Wewnątrzszkolny system oceniania

Ustawa o systemie oświaty z 1991 r. nałożyła na szkoły obowiązek tworzenia wewnątrzszkolnych zasad oceniania (tzw. WSO), które zgodnie z rozporządzeniem mają na celu:

    * informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz postępach w tym zakresie,
    * udzielanie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju,
    * wdrażanie do systematycznej samokontroli i samooceny pracy,
    * motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu,
    * dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w nauce, zachowaniu oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia.

Pułapki oceniania wewnątrzszkolnego

Zasady oceniania w szkole miały wprowadzić przejrzystość procedur i kryteriów oceniania. Tymczasem niektórzy nauczyciele odebrali je jako utrudnienie w pracy, bo ich opracowywanie jest czasochłonne i wymaga konsekwencji w działaniu. Nadal zbyt często są utożsamiane ze sprawdzaniem wyników nauczania, prowadzonym w celu wystawiania stopni i świadectw. Dla wielu nauczycieli ocenianie jest wciąż jednoznaczne wyłącznie z prostymi operacjami statystycznymi – ustalaniem średniej.

Idąc za przykładem swoich nauczycieli, podobnie postępują uczniowie – brak informacji zwrotnej uzupełniającej stopień powoduje, że swoje osiągnięcia mierzą jedynie cyferkami.

Słabość procesu oceniania przejawia się także w niesystematyczności sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów. Przed końcem semestru lub roku szkolnego zaobserwować można gwałtowny wzrost liczby stopni w dziennikach. Nauczyciele nierzadko wykorzystują w tym celu różnego rodzaju testy wybrane na chybił trafił.

Na dodatek w tym właśnie okresie nauczyciele zwykle zmieniają obowiązujące dotychczas reguły gry – stają się bardziej liberalni lub rygorystyczni w zależności od subiektywnego emocjonalnego stosunku do ucznia. Nijak się to ma do planowania procesu dydaktycznego, który w swojej istocie dotyczyć powinien również tego, co, kiedy i w jaki sposób będzie oceniane.

Wewnątrzszkolny a przedmiotowy system oceniania

Zasady oceniania w szkole, tzw. wewnątrzszkolny system oceniania jako dokument, z założenia nie może być zbyt szczegółowy. Opisuje filozofię oceniania, do której muszą odnosić się zasady przedmiotowe, dlatego te ostatnie ograniczają się w swej treści i strukturze do tego, co jest swoiste w nauczaniu danego przedmiotu i nie zawierają uregulowań ogólnych, ponadprzedmiotowych.

Tworzenie systemu oceniania nie jest jednorazowym aktem, ale długotrwałym procesem, w który zaangażowane powinny być wszystkie strony dialogu pedagogicznego: nauczyciele, uczniowie oraz ich rodzice. Poprzedzić go należy refleksją o tym, co powinno być oceniane i w jaki sposób. Warto też zapytać, jak rodzice i uczniowie chcą być informowani o bieżących osiągnięciach.

Zebrane informacje pozwolą na wyznaczenie obszarów aktywności podlegających ocenie i ustalenie zasad oraz kryteriów oceny. Zarówno uczniowie jak i ich rodzice muszą nie tylko poznać procedury sprawdzania i oceniania, ale także powinni być przygotowani do wspólnej z nauczycielami interpretacji wyników.

Tworzenie przedmiotowego systemu oceniania

Każdy przedmiotowy system oceniania powinien w swej strukturze zawierać:
    * opis wiadomości i umiejętności, które uczeń nabywa w toku kształcenia,
    * wymagania edukacyjne,
    * kryteria oceniania obszarów podlegających sprawdzaniu,
    * zasady określające sposoby informowania uczniów i rodziców o wynikach,
    * prawa przysługujące uczniowi w procesie oceniania.

Szczególnie istotne są właściwie sformułowane wymagania edukacyjne, stanowiące podstawę do sprawdzenia stopnia opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności. Stąd tak ważne jest, aby system oceniania w szkole funkcjonował jak najlepiej i dlatego ocenianiu nieustannie towarzyszyć musi pedagogiczna refleksja oraz świadomość celów, a wymagania edukacyjne powinny uwzględniać rzeczywisty poziom osiągnięć uczniów określony w wyniku diagnozy wstępnej i bieżącej ewaluacji.

Co zatem powinni zrobić ci, którzy podejmą trud opracowania przedmiotowego systemu oceniania?