Ryczałt ewidencjonowany stanowi jedną z dostępnych form opodatkowania osiąganych przez przedsiębiorcę przychodów. Przed podjęciem decyzji odnośnie wyboru formy opodatkowania, należy wziąć pod uwagę kilka ważnych kwestii, a mianowicie:
- planowane zyski firmy;
- obciążenia podatkowe (stawki podatku);
- koszty, jakie trzeba będzie ponieść w celu osiągnięcia przychodów;
- ważny jest również przedmiot działalności gospodarczej.
Po dokładnej analizie powyższych czynników, wybór formy opodatkowania nie powinien sprawiać problemów.
Aby dokonać wyboru formy opodatkowania, konieczne jest złożenie stosownego oświadczenia w Urzędzie Skarbowym. W sytuacji rozpoczęcia działalności gospodarczej w trakcie roku, oświadczenie należy złożyć w przeddzień rozpoczęcia działalności gospodarczej - najpóźniej do dnia osiągnięcia pierwszego przychodu. Po zakończeniu roku podatkowego zmianę formy opodatkowania należy zgłosić do 20 stycznia nowego roku podatkowego.
Ryczałt ewidencjonowany może być stosowany przy osiąganiu przychodów:
- poprzez pozarolniczą działalność gospodarczą (jednoosobową, a także przez spółki cywilne osób fizycznych oraz spółki jawne osób fizycznych);
- przez osoby fizyczne wykonujące wolne zawody. Katalog tych zawodów jest ściśle określony (lekarz, stomatolog, weterynarz, technik dentystyczny, położna, pielęgniarka, tłumacz, nauczyciel świadczący usługi edukacyjne w wymiarze godzin lekcyjnych);
- z tytułu najmu, podnajmu, dzierżawy i umów podobnych przez osoby fizyczne, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach działalności gospodarczej;
- przez osoby duchowne.
Przepisy nakładające szereg wyłączeń z możliwości rozliczania się za pomocą tej formy opodatkowania, sprawiają, iż nie każdy może skorzystać z tej formy opodatkowania.
Wyłączenia podmiotowe:
- podatnik rozliczający się na karcie podatkowej;
- podatnik okresowo zwolniony z podatku dochodowego;
- podatnik, którego wyroby opodatkowane są podatkiem akcyzowym;
- podatnik, który przed wyborem ryczałtu w danym roku podatkowym, prowadził działalność na zasadach ogólnych (samodzielnie lub z małżonkiem);
- podatnik, który będzie wykonywał ten sam rodzaj usług, co w ramach stosunku pracy, w jakim pozostawal przed rozpoczęciem działalności gospodarczej na własny rachunek.
Wyłączenia przedmiotowe:
- podatnik prowadzący aptekę;
- podatnik prowadzący lombard;
- podatnik prowadzący kantor walut obcych;
- podatnik wykonujący wolne zawody, inne niż wymienione w ustawie;
- podatnik prowadzący działalność w zakresie handlu częściami pojazdów mechanicznych;
- podatnik świadczący usługi zawarte w Załączniku nr 2 Ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne z 20 listopada 1998 roku.
Korzystając z opodatkowania ryczałtem, podatnik zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji przychodów odrębnie na każdy rok podatkowy. Na jej podstawie ewidencji, co miesiąc lub kwartalnie (w zależności jak podatnik określił to w US), ustala się kwotę podatku podlegającego wpłacie na rachunek US. Nie istnieje możliwość pomniejszania podatku o koszty uzyskania przychodów.
Podatek dochodowy ryczałtowy (PPE) wyliczany jest na podstawie osiągniętego przychodu, który pomniejsza się o zapłacone składki ZUS. Podatek należy wpłacić na konto US do 20 dnia miesiąca za miesiąc/kwartał poprzedni. Podatnik nie jest zobowiązany do składania deklaracji podatkowych. Sposób prowadzenia w/w ewidencji określają przepisy Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Oprócz ewidencji przychodów, podatnik:
- prowadzi rejestr środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych;
- prowadzi ewidencję wyposażenia;
- przechowuje dokumenty zakupu towarów.
W przypadku, gdy przedsiębiorca jest jednocześnie czynnym płatnikiem podatku VAT, prowadzi dodatkowo rejestry sprzedaży/zakupów VAT oraz składa deklarację VAT-7 do US.
Skrócony algorytm do wyliczenia zryczałtowanego podatku dochodowego:
- przychód - ubezpieczenie społeczne = przychód do opodatkowania
- przychód do opodatkowania * stawka ryczałtu = podatek
- podatek - ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia (7,75% z 9% podstawy) = podatek należny
W sytuacji, gdy podatnik osiąga przychody opodatkowane kilkoma stawkami, musi dokonać procentowego wyliczenia udziału tego przychodu do ogólnego i w takiej wysokości udziału wyliczyć część ubezpieczenia społecznego:
- część przychodu opodatkowana określoną stawką / przychód łączny * 100%;
- następnie kwota składki na ubezpieczenie społeczne * wyliczony udział procentowy = kwota składki przypadająca dla danej części przychodów.
Ze względu na zakres prowadzonej działalności, stawki ryczałtu są zróżnicowane:
- 3% - działalność gastronomiczna, usługowa (handel), produkcja zwierzęca, rybołówstwo, przychody ze zbycia środków trwałych, będącym w majątku firmy;
- 5,5% - działalność budowlana, usługi transportowe, działalność wytwórcza;
- 8,5% - najem, podnajem, dzierżawa, inne umowy o podobnym charakterze, do kwoty stanowiącej równowartość 4 tysięcy euro, przychody z działalności usługowej, w tym z działalności gastronomicznej w zakresie przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu, z zastrzeżeniem pkt 2 i 3, usługi związane z ogrodami botanicznymi, zoologicznymi, a także obiektami chronionej przyrody, prowizja otrzymana na podstawie umowy komisu, prowizja otrzymana na podstawie umowy kolportażu, prowadzenie przedszkoli, oddziałów pozaszkolnych w szkołach podstawowych;
- 17% - usługi noclegowe, pośrednictwo sprzedaży pojazdów mechanicznych i części do nich, usługi parkingowe, doradztwo w zakresie sprzętu komputerowego, pośrednictwo turystyczne, wynajem pojazdów osobowych i innych środków transportu;
- 20% - przychody osiągane przez wolne zawody;
Po zakończeniu roku podatkowego, do końca stycznia następnego roku, „ryczałtowiec” musi rozliczyć się z przychodów, które osiągnął w roku poprzednim w ramach ryczałtu. Konieczne jest zatem złożenie zeznania rocznego PIT-28. Wybór ryczałtu, jako formy rozliczenia, sprawia, że nie można rozliczać się wspólnie z małżonkiem, ani w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. Natomiast przychody z innych źródeł (np. z tytułu umowy o pracę) rozliczane są na zasadach ogólnych według przepisów o PIT.
Od 1 stycznia 2009 r. przedsiębiorca, rozliczający się według ryczałtu, który przekroczy limit przychodów w wysokości 150 tysięcy euro w trakcie roku, traci prawo do ryczałtu od początku następnego roku. Oznacza to, iż podatnik, który przekroczy limit w 2010 roku, od 1 stycznia 2011 roku będzie musiał prowadzić Księgę Przychodów i Rozchodów na zasadach ogólnych.
