W ciągu doby średnio wykonujemy blisko dwieście tysięcy oddechów, a w ciągu przeciętnie trwającego życia ponad sześć milionów. Od tego, jak oddychamy, zależy nasza fizyczna i psychiczna kondycja. Oddychanie jest mechanizmem wrodzonym i podlega odruchom bezwarunkowym. Na proces oddychania możemy świadomie wpływać, wydłużać oddech, spowalniać jego fazy, zatrzymywać go (S.Weller, 2001, B.Tarasiewicz, 2003).
Oddychanie dzieli się na statyczne i dynamiczne.
Statyczne - sterowane jest przez ośrodkowy układ nerwowy na zasadzie odruchu bezwarunkowego, wrodzonego.
Oddychanie dynamiczne podczas mowy sterowane jest na zasadzie odruchu warunkowego, wytwarzanego podczas życia człowieka przez naukę i ćwiczenia. Na bazie oddychania statycznego kształtuje się u człowieka oddychanie dynamiczne. (red. J.Krassowski, 1990; A.Walencik-Topiłko, 2009)
Organizm człowieka wykorzystuje powietrze dla dwóch różnych czynności:
zapewnienia dopływu tlenu i wydalania dwutlenku węgla
oraz
tworzenia głosu
Przez układ oddechowy powietrze przedostaje się do płuc, a więc przebywa ono drogę: jama nosowa, gardło z jamą ustną, krtań, tchawica, oskrzeliki. Oddychanie przez nos jest prawidłową fizjologicznie drogą oddechową. Natomiast oddychanie przez usta nie jest drogą prawidłową, ponieważ jama ustna nie jest przystosowana do właściwego przygotowania powietrza oddechowego dla płuc.
W procesie oddychania współdziałają mięśnie oddechowe: wdechowe, wydechowe oraz mięsień przepony. Do grupy tych mięśni, poza przeponą, należą: mięsień obojczykowy, mięśnie międzyżebrowe środkowych i dolnych żeber oraz mięsień prosty brzucha. Zależnie od tego, które grupy mięśniowe są bardziej aktywne w czasie oddechu, wyróżniamy trzy typy oddychania: obojczykowy, środkowożebrowy, żebrowo-przeponowy (Cz.Wojtyński, 1970) lub szczytowy, piersiowy, przeponowy (A.Walencik-Topiłko, 2009). Oddychanie przeponowe uważane jest za najkorzystniejsze dla naszego zdrowia i w emisji głosu.
Błędy w oddychaniu spowodowane są bardzo krótkim niespokojnym i niewłaściwie wyrównaniem oddechu oraz brakującym podparciem oddechu (A.Suchanek, 1989).
Niespokojny oddech może być spowodowany ogólnym niepokojem fizycznym i psychicznym. Spłycanie oddechu, usztywnianie klatki piersiowej, nieprawidłowa postawa ciała, garbienie się, napięcie spowodowane stresem utrudniają emisję głosu. Dlatego pierwszym etapem pracy nad głosem powinno być poznanie własnego naturalnego rytmu oddychania, rozpoznania napięć, nauczenie się słuchania samego siebie (A.Łastik, 2002).
Możemy wyróżnić dwa rodzaje ćwiczeń oddechowych przygotowujących do właściwej emisji głosu: bez wydawania głosu (bezgłosowe) oraz przez łączenie oddychania z ćwiczeniami głosowymi (H. Sobierajska, 1972).
Ćwiczenia oddechowe powinny być wykonywane najpierw na leżąco, następnie w pozycji stojącej i siedzącej.
Rozpoczęcie pracy nad zmianą niekorzystnych, utrwalonych nawyków związanych z postawą ciała, sposobem oddychania wpłynie na poprawę emisji głosu.
Literatura:
Bregy W., Elementy techniki wokalnej, PWM, Warszawa 1974Gałkowski T. Jastrzębowska G.(red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, Wyd.UO, Opole 2001Krassowski J., Higiena głosu śpiewaczego, Wyd.AM, Gdańsk 1990Łastik A., Poznaj swój głos... twoje najważniejsze narzędzie pracy, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa 2002Pruszewicz A., Foniatria kliniczna, Warszawa 1992Przybysz-Piwko M., Emisja głosu nauczyciela. Wybrane zagadnienia, CODN, Warszawa 2006Walencik-Topiłko A., Głos jako narzędzie. Materiały do ćwiczeń emisji głosu dla osób pracujących głosem i nad głosem, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2009Sobierajska H., Uczymy się śpiewać, PZWS, Warszawa 1972Styczek I., Logopedia, PWN, Warszawa 1980Suchanek A., Powszechne kształcenie głosu jako problem pedagogiczny, UŚ, Katowice 1989Tarasiewicz B., Mówię i śpiewam świadomie. Podręcznik do nauki emisji głosu, Universitas, Kraków 2003Weller S., Oddech, który leczy, GWP, Gdańsk 2001Wojtyński Cz., Emisja głosu, PZWS, Warszawa1970
