Jednym z takich zjawisk jest niepłynność w mówieniu, którą charakteryzuje: powtarzanie sylab i wyrazów, przeciąganie głosek, pauzy, powtórki, wtrącenia (Z.Tarkowski, 1997).
Zdarza się, że przerażeni tą sytuacją rodzice nie wiedzą, jak należy postępować. Trudno im w takiej sytuacji udawać, że nie słyszą niepłynnego mówienia. Czują wówczas niepokój i strach, wpadają w panikę. Obawiają się, że niepłynność w mowie dziecka utrwali się i będzie przeszkodą w jego rozwoju.
Warto wiedzieć, że dziecko w wieku przedszkolnym jest nieświadome występującej w jego wypowiedzi niepłynności. Niektórzy rodzice zauważając niepłynność w mowie dziecka popełniają błędy np. proszą żeby dziecko mówiło wolniej lub żeby powtórzyło słowo jeszcze raz. Taka sytuacja wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie malucha. Zaczyna ono bać się mówienia, powstaje lęk przed wypowiadaniem się – czyli błędne koło: dziecko boi się mówić, aby nie zająknąć się, a zająknięcia powstają z powodu lęku przed wypowiadaniem się. Niewłaściwa reakcja otoczenia może utrwalić niepłynność w mówieniu dziecka. Jeżeli rodzice postępują właściwie, czyli nie zwracają uwagi na niepłynność, wówczas zmniejsza się ona razem z nabywaniem przez dziecko znajomości języka.
Czym jest niepłynność mówienia? Niepłynność mówienia jest zaburzeniem swobodnego przechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do drugiego oraz zakłócenie jej tempa i rytmu. Objawy niepłynnego mówienia mogą być spastyczne (skurczowe) lub niespastyczne (nieskurczone). Skurcze spastyczne występują wtedy, kiedy niepłynności mówienia towarzyszy nadmierne napięcie mięśniowe. Skurcze niespastyczne występują bez oznak nadmiernego napięcia emocjonalnego i mięśniowego.
Rozwojowa niepłynność mówienia ma postać niespastyczną, łagodną.
Za normalną niepłynność w mówieniu możemy uznać taką, która jest niezauważalna i występuje rzadko. Mówienie płynne to takie, kiedy wypowiedź jest budowana w odpowiednim tempie i rytmie. Charakteryzuje się swobodnym przechodzeniem od jednego elementu wypowiedzi do następnego.
Rozwojowa niepłynność mówienia powstaje wskutek intensywnego rozwoju mowy u dziecka.
Symptomy rozwojowej niepłynności mówienia:
Powtarzanie sylab np. da-da-daj mi lalę; ma-ma-ma-moPowtarzanie głosek np. a-a-a; y-y-yPowtarzanie wyrazów np. daj daj mi lalęPrzeciąganie głosek np. mmmam lalęPauzy – wyraźnie przerwy miedzy wyrazamiBlokowanie wyrazów np. d…daj mi lalęWtrącenia np. eee daj mi no lalę
Jakie są przyczyny niepłynności mówienia? (Z.Tarkowski, 1997; Z.M.Kurkowski, 2003)
Dziecko:
Pomimo, że chce mówić, nie ma motywacji do mówienia, bo nie wie o czym mówić (zaburzenia procesu motywacyjnego)Wie, o czym mówić, ale nie wie jakich słów i reguł gramatycznych użyć, ma trudności z właściwym doborem elementów językowych (zaburzenia językowe semantyczno-syntaktyczne)Nie może wyartykułować dźwięków, brakuje synchronizacji mówienia z myśleniem (zaburzenia motoryczne)Czuje dyskomfort podczas mówienia, odczuwa lęk przed mówieniem (zaburzenia emocjonalne)W nowej sytuacji, z nowymi osobami ma trudności w wypowiadaniu się (zaburzenia umiejętności komunikacyjnych)Ma trudności z kontrolą słuchową własnej wypowiedzi (zaburzenia kontroli wypowiedzi)
Jak postępować? Wskazówki dla rodziców - propozycje
Zachowaj spokój w momencie pojawiającej się niepłynności w wypowiedzi dzieckaNie zwracaj uwagi dziecka na niepłynności w mówieniu np. kiedy dziecko mówi – nie miej przestraszonych oczu, nie proś, by powtarzało niepłynnie wypowiedziane słowa, uśmiechnij się do dzieckaWeź dziecko na kolana, przytul je i lekko kołysząc rozmawiaj o tym, co chciało Ci opowiedzieć, mów spokojnie wydłużając samogłoski, wolno np. „aach taak, chciaałeś mi oopoowieedzieeć, coo dziś roobiiiłeeś w doomuu” – mów do dziecka czuleSłuchaj tego, o czym dziecko chce opowiedzieć, a nie jak mówiOgraniczaj nadmiar bodźców (programy telewizyjne, programy komputerowe – szczególnie wywołujące napięcie, strach)Przestrzegaj stałego rytmu dnia (posiłki, pory odpoczynku), ponieważ żyjemy w rytmach: styczeń, luty, marzec, (…); poniedziałek, wtorek, środa, (…), rano, południe, wieczór itp.Baw się z dzieckiem słuchając spokojnej muzykiDostrzegaj mocne strony dziecka, stosuj pochwały np. bardzo podoba mi się jak posprzątałeś zabawki, jesteś w tym mistrzem, brawo.Zapisz dziecko na pływanieMów do dziecka w różnych sytuacjach szeptemZachęcaj do zabaw w dmuchanie: bańki mydlane, wiatraczki, waciki, bibułki, piórka, słomki (…)Graj z dzieckiem na instrumentach perkusyjnych – zabawy w odtwarzanie rytmówUkładaj z dzieckiem rytmy z: klocków, patyczków, kapsli po sokach, obrazków, zabawek, np. klocek, klocek, kapsel, klocek, klocek, kapsel – następnie wolno przeczytajcie ułożony rytmGrajcie razem na organkach, harmonijce, flecieŚpiewaj z dzieckiem znane piosenki, mów wierszyki, rymowanki - w tempie umiarkowanym i wolnymStaraj się lepiej rozumieć własne dziecko, pomóż mu w wyrażaniu uczuć, nazywaj je np. rozumiem, że jesteś niezadowolonyStosuj masaże rozluźniające napięcie ciałaMów dziecku, że je kochasz, że jest: wyjątkową córeczką, wyjątkowym synkiemZachęcaj dziecko do współpracy, do samodzielności – nie wyręczaj w prostych czynnościach - pozwól mu odnosić sukcesy (nawet bardzo drobne)Dbaj o dobry klimat w domu, by dziecko czuło się w nim bezpiecznieZasięgnij porady psychologa i logopedy jeżeli nie masz pewności, czy postępujesz właściwie.
Literatura:
Kostecka W.: Dziecko i jąkanie. PTL, Lublin 2000Kurkowski Z.M.: Próba Sylabowa do Oceny Niepłynności Mówienia. IFPS, Warszawa2003Lichota E.J.: Profilaktyka jąkania i niepłynności mówienia. Wyd. Harmonia, Gdańsk 2008Z.Tarkowski: Jąkanie wczesnodziecięce. WSiP, Warszawa 1997
