rehabilitacja w bólach kręgosłupa

Pomimo, iż człowiek zmaga się z bólami kręgosłupa od czasów starożytnych, a metody leczenia ortopedycznego są coraz doskonalsze, nadal stanowią one poważny problem społeczny. Bóle krzyża dotykają ogromnej grupy ludzi, bez względu na wiek i aktywność zawodową.
Po przyjęciu przez człowieka pionowej postawy, nasz kręgosłup stale poddawany jest działaniu ogromnych sił. Głównymi czynnikami predysponującymi do wystąpienia dolegliwości bólowych jest osłabienie siły mięśniowej, a także niestabilność miednicy, która spowodowana jest zmianami napięciowymi mięśni i więzadeł. Problem ten jest również wynikiem braku aktywności ruchowej oraz zaburzenia ergonomii podczas wykonywania prac statycznych i dynamicznych, a także przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała.
Niestety, ustalenie prawdziwej przyczyny bólów kręgosłupa utrudnione jest jego skomplikowaną budową. Postawienie diagnozy ogranicza się często do wykluczenia najgroźniejszych przyczyn, jakimi są nowotwór czy zakażenie. Dlatego większość pacjentów nie zostaje zdiagnozowana. Stąd też problem z ustaleniem powodów i leczenia przewlekłych dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa.
Wielu autorów wskazuje na istotny wpływ ruchu,w usprawnianiu pacjentów z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Wykonywanie przez pacjentów ćwiczenia gimnastyczne ruchowych, wpływa ponadto pozytywnie na ich postawę wobec procesu usprawniana, gdyż stają sie oni współodpowiedzialni za wyniki przeprowadzonej rehabilitacji. Odpowiednio dobrane do każdego chorego ćwiczenia, poprawiają czynność ruchową kręgosłupa. Niestety nie istnieje jeden idealny schemat postępowania, który byłby skuteczny dla każdego pacjenta. Wyniki leczenia zależą również od prawidłowego rozpoznania struktury, która ten ból powoduje.
U większości pacjentów poddanych postępowaniu usprawniającemu, po upływie 2-4 tygodni można zaobserwować poprawę i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Nie jest to niestety równoznaczne z zakończeniem problemów bólowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa. „Brak odpowiednio dawkowanego ruchu, wymuszone pozycje ciała, nieprawidłowe podnoszenie ciężarów, powodują nawrót dolegliwości przeciążeniowych”.
Bóle krzyża należą do jednostek chorobowych, w których dużo zależy od postępowania samego pacjenta. Osłabiony kręgosłup wymaga dwojakiego postępowania. Z jednej strony pacjent powinien unikać czynności, które powodują jego przeciążenie, z drugiej natomiast powinien zadbać o sprawnie działający układ mięśniowy, który wspiera funkcjonowanie kręgosłup. Oznacza to, iż wszystkie zajęcia fizyczne i obowiązki w miejscu pracy należy wykonywać we sposób nie narażający kręgosłupa na szkodliwą eksploatację. Dlatego też tak ważna w zwalczaniu dolegliwości bólowych jest profilaktyka.
Na podstawie badań przeprowadzonych na 40 pacjentach, z rozpoznanym zespołem przeciążeniowym lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa, wykazano pozytywny wpływ profilaktyki na długodystansową poprawę stanu zdrowia.
Badanych podzielono na dwie równe grupy, które przez cały czas trwania dolegliwości były jednakowo usprawniane. Po ustąpieniu dolegliwości, pacjenci pierwszej grupy otrzymali instruktaż dotyczący prawidłowego podnoszenia ciężarów, przyjmowania właściwej postawy, zarówno w pracy jak i w trakcie wypoczynku, a także zestaw ćwiczeń, który wykonywali przez 6 dni w domu a 1 dzień w ośrodku rehabilitacyjnym w celu kontroli przez fizjoterapeutę poprawności ich wykonania. Druga grupa natomiast, po zakończeniu terapii przerywała na rok wszelkie czynności usprawniające. Z przeprowadzonych obserwacji, stwierdzono, iż u żadnego z pacjentów I grupy nie nastąpił powrót dolegliwości w stopniu większym bądź takim samym jak przed leczeniem, a u 12 osób ból, w ogóle nie powrócił. Natomiast w II grupie brak powrotu dolegliwości bólowych stwierdzono tylko u 1 osoby. Badania te dowodzą, że warunkiem zdecydowanego zmniejszenia nawrotów bólów związanych z zespołem przeciążeniowym, jest odpowiednia profilaktyka, która polega na wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń ruchowych oraz stosowaniu odpowiednich pozycji, które nie przeciążają kręgosłupa podczas pracy i wypoczynku.
Na profilaktykę bólów i dolegliwości odkręgosłupowych składa się przede wszystkim utrzymanie prawidłowej postawy ciała.
Podczas snu istotny jest wybór odpowiedniego materaca, który nie powinien być ani zbyt miękki, ani zbyt twardy. Ważny jest również dobór odpowiedniej wysokości poduszek, tak
aby kręgosłup miał zapewnione swoje fizjologiczne ustawienie.
Największą szkodę przynoszą kręgosłupom pozycje siedzące. Najbardziej fizjologiczną dla nas pozycją jest taka, w której osoba siedząca przy poziomych udach może całymi stopami opierać się o podłogę, a oparcie krzesła podpiera lędźwiowy odcinek kręgosłupa. Należy również pamiętać o odpowiedniej wysokości biurka, najlepiej z ustawionym pod odpowiednim kątem pulpitem.
Równie obciążająca nasz kręgosłup jest długotrwała pozycja stojąca np. podczas prasowania. Warto wówczas pamiętać o naprzemiennym ustawianiu jednej z nóg na niewielkim podwyższeniu.
W trakcie wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, ważne jest, aby nie dźwigać ciężarów asymetrycznie, trzymać je blisko kręgosłupa, a nie na wyprostowanych rękach, oraz o tym aby w trakcie podnoszenia ich z podłoża uginać kolana, a nie kręgosłup.
Kolejnym elementem profilaktyki jest osiągnięcie i utrzymanie odpowiedniej sprawności mięśni całego ciała, wyrażonej przede wszystkim ich równowagą statyczną. Utrata sprawności fizycznej, tak samo jak zbyt duże i nieprawidłowe obciążenia biomechaniczne wywołuje dysfunkcje.
Równie ważnym elementem profilaktyki jest odpowiedni tryb życia. Warto pamiętać o odpowiedniej dawce ruchu i wysiłku fizycznego, o tym aby czas wolny spędzać w większości czynnie, a nie biernie, a co za tym idzie nie dopuszczać do ociężałości, otyłości i lenistwa ruchowego, które niosą za sobą wiele niekorzystnych dla zdrowia kręgosłupa konsekwencji.