Zima na szczęście się skończyla i każdy z nas zapewne czuje się wspaniale wiedząc, że wczoraj obchodziliśmy pierwszy dzień wiosny. O Sylwestrze i dniu Nowego Roku już dawno zapomnieliśmy, są jednak tacy dla których nasze święto wiosny to właśnie dzień Nowego Roku.
Perski Nowy Rok – Nouruz - nie jest świętem muzułmańskim. Jego korzenie sięgają tysięcy lat wstecz i są powiązane z mitraizmem oraz zoroastryzmem. Pierwsze pisemne wspomnienie o perskich obchodach Nowego Roku pochodzi z 2 wieku naszej ery. Dosłownie przetłumaczone jako "nowy dzień" w języku perskim, Norooz (Nowrūz) oznacza pierwszy dzień wiosny i pierwszy dzień roku według irańskiego kalendarza - zwykle wypada w okolicach 20-21 marca (w zależności od miejsca).
Każdego roku początek kalendarzowej wiosny zbiega się z perskim Nowym Rokiem. Nou Ruz (początek roku perskiego) świętują prawie 2 miliardy osób na świecie.
Świętuje się go w Azji Środkowej, częściach Kaukzau i Azji Południowej, północno-zachodnich Chinach, na Krymie i wśród niektórych grup w regionie Bałanów. Obecnie święto Nouruz oprócz Iranu i Iraku jest obchodzone także w Afganistanie, byłych republikach radzieckich jak Tadżykistanie, Azerbejdżanie, Turkmenistanie, Kazachstanie, Tatarstanie, Indiach, Pakistanie, Bangladeszu,Turcji i wielu regionach Bliskiego Wschodu, Bałkanów, Kaukazu, a także w części Chin. a w Europie …. w Macedonii.
Jak wyglądają obchody Perskiego Nowego Roku?
Irański nowy rok rozpoczyna się wraz z momentem równonocy wiosennej, 20 lub 21 marca każdego roku. Jednak przygotowania do niego zaczynają się nawet kilka tygodni wcześniej. Irańczycy kupują nowe ubrania, odwiedzają fryzjera lub kosmetyczkę, sadzą w ogrodzie lub w donicach kwiaty, i może was zdziwi ta zbieżność z naszą Wielkanocą - malują pisanki. Słynny już stał się zwyczaj malowania ogromnych pisanek w parkach Teheranu. Następnie przychodzi kolej na zakup tego, co znajdzie się na noworocznym stole. Dawniej sporządzanie potrawy takiej jak samanu czy zasadzenie młodej zieleniny miało miejsce wyłącznie w domach, w rodzinnym gronie. Współcześnie wszystko co potrzebne, wygodnie i szybko znajdziemy także na bazarze.
Tuż przed Nowym Rokiem Persowie rozpoczynaja rytuał głębokiego oczyszczenia swoich domów zwanych khooneh tekouni, co dosłownie tłumaczy się "potrząsaniem domem". Wszystko w domu jest dokładnie oczyszczone - mycie, przewietrzenie i uporządkowanie każdego zakamarka. Chodzi o powitanie wiosny i Nowego Roku z czystością i organizacją. Wiosenne porządki zapewniają Persom więcej miejsca na przechowywanie nowych strojów na Nowy Rok – czy nie przypomina to wam polskiej tradycji generalnych porządków przed Wielkanocą?
Obchody Nouruzu zaczynają się tak naprawdę już w wigilię ostatniej środy poprzedzającego roku. W przeddzień ostatniej środę mijającego roku Persowie rozpalają ogniska i przeskakują nad ogniami, śpiewając tradycyjne pieśni.
Ten rytuał, znany jako Chahr Shanbeh Suri („Czerwona środa”), jest oczyszczeniem z ubiegłego roku i jest znany z tego, że przynosi dobre zdrowie na Nowy Rok. Odbywa się to w ten sposób że wieczorem rozpala się ogniska i obowiązkowo się przez nie skacze, krzycząc formułkę زردی من از تو سرخی تو از من (w wolnym tłumaczeniu : „Daj mi Twoją czerwoną barwę i weź moją żółtość/ bladość”). Do starego zwyczaju rozpalania ognia współcześnie dołączyły także sztuczne ognie.
Pierwszego farwardina czyli w dniu Nowego Roku wszyscy członkowie rodziny i ich goście zbierają się wokół noworocznej zastawy, która nosi nazwę „Haft sin” czyli siedem sin. Nazwa ta bierze się z siedmiu elementów zaczynających się od litery „sin”. Są to :
1.Sabzeh (kiełki soczewicy wyhodowane w naczyniu, symbolizujące przyrodę i odrodzenie) Te kiełki po 13 dniach od Nou Ruz irańczycy wyrzucają do rzeki. Wypowiadając przy tym życzenia i zawiązując na nich supełki. Tak jak przy spadającej z nieba gwiazdce, Polsce, Irańczycy robią tu na dobry początek roku. Ale w tym wrzucaniu kiełków soczewicy do rzeki można się też dopatrzeć jakiejś zbieżności z topieniem Marzanny.
2.Samanu (słodki pudding z pszenicy, symbolizujący dostatek), słodka masa przygotowana z przekiełkowanych ziaren zboża (z dodatkiem cukru lub miodu) – symbol łagodności.
3.Senjed (suszone owoce drzewa Oleaster, symbolizujące miłość)
4.Sir (czosnek, symbolizujący medycynę) czosnek na całym świecie w medycynie ludowej znany jest jako silny antybiotyk a Irańczycy - Persowie wiedzieli o tym już dużo wcześniej.
5.Seeb (jabłko, symbolizujące zdrowie i urodę) czyli symbol zdrowia na dobry początek nowego roku.
6.Somaq (owoce sumaka, symbolizujące kolor wschodu słońca) czerwona przyprawa, którą w Iranie posypuje się mięso, a która ma obniżać poziom cholesterolu.
7.Serkeh (ocet, symbolizujący wiek i cierpliwość) symbol oczyszczenia. W starożytnej Persji za pomocą octu odkażano rany i robiono porządki w mieszkaniu (stąd ta tradycja).
Oprócz tych siedmiu przedmiotów wiele osób umieszcza na stołach monety (reprezentujące bogactwo), zdobione jajka (na szczęście i płodność), lustro (uczciwość) i Swiętą Ksiegę (Koran). Oprócz tego na stołach znajdują się dekoracje w postaci: świec złotej rybki, monet, czy pomarańczy zanurzonej w wodzie.
W noc Nowego Roku Persowie zazwyczaj jedzą Sabzi pollo mahi, tradycyjne danie z ryżu podawane ze smażoną białą rybą i kookoo sabzi, danie na bazie jaj podobne do frittata. Obie potrawy zawierają świeże zielone zioła, symbolizujące nadejście wiosny. Słodycze takie jak baklava (kruche ciasto słodzone wodą różaną), Noghl (cukrowe migdały) i Naan bereng (perskie ciasteczka ryżowe) również cieszą się na Norooz dużym powodzeniem. Następnie wszyscy składają sobie życzenia, a najmłodsi członkowie rodziny otrzymują „ejdi” czyli noworoczne prezenty, zwykle w formie pieniędzy. Współcześnie, tradycyjne monety zastąpione zostały przez banknoty o wyższych nominałach. Gospodarz serwuje poczęstunek czyli owoce, słodycze, herbatę. Okres noworoczny, wolny od szkoły i pracy, jest też świetną okazją do odwiedzin rodziny oraz przyjaciół.
Wśród obchodów okresu noworocznego na ulicach pojawia się Haji Firuz - fikcyjna postać z irańskiego folkloru - pojawia się na ulicach śpiewając tradycyjne piosenki i grając na tamburynie. Podobnie jak "Święty Mikołaj", nosi jasne czerwone ubrania i czerwony filcowy kapelusz i rozdaje prezenty dzieciom i osobom świętującym Nowy Rok. Haji Firuz był nazywany strażakiem zoroastrianizmu (starożytnym wyznawcą irańskim), a jego twarz i ręce są pomalowane na czarno i reprezentują sadzę z ognia. Jego wesołe śpiewy i tańce sprawiają, że zarówno wiosna jak i Nowy Rok przybywają z radością.
Okres ten kończy się 13 dnia miesiąca farwardina (sizdebedar). 13 dnia Nowego Roku Persowie zbierają się na zewnątrz z przyjaciółmi i rodziną, aby spędzić dzień na łonie natury. Irańczycy tłumnie opuszczają miasta i jadą na pikniki, a ci którzy nie wyjeżdżają rozkładają koce na zielonych skwerach Teheranu, ponieważ jest uważane za zły omen aby spędzać 13 dzień w pomieszczeniu. W dosłownym tłumaczeniu Seezdeh Bedar znaczy "pozbywa się 13-tego".
W Iranie islamski reżim próbował stłumić Nouruz w trakcie rewolucji irańskiej – na szczęście bezskutecznie. 20 marca jest też świętym dniem dla alewitów, zwolenników Wiary Bahai. W 2009 roku Nouruz został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO, a rok później w 2010 roku został proklamowany przez ONZ rezolucją A/RES/64/253 jako święto międzynarodowe. Zgromadzenie Ogólne ONZ uznało Międzynarodowy Dzień Nowruz jako wiosenne święto perskiego pochodzenia, obchodzone od 3000 lat.
Dlatego świętując pierwszy dzień wiosny złóżmy też naszym perskim znajomym życzenia Szczęśliwego Nowego Roku.
Norooz Mobarak (Szczęśliwego Nowego Roku);
Eid-eh Shoma Mobarak (Szczęśliwego Nowego Roku dla ciebie);
Norooz Pirooz (Życzę Ci pomyślnego Nowego Roku)
