Ile wody jest w człowieku
Z biochemicznego punktu widzenia na ciało człowieka składa się piętnaście pierwiastków – tlen, węgiel, wodór, wapń, magnez, potas, żelazo, sód, azot, siarka, cynk, chlor, fosfor, rubid i stront – połączonych w wodę, białka, tłuszcze i węglowodany. Największą część stanowi woda – około 60 procent masy ciała u dorosłego człowieka. Ta wartość zmienia się wraz z wiekiem. U noworodka jest to 80 procent, u dziecka 75 procent, u osób starszych 50 procent. Płeć również wpływa na ilość wody w organizmie – kobiety mają jej mniej, ponieważ mają bardziej rozwiniętą tkankę tłuszczową, niż mężczyźni.
Rola wody w organizmie
W tkance mięśniowej gromadzi się 70 procent wody, w komórkach mózgowych 80 procent, krew to 90 procent wody, a kości 22 procent. Woda jest składnikiem płynów ustrojowych, które otaczając narządy, pełnią funkcję obronną. To w wodzie rozpuszczane są dostarczane do organizmu składniki odżywcze. Dopiero w tej formie docierają do każdej komórki ciała. Oprócz tego woda reguluje temperaturę ciała, wspomaga usuwanie toksyn z organizmu, usprawnia pracę jelit.
Czym jest odwodnienie?
W warunkach fizjologicznych utrata wody następuje podczas oddychania, jest wydalana z moczem i potem. Jeżeli nie zostanie ona uzupełniona poprzez spożycie odpowiedniej ilości płynów dochodzi do odwodnienia. Najprościej mówiąc, jest to stan, w którym ilość wody w organizmie spada poniżej poziomu niezbędnego do jego funkcjonowania. Odwodnienie to nie tylko niedobór wody, ale również elektrolitów, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń pracy organizmu, utraty siły, utraty przytomności, uszkodzenia narządów wewnętrznych, a ostatecznie do śmierci.
Przyczyny odwodnienia
Główną przyczyną jest niespożywanie dostatecznej ilości płynów podczas:
– biegunki i/lub wymiotów
– intensywnego wysiłku fizycznego
– gorączki
– długotrwałego przebywania w suchym powietrzu (np. pomieszczenia z klimatyzacją)
– przebywania w wysokich temperaturach
– stosowania diety bogatej w błonnik lub wysokobiałkowej
– zażywania leków przeczyszczających lub diuretycznych
– spożywania alkoholu, kofeiny, środków stymulujących
Poza tym do odwodnienia może prowadzić:
– spożywanie mniejszej niż zalecana ilość wody
– brak uczucia pragnienia u osób starszych
– oparzenia dużych powierzchni ciała
– przegrzanie organizmu
– utrata znacznej ilości krwi
– szybki spadek masy ciała
– niedożywienie
– wstrząs anafilaktyczny
Objawy odwodnienia
Pierwszymi objawami odwodnienia jest wzmożone pragnienie, suchość śluzówek jamy ustnej, zmniejszenie ilości wydalania moczu oraz ciemniejsza barwa moczu. Następnie dochodzi ubytek masy ciała i uczucie osłabienia, utrata siły, ból i zawroty głowy, spadek ciśnienia tętniczego krwi, skurcze mięśni, brak wydzielania śliny, wzrost temperatury, zmniejszenie potliwości, zaburzenia widzenia i omdlenie. Oczy stają się zapadnięte, a skóra traci swoją elastyczność (skóra po złapaniu w fałd opada bardzo powoli). Przy ubytku wody powyżej 5% masy ciała pojawia się senność, parestezje i drgawki, zaburzenia mowy, obrzęk języka, zaburzenia i utrata świadomości. Ubytek wody powyżej 15% masy ciała powoduje śmierć, która następuje w ciągu 3 dni.
Odwodnienie u dzieci
Do objawów świadczących o odwodnieniu u małych dzieci należą: suche śluzówki, rozdrażnienie, apatia, zmniejszenie elastyczności skóry, brak łez, sucha pielucha od 3 godzin, zapadnięte oczy lub policzki, zapadnięte ciemiączko, senność, osłabienie, wiotkość mięśni, zaburzenia świadomości.
Leczenie odwodnienia
Zapobieganie i leczenie odwodnienia polega przede wszystkim na uzupełnieniu braków nawodnienia organizmu oraz na zatrzymaniu jej dalszej utraty. Ważne jest, aby uzupełnić także elektrolity. W tym celu należy podawać doustnie preparaty do picia z grupy ORS – zawierające w odpowiednich proporcjach glukozę, chlorek sodu i chlorek potasu. Są to preparaty dostępne bez recepty. Dla dzieci dostępne są również w postaci kleiku ryżowego.
Najlepszym sposobem nawadniania jest nawadnianie doustne. W przypadku większego odwodnienia lekarz może zlecić również nawodnienie dożylne w postaci wlewu kroplowego – 0,9% NaCl, 5% Glukoza, Płyn wieloelektrolitowy. Ważne jest wykonanie badań laboratoryjnych w celu oznaczenia poziomów elektrolitów we krwi.
W przypadku odwodnienia zalecane jest podawanie pokarmów płynnych, posolonych w celu uzupełnienia strat sodu. Nie wolno podawać suchych pokarmów.
Przyjęło się, że minimalna ilość wody jaką należy spożyć w ciągu dnia wynosi 1,5 – 2l, poza wodą spożywaną w pokarmie. Według zaleceń WHO jest to:
- Dorośli mężczyźni 2,9 l na dobę, 4,5 l w przypadku wykonywania ciężkiej pracy fizycznej
- Dorosłe kobiety 2,2 l na dobę, 4,5 l w przypadku wykonywania ciężkiej pracy fizycznej
- Kobiety karmiące piersią 5,5 l na dobę.
Według Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Żywności normy dla dzieci to:
- Dzieci w wieku 2–3 lata – 1300 ml
- Dzieci w wieku 4–8 lat – 1600 ml
- Chłopcy w wieku 9–13 lat – 2100 ml
- Dziewczynki w wieku 9–13 lat – 1900 ml
Inne normy mówią, że powinno przyjmować się 1ml wody na spożytą 1kcal lub 1l wody na 30kg masy ciała.
Woda w pokarmach
Najwięcej wody ze wszystkich pokarmów zawierają warzywa. Dla przykładu: ogórek składa się w 96% z wody, pomidor to 93% wody, marchew powyżej 80%. Owoce zawierają zazwyczaj 75% wody. Mleko to około 90% wody, w chlebie znajduje się jej około 30%. W pieczonym mięsie czerwonym zawartość wody wynosi 50% w rybach i owocach morza jest jej powyżej 75%.
