W swoim zagranicznym debiucie Krzysztof Kieślowski przedstawia historię dwóch kobiet - Weroniki i Veronique, które łączy coś więcej niż imię

Data dodania: 2017-10-03

Wyświetleń: 3240

Przedrukowań: 0

Głosy dodatnie: 0

Głosy ujemne: 0

ESEJ

0 Ocena

Licencja: Copyright - zastrzeżona

Podwójne życie Weroniki - analiza kompletna

„Podwójne życie Weroniki” opowiada o  przeplatających się losach kobiet, wiążącej je specyficznej, mentalnej więzi oraz o próbie jej zrozumienia. Nakręcony przy użyciu kolorowych filtrów, stanowi przy tym magiczną opowieść o poszukiwaniu prawdziwego uczucia. Punktem wyjścia dla opowiadanej historii jest przedstawienie kilkumiesięcznych Weroniki i Veronique.

Podstawą filmu jest akcja rozgrywająca się w  dwóch przestrzeniach fizycznych i czasowych – pierwsza (polska) trwająca 28 minut oraz druga (francuska) obejmująca 62 minuty. Film rozpoczyna się historią Weroniki. Czołówkę przerywają rozmazane ujęcia przedstawiające spacerującą dziewczynę. Akcja rozgrywa się zarówno w otwartych, jak i zamkniętych przestrzeniach, m.in. w rodzinnym mieście Weroniki w Krakowie, w mieszkaniu ciotki, sali koncertowej, czy też pociągu, a także w otwartych przestrzeniach miasta. Natomiast część druga rozgrywa się we francuskim Clermont-Ferrand, w mieszkaniu Veronique, w domu jej ojca, pokojowym hotelu, w szkole, na klatce schodowej kamienicy oraz ulicach miasta. Obie części odznaczają się jednakowym melancholijnym nastrojem oraz tonacją dźwiękową i plastyczną, utrzymaną w żółtozłotych, zielonkawych oraz czerwonawych barwach. W obu segmentach zawarte zostają te same kompozycje muzyczne. Akcja rozwija się powoli dzięki stosowaniu długich ujęć, stopniowo snując historie imienniczek. Zarówno w pierwszej, jak i w drugiej części zachowano porządek chronologiczny opowiadanych wydarzeń. Reżyser zrezygnował z wprowadzenia retrospekcji oraz futurospekcji. Zabiegi te w połączeniu z montażem ciągłym sprawiają, że film stanowi logiczną, harmonijną opowieść. W filmie obecny jest jednak przeskok czasowy pomiędzy sceną otwierającą obraz, która przedstawia małe protagonistki, a ujęciem spacerującej Weroniki w czołówce filmu, a także przeskok miejscowy – oddzielający historię Weroniki i Veronique.

W każdym z dwóch segmentów wyróżnić można punkty zwrotne dla bohaterek. W części polskiej jest to scena rozmowy Weroniki z ojcem, w której opowiada mu o dziwnym uczuciu związania z Veronique, o której istnieniu nie wie. Drugi punkt zwrotny to scena, gdzie podczas wieczornego spaceru Weronika  zaczyna odczuwać ból serca i osuwa się na ławce, co wprowadza do opowiadanej historii pewien niepokój i niepewność co do dalszych losów protagonistki. Powiązanym z nim punktem kulminacyjnym będzie śmierć Weroniki podczas koncertu, spowodowana atakiem serca. Wydarzenie to stanowi jednocześnie punkt zwrotny dla Veronique, która po śmierci polskiej imienniczki odczuwa przygnębienie oraz rezygnuje z planów o karierze śpiewaczki. Punkt zwrotny w części francuskiej stanowi także scena, w której Veronique spotyka lalkarza –Alexandre, w którym stopniowo się zakochuje. Punktem kulminacyjnym jest natomiast scena w hotelowym pokoju, w którym Veronique i Alexandre spędzają noc. W momencie tym rozwiązane zostają dwa ważne wątki – wątek miłości protagonistki, która rozkwita oraz wątek mentalnej więzi kobiet, gdy Veronique ogląda zdjęcie Weroniki, wywołujące w niej smutek i doprowadzające do płaczu. Punktom kulminacyjnym towarzyszy istotny wzrost napięcia, który potęgowany jest przez wysuwającą się na równorzędny plan muzykę. Opowieść snutą w pierwszej, jak i w drugiej części można podzielić na trzy akty. W pierwszej części ekspozycję stanowi przedstawienie Weroniki, jej chłopaka oraz bliskich, rozwinięciem akcji jest ukazanie jej talentu ale i choroby, zakończeniem natomiast jest śmierć na scenie oraz pogrzeb. Natomiast w części drugiej ekspozycję buduje przedstawienie Veronique i jej ojca oraz zaakcentowanie istnienia mentalnej więzi między bohaterkami, rozwinięciem jest spotkanie Alexandre oraz rozwijające się uczucie, a zakończeniem powrót do domu ojca. Oba segmenty „Podwójnego życia Weroniki” w sferze estetycznej pozostają podobne, różnią się jednak przede wszystkim miejscem akcji oraz bohaterami.

Świat przedstawiony filmu, ze względu na zastosowane zabiegi estetyczne wydaje się być odrealniony.  Dzięki wykorzystaniu żółtozłotych filtrów obraz uzyskuje delikatne barwy w różnych odcieniach żółtego, zielonego oraz czerwonego. Ujęcia wydają się być rozmyte, podobne do  świata oglądanego przez kolorowe szkło. Ponadto protagonistki często spoglądają poprzez szyby, na przykład w scenie podróży Weroniki pociągiem, dziewczyna ogląda ceglaną katedrę zza szyby wagonu, a w scenie ucieczki Veronique z dworcowej kawiarni, protagonistka obserwuje Alexandre zza kolorowego witrażu w drzwiach. Baśniowy nastrój potęgują konkretne elementy scenografii, w szczególności szklana kula, będąca w posiadaniu obu kobiet, przez którą chwilami obserwują obiekty w odwróconej perspektywie. Swoisty talizman stanowi dla protagonistek kawałek sznurka. Dla podkreślenia baśniowej konwencji reżyser wprowadził motyw lalki poprzez postać Alexandre – lalkarza, który wystawia przedstawienie w szkole Veronique, a pod koniec filmu tworzy marionetkę będącą odzwierciedleniem protagonistki. Nierzeczywista jest także sama fabuła obrazu Kieślowskiego: mistyczna więź łącząca dwie główne bohaterki, zdolność do dostrzegania w umyśle obrazów, które widzi druga z dziewczyn (jak w scenie, gdy Veronique opowiada o katedrze, którą widziała we śnie, a którą Weronika widziała przez szybę wagonu), przygnębienie odczuwane przez Veronique po śmierci Weroniki. Wreszcie ich niesamowite podobieństwo obejmujące nie tylko fizyczny wygląd, lecz również emocjonalny charakter, talent wokalny oraz pasje. Baśniowy wymiar dzieła Kieślowskiego sugerują również podobne wydarzenia z dzieciństwa, jak otwierająca film scena obserwowania gwiazd i liścia oraz podobne skaleczenie się w palec.

Narracja w „Podwójnym życiu Weroniki” została poddana w dużej mierze subiektywizacji. Wydarzenia rozgrywające się zarówno w części polskiej filmu, jak i tej francuskiej  ukazywane  są  z perspektywy głównych bohaterek. Łatwo można dostrzec, że przedstawiona rzeczywistość jest w pewnym stopniu zakrzywiona. Kolorowe filtry wprowadzające element nierealności, wskazują również na to, że świat przedstawiony jest pewnym obrazem mentalnym głównych bohaterek. Zabieg ten pozwala w większym stopniu wczuć się w sferę emocjonalną protagonistek, poznać ich delikatną naturę. Kamera w każdej scenie towarzyszy Weronice i Veronique, filmując je zza pleców (gdy Weronika zauważa Veronique na rynku w Krakowie), profilu (Veronique prowadząca samochód) i en face (Weronika spoglądająca przez szybę w mieszkaniu ciotki), a niekiedy korzysta z ujęć point of view, pozwalając dosłownie na odbieranie obrazów oczami kobiet, np. w scenie gdy Veronique zmierza korytarzem, przez drzwi do Alexandre’a w końcowej części filmu. Podobny zabieg zastosowano także w scenie koncertu, gdy Weronika patrzy ze sceny na dyrygenta i widownię. Dzieło Kieślowskiego jest filmem autorskim, ze względu na obecne w nim specyficzne zabiegi estetyczne, który pewnymi elementami wpisuje się w konwencje dramatu psychologicznego. Fabuła dotyka emocji widza, obracając się wokół konfliktu, który rozgrywa się w psychice protagonistek. Na dramat wskazują również zastosowane plany filmowe, w szczególności duża liczba półzbliżeń, zbliżeń oraz detali, powolny rytm narracji oraz rola dźwięku pomagająca w budowaniu nastroju. Można doszukiwać się w „Podwójnym życiu Weroniki” elementów melodramatu, na co wskazuje wątek miłosny zarówno w części polskiej, jak i francuskiej.

Film skonstruowany jest z niemal wszystkich planów filmowych. Główną funkcję pełnią zbliżenia, które występują w scenach ukazujących śpiewającą w deszczu Weronikę, gdy bawi się szklaną kulą w pociągu, czy też gdy Veronique jedzie samochodem. Ten rodzaj planu filmowego pomaga reżyserowi wysunąć pewne elementy na pierwszy plan. W przypadku „Podwójnego życia Weroniki” będą to emocje bohaterek, ukazanie ich relacji z mężczyznami oraz bliskimi. W filmie obecne są także półzbliżenia, (podczas rozmowy Weroniki z ojcem), plany pełne (np. w scenie spaceru Weroniki po krakowskim rynku), a także plan totalny, w scenie ukazującej samochód Veronique odjeżdżający z domu jej ojca oraz podróży Weroniki pociągiem, gdy obserwuje ceglaną katedrę. Plan totalny pojawia się więc w momencie przemieszczania się bohaterek. Duże znaczenie ma detal, który zwraca uwagę widza na charakterystyczne elementy scenografii. W filmie co jakiś czas podkreśla się obecność należących do protagonistek szklanej kuli oraz sznurka, które są dla bohaterek pewnymi talizmanami, z którymi się nie rozstają. Detal obecny jest również w kadrach ukazujących oczy protagonistek oraz w ujęciu przedstawiającym dłoń i nadgarstek leżącej na scenie Weroniki. W filmie głównie zachowano perspektywę neutralną, która pozwala na ustawienie kamery na poziomie oczu bohaterów. W dziele odnaleźć można także perspektywę wysoką, np. w scenie koncertu Weroniki oraz niską, np. w scenie gdy Weronika przemieszcza się tramwajem, obserwowana z dołu przez podążającego za tramwajem chłopaka oraz w scenie pogrzebu, gdy uczestnicy oglądani są z perspektywy leżącej w trumnie Weroniki. Dostrzec można także perspektywę ptasią – chwilę po śmierci Weroniki, gdy kamera unosi się nad widownią, jak i perspektywę żabią, w której ukazana jest dłoń dziewczyny leżącej na scenie.

Niewątpliwą wartość „Podwójnego życia Weroniki” stanowią zdjęcia Sławomira Idziaka oraz muzyka Zbigniewa Preisnera. Zastosowanie kolorowych filtrów, ujęć zza szyb, wykorzystanie luster oraz innych obiektów odbijających obrazy, jak i podkreślenie detalicznym planem filmowym konkretnych obiektów sprawia, że forma filmu Kieślowskiego jest bardzo przeładowana. Dodatkowo efekt ten podbija monumentalna, barokowa muzyka z chóralnymi kompozycjami Preisnera. Słuszne jest więc stwierdzenie, że forma filmu w tym przypadku stanowi dominantę kompozycyjną przewyższając warstwę fabularną.

Nie znaczy to, że fabuła pozostaje tą stroną filmu, na którą położony został mniejszy nacisk. Jest jego integralną częścią, bogatą w liczne środki stylistyczne. Filmy Kieślowskiego charakteryzują się symbolicznością i nie inaczej jest w „Podwójnym życiu Weroniki”. Przewijający się co jakiś czas sznurek, którym bawią się protagonistki symbolizuje łączącą je więź. Symboliczne jest także imię bohaterek. Biblijna Weronika odbijając twarz Chrystusa na chuście stworzyła jej identyczne odbicie, podobnie jak identyczne są Weronika i Veronique. Dwie takie same lalki Alexandre o twarzach Veronique stanowią zarazem metaforę jak i podsumowanie historii dziewczyn. Metaforą losu protagonistek jest fabuła nowego opowiadania Alexandre, którą wyjawia Veronique pod koniec filmu. Natomiast wystawiane przez niego przedstawienie w szkole jest metaforą losu Weroniki.

Kolorystyka filmu utrzymana jest w delikatnych, stłumionych odcieniach żółtego, zielonego oraz czerwonego. Kolory te widoczne są zwłaszcza w ujęciach nakręconych w pomieszczeniach, które w konsekwencji sprawiają wrażenie miejsc odrealnionych. Pojawiają się mocniejsze akcenty koloru czerwonego w postaci elementów ubioru bohaterów, np. czerwony szalik Veronique oraz czerwona spódnica jej przyjaciółki. Istotnym elementem filmu jest scenografia. Kieślowski akcentuje motyw szyby, pojawiający się w wielu ujęciach, np. w pociągu czy tramwaju, trumnie, a także  oknie, przez które to szyby bohaterki obserwują rzeczywistość. Wprowadzenie tego motywu  powoduje wydzielenie pewnych sfer. Do jednej z nich należą Weronika i Veronique żyjące we własnej rzeczywistości, natomiast po drugiej stronie szyby ukazuje się realny świat. Pojawia się także lustro, które odbija identyczne obrazy, nawiązując przy tym do głównego wątku filmu. Obecne jest w scenie przedstawienia, gdy odbija postać Alexnadre, lub gdy odzwierciedla Weronikę rozmawiająca przez telefon. Szklana jest także kula, przez pryzmat której protagonistki obserwują różne, zniekształcone i rozmyte obiekty. Przestrzeń filmu jest w głównej mierze zamknięta, ze względu na to, że większość ujęć nakręcona została w pomieszczeniach.

Film Kieślowskiego okraszony jest złożoną warstwą dźwiękową, na którą składają się dźwięki diegetyczne jak np. odgłosy deszczu, jadącego pociągu, śpiew chórzystów, krzyki demonstrujących ludzi, czy odgłos silnika motoru. Jednak prawdziwie istotna jest sfera muzyki niediegetycznej skomponowanej przez Zbigniewa Preisnera. Ma ona charakter podniosły, przypomina muzykę z epoki baroku. Najbardziej charakterystycznym utworem pojawiającym się, w całości lub w części, w trakcie filmu jest  Concerto en mi mineur (SBI 152) Version de 1798 Van den Budenmayera, grany głównie na flecie. Utwór ten w całości śpiewa Weronika chwilę przed śmiercią, Veronique próbuje nauczyć go swoich uczniów, słychać go gdy zmierza ona do Alexandre’a oraz w scenie zamykającej film, gdy dziewczyna przyjeżdża do domu ojca. Stanowi więc on swoisty lejtmotyw muzyczny, który spaja całą historię. Innym utworem, który pojawia się już tylko jednokrotnie jest kompozycja Lex marionettes, towarzysząca przedstawieniu lalkowemu. Oba utwory budują nastrój filmu, z jednej strony podniosły, a z drugiej smutny i melancholijny. Muzyka niediegetyczna odzwierciedla emocje bohaterek, ich nostalgię i zadumę nad niedającym się wyjaśnić uczuciem mentalnego połączenia  z kimś zupełnie obcym, a jednak bardzo podobnym. Muzyka w „Podwójnym życiu Weroniki” staje się jeszcze bardziej istotna, gdy spojrzy się na nią przez pryzmat fabuły. Zarówno Weronika, jak i Veronique to śpiewaczki, dla których muzyka stanowi pasję i istotną część życia.

Wszystkie elementy filmu składają się na tło dla przedstawienia dwóch głównych bohaterek. Weronika i Veronique są fizycznie identyczne, ale posiadają również podobne cechy charakteru. Obie kobiety są bardzo delikatne, wrażliwe, emocjonalne, trochę wyobcowane i melancholijne, postrzegają rzeczywistość inaczej niż wszyscy. Dodatkowo łączy je ta sama pasja do muzyki i śpiewu. Nie wiedzą o swoim istnieniu, jednak odczuwają siebie nawzajem. Obie nawiązują specyficzne relacje z mężczyznami. Zarówno dla Weroniki jak i Veronique bardzo ważni są ich ojcowie, z którymi są blisko związane. Obie czują potrzebę miłością, przed którą coś je jednak blokuje. Weronika nie zdążyła przed śmiercią uporządkować swoich uczuć, jednak udaje się to Veronique. Romantycznemu charakterowi protagonistek przeciwstawiony został racjonalizm twardo stąpających po ziemi mężczyzn, w postaci ojców i partnerów. Na relacjach dziewczyn z mężczyznami oraz resztą otoczenia, a także próbie odnalezienia się w nich opiera się film Kieślowskiego.

„Podwójne życie Weroniki” zajmuje w filmografii Krzysztofa Kieślowskiego wyjątkowe miejsce. To nie tylko jego zagraniczny debiut, ale również początek współpracy z Irene Jacob, którą kilka lat później obsadził w głównej roli, w swoim ostatnim filmowym dziele. Charakterystyczne cechy języka filmowego, którymi posługiwał się reżyser w swojej karierze, w omawianym filmie wybrzmiały z dodatkową siłą. Na pierwszy plan wysuwa się estetyka obrazu, zbudowana wokół kolorowych kadrów oraz rola konkretnych elementów scenografii. Wszystko to tworzy magiczny klimat odrealnionego świata przeżyć wewnętrznych bohaterek, który wzmacniają dodatkowo dopasowane kompozycje muzyczne. Przedmioty tworzące scenografię oraz poszczególne sceny fabularne posiadają symboliczną głębię, która pozwala na interpretację. Zwracając uwagę na rolę tych trzech składników: barwy, przedmiotów oraz symboli przestaje być zagadką autorstwo filmu. Natomiast fabułę filmu odczytywać można na kilka sposobów. „Podwójne życie Weroniki” może stanowić próbę udowodnienia istnienia duszy, która wykracza poza zakres pojęciowy ludzkiego umysłu. Istotna wydaje się być narodowość protagonistek. Historia Francuzki i Polki  połączonych dziwną, metafizyczną więzią sugeruje istnienie podobnej więzi łączącej również całe ich narody. Zastanawiające i zmuszające do kolejnych refleksji w tej interpretacji jest jednak uśmiercenie Weroniki, podczas gdy Veronique żyje dalej. Być może Kieślowski zaakcentował tym ówczesną sytuację geopolityczną Europy. Ukazał Polskę, będąca wówczas w dobie przemian ustrojowych jako to słabsze ogniwo, o niepewnym losie, która podobnie jak symbolizująca ją Weronika jest jeszcze krucha i słaba.

Licencja: Copyright - zastrzeżona
0 Ocena