Dzięki wzrostowi dobrobytu oraz rozwoju nauk medycznych obserwujemy wzrost długości życia Europejczyków. Jednocześnie statystycy informują nas, że w Europie rodzi się mniej dzieci niż w ubiegłych dekadach oraz, że trend ten będzie utrzymywał się w kolejnych dziesięcioleciach. Czynniki te karzą przewidywać, że w Unii Europejskiej odsetek osób w podeszłym wieku znacząco wzrośnie, a liczba osób w wieku powyżej 65 lat wzrośnie o 70 % do roku 2050. To wszystko generuje wyzwania z punktu widzenia państwa jako instytucji odpowiedzialnej za zapewnienie najlepszej opieki zdrowotnej dla ogółu swoich obywateli, ale i dla jednostek. Wzrost dobrobytu powoduje przecież, że wśród Europejczyków rosną uzasadnione oczekiwania długiego, szczęśliwego i zdrowego życia. Niestety, na drodze do zaspokojenia tego oczekiwania stoi chociażby wzrost zachorowań na choroby cywilizacyjne, przewlekłe i zakaźne, stymulowane wzrostem mobilności, pandemie, spadek oporności na antybiotyki.
Badania i innowacje w dziedzinie zdrowia realizowane w Europie mają pomóc uporać się z tymi wyzwaniami. Na wsparcie w tym zakresie decyduje się i Komisja Europejska jak i poszczególne kraje członkowskie. Jest to inwestycja w nasze zdrowie i na większą skalę inwestycja w zdrowie siły roboczej dla rozwoju gospodarki. Jest to także inwestycja w niższe koszty realizacji zadań opieki zdrowotnej. Zwrot z tej inwestycji będzie uzależniony od opracowania nowych sposobów zapobiegania chorobom, rozwinięcia lepszych i bardziej skutecznych metod diagnostyki i terapii, jak również podejmowanie nowych modeli opieki zdrowotnej i nowych sposobów promowania zachowań prozdrowotnych.
Horizon 2020 w dziedzinie zdrowia
W 2010r. przywódcy europejscy zatwierdzili strategię Europa 2020 - plan rozwoju Unii Europejskiej. Podstawowa teza strategii Europa 2020 jest następująca: nie można budować długoterminowego zrównoważonego wzrostu gospodarczego bez poprawy efektów badań naukowych i innowacji realizowanych w Europie. W celu lepszej realizacji tej tezy zdecydowano o zogniskowaniu funduszy na rzecz badań i innowacji w jednym programie. Horizon 2020 jest właśnie tym flagowym programem Komisji Europejskiej, który ma Unii pomóc wzmocnić się w zakresie przewagi konkurencyjnej poprzez badania i innowacyjność. Tworząc Horizon 2020 zachowano równowagę pomiędzy wspieraniem nauki, zwiększeniem konkurencyjności przemysłu i rozwiązywaniem problemów społecznych.
Wsparcie bazy naukowej działać będzie na pograniczu badań podstawowych, wzrostu gospodarczego i dobrobytu naszego społeczeństwa. Obejmować będzie naukowe badania podstawowe, przekształcanie wyników badań podstawowych w unikalne i konkurencyjne technologie, stymulowanie i wsparcie rozwoju badaczy oraz rozwój infrastruktury dla nauki oraz tworzenie okoliczności umożliwiających jak najlepsze wykorzystanie tej infrastruktury.
Filar Przywództwo Przemysłu odpowiada za przyspieszenie rozwoju technologii i innowacji, które będą stanowić podstawę dla innowacyjnych europejskich MŚP osiągnięcia rangi wiodących firm światowych. Przyspieszenie to ma oprzeć się na innowacjach od fazy badawczej do fazy demonstracyjnej, udrożnieniu pozyskiwania przez przedsiębiorstwa kapitału, na często obarczone dużym ryzykiem, działania badawczo-rozwojowe oraz na wspieraniu innowacyjności sektora MŚP w szczególności w zakresie rozwijania w tych przedsiębiorstwach kompetencji zarządzania innowacyjnością od pomysłu do konkurencyjnego produktu o zasięgu międzynarodowym.
W porównaniu z programami wcześniejszymi ramowymi Horizon 2020 ma oferować znacznie więcej środków na fazy testowe, tworzenie prototypów, działań demonstracyjnych i pilotażowych.
W ramach wyzwań społecznych, poprzez łączenie różnych dziedzin nauki, nie tylko technicznych ale też humanistycznych i społecznych, Horizon 2020 zajmuje się wspieraniem poszukiwania w wysoce konkurencyjnym i komercyjnym świecie odpowiedzi na troski społeczne. Wyzwania społeczne, na które między innymi położono nacisk to: zdrowie, zmiany demograficzne, bezpieczeństwo żywności, również w kontekście biotechnologii, nowoczesne i włączające społeczeństwo oraz bezpieczeństwo. I mimo, że rozwiązywanie problemów społecznych w ramach tych zagadnień jest ważnym celem polityki samym w sobie, to filar ten ma za zadanie utrzymanie jednoczesnego silnego nacisku na poszukiwanie rozwiązań biznesowych uwzględniających przezwyciężanie problemów, które dotyczą ludzi w Europie.
Horyzont 2020 uruchomi nabory w sumie w 34 tematach w zakresie zdrowia, zmian demograficznych i dobrobytu w okresie 2014-15. Na tematy te przeznaczony zostanie budżet o wartości około 1.21 miliarda euro. Wsparcie zostanie udzielone jednostkom realizującym badania i dostarczającym innowacji, w tym w znaczącej mierze dla przedsiębiorstw z sektora MSP. Dotacje przyznawane w ramach tych 34 tematów mają przede wszystkim wesprzeć transfer odkryć naukowców do praktyki klinicznej i innych dziedzin opieki zdrowotnej tak aby zapewnić poprawę wyników zdrowotnych, zmniejszyć nierówności w zakresie zdrowia i promować aktywne i zdrowe starzenie się. Całościowo zrealizowanie tych tematów poprawi nasze zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw dobrego zdrowia, zdrowego starzenia się, ale też przyczyn i mechanizmów powstawania chorób, poprawi naszą zdolność do monitorowania zdrowia oraz zapobiegania, wykrywania, leczenia i zarządzania chorobami. Realizacja wybranych przez Horizon 2020 zagadnień przysporzy osobom starszym możliwości pozostania aktywnymi i zdrowymi, zrealizowane badania wskażą nowe modele i narzędzia do ochrony zdrowia i opieki.
W zakresie następujących 8miu tematach będzie można składać aplikacje do 19 sierpnia bieżącego roku:
1. Rozumienie zdrowia, starzenia i chorób: uwarunkowania, czynniki ryzyka i ścieżki powiązań.
Zagadnienia objęte tym tematem to:
- Identyfikacja uwarunkowań i trendów zdrowotnych wraz z ich walidacją; walidacja czynników ryzyka wystąpienia chorób i niepełnosprawności, poprzez zbieranie, integrację i walidację danych pochodzące z odpowiednich dziedzin.
- Identyfikacja uwarunkowań i ścieżek charakterystycznych dla zdrowego i aktywnego starzenia się (od wczesnych etapów rozwoju), pogorszenie zdrowia spowodowane przezczas, akumulację chorób, wpływ czynników ryzyka i ich wzajemne interakcje.
Komisja Europejska ocenia, że wnioski w powyższym zakresie powinny obejmować budżet 4 do 6 mln euro, co pozwoli na przedsięwzięcie odpowiednich działań. Nie wyklucza się jednak , że wnioski ubiegające się o inne kwoty także zyskają akceptację.
2. Promocja zdrowia i profilaktyka chorób: przekształcanie danych z poziomu genomu w podejście warstwowe
Wnioski w ramach tego tematu powinny obejmować następujące elementy:
- Opracowanie i ocena indywidualnego/warstwowego programu promocji zdrowia i/lub zapobiegania chorobom, z uwzględnieniem indywidualnych cech z poziomu genomu, charakterystycznych dla jednostki czynników środowiskowych i jego stylu życia;
- Rozwój narzędzi i metod wykorzystania danych "omica" w takich programach;
- Interdyscyplinarne podejście do oceny ważności i przydatności danych "omica" w profilaktyce skierowanej do konkretnych grup ludności
- Komunikację ryzyka i korzyści dla różnych grup związanych z realizacją takiego programu, w tym uczestników, polityków i regulatorów.
Pierwszeństwo będą miały projekty skupiające się na chorobach z wysoką częstotliwością występowania, stanowią duże zagrożenie dla jednostek i te o wysokich kosztach dla społeczeństwa oraz z budżetem pomiędzy 4 a 6 mln euro.
3. Ocena istniejących programów badań przesiewowych i profilaktycznych
Wnioski o dotację w ramach tego tematu powinny zajmować się oceną istniejących badań przesiewowych oraz powiązanych z nimi strategii i programów profilaktyki chorób z punktu widzenia takich aspektów jak skutki zdrowotne, jakość życia, sprawiedliwość i efektywność kosztowa oraz względy etyczne. Oczekiwana jest analiza porównawcza na poziomie poszczególnych grup społecznych, grup demograficznych i kultur w różnych krajach i regionach Europy wykonana z uwzględnieniem identyfikacji konkretnych linków kontekstowych, a także w celu określenia możliwości wymiany wiedzy i doświadczeń pomiędzy krajami i regionami. Cenne będzie wypracowanie założeń do dalszego rozwoju i upowszechniania wiedzy metodologicznej, w tym budowanie potencjału w całej Europie, dla maksymalnego wykorzystania zdobytej wcześniej wiedzy.
Komisja Europejska ocenia, że wnioski w powyższym zakresie powinny obejmować budżet 2 do 3 mln euro, co pozwoli na przedsięwzięcie odpowiednich działań. Nie wyklucza się jednak , że wnioski ubiegające się o inne kwoty także zyskają akceptację.
4. Rozwój nowych narzędzi i technologii diagnostycznych in vitro: urządzenia, testy i platformy
Projekty aplikujące w ramach tego zagadnienia powinny koncentrować się na rozwoju i nowych zastosowaniach innowacyjnych narzędzi i technologii w diagnostyce in vitro (w tym testów i platform). Te narzędzia i technologie powinny poprawić wydajność i przewidywalność diagnozowania, poprawiać możliwość monitorowania, oddziaływanie lub ocenę działania terapeutycznego, znacząco wspierać wpływ na decyzje kliniczne i skutki zdrowotne.
W ramach tego tematu Komisja przewiduje, że zgłoszone projekty będą miały budżet pomiędzy 4 a 6 mln euro.
5. Nowe terapie przewlekłych chorób niezakaźnych
Przewlekłe choroby niezakaźne stanowią istotne obciążenie dla poszczególnych pacjentów, ale i dla całych systemów opieki zdrowotnej. Wydaje się konieczne wyszukanie innowacyjnych i efektywnych kosztowo metod terapeutycznych dla zapewnienia najlepszej opieki tam gdzie profilaktyka okazała się niewystarczająca. W ramach niniejszego tematu o dofinansowanie mogą występować projekty obejmujące badania kliniczne służące potwierdzeniu skuteczności u ludzi nowej koncepcji terapeutycznej lub optymalizacji dostępnych terapii. Wniosek może opierać się na istnieniu wcześniejszego badania klinicznego i dostarczać wyników na dużo większą skalę.
Spodziewane budżety dla aplikacji z tego tematu to 4 do 6 mln euro.
6. Porównanie skuteczności dotychczas stosowanych metod opieki zdrowotnej u osób starszych
Skuteczna opieka zdrowotna dla szybko rosnącej populacji osób starszych w Europie jest trudna. Populacja ta narażona jest na częste choroby współistniejące, np. zaburzenia czynności wątroby i nerek na tle przyjmowania licznych leków. Pomimo, że osoby starsze są nadreprezentowane wśród pacjentów, grupa ta jest niedostatecznie reprezentowana lub czasem nawet wyłączona z wielu badań klinicznych, które generują bazy dokumentacji dla interwencji medycznych.
Wnioski o dotację w tym temacie powinny dotyczyć analiz porównawczych wykorzystania dostępnych (farmakologicznych i niefarmakologicznych) procedur zdrowotnych skierowanych do osób w podeszłym wieku (> 65 lat). Program nie przewiduje ograniczeń dotyczących chorób lub interwencji, które mają być przedmiotem propozycji, preferowane będą wnioski skupiające się na działaniach o wysokim znaczeniu dla zdrowia publicznego czyli szczególnie częste, o wysokim negatywnym wpływie na jakość życia danej osoby lub są związane ze znaczącym kosztem. Kwestie o szczególnym znaczeniu dla Komisji Europejskiej w tym naborze to między innymi analizy jednoczesnego przyjmowania wielu leków, efektywności szczepionek, niewystarczająco zdiagnozowany i nieleczonych ból.
Oczekuje się, że projekty objęte dotacją poddadzą analizie i ocenie (dla wybranych populacji) szeroki wachlarz parametrów klinicznych i bezpieczeństwa, jak również efektów ochrony zdrowia i społeczno-ekonomicznych (np. jakość życia, śmiertelność pacjentów, zachorowalność, koszty leczenia i efektywność systemu ochrony zdrowia). Przykładowymi projektami w tym zadaniu mogą być badania nad randomizowanymi, kontrolowanymi badaniami klinicznymi, badania pragmatyczne, badania obserwacyjne, analizy baz danych na dużą skalę i meta-analizy.
W ramach tego tematu Komisja oczekuje, że zgłoszone projekty będą miały budżet pomiędzy 4 a 6 mln euro. Oczywiście wielkość projektu sama w sobie nie będzie warunkiem przyznania grantu.
7. Opracowanie i porównanie nowych, bezpiecznych i wydajnych modeli systemów opieki zdrowotnej, zorientowanych na profilaktykę.
Obserwacje stanu zdrowia publicznego, badania biomedyczne, badania zachowań społecznych dostarczają dowodów na potrzebę wypracowania nowego podejścia do profilaktyki, opieki podstawowej i leczenia. Integracja usług zdrowotnych wymaga współpracy między sektorami oraz pomiędzy zainteresowanymi stronami. Konieczne może być także przekroczenie obecnych granic opieki zdrowotnej i ustalonych norm pracy. Państwa członkowskie UE do tej pory reagowały na potrzeby tej reformy w sposób bardzo zróżnicowany.
Projekty, które zostaną objęte dotacją w niniejszym temacie powinny opracować nowy (lub poprawić istniejące) model dla systemów opieki zdrowotnej. Systemy te powinny charakteryzować się zogniskowaniem na pacjencie, zorientowaniem na profilaktykę, wydajnością, ale także być bezpieczne i trwałe. Powinny wykorzystywać dotychczas występujące rozwiązania i nadbudowywać nad aktualnie występującą w tym zakresie różnorodnością w Europie. Wnioski mogą obejmować prace metodologiczne w dziedzinie oceny technologii medycznych, ocenę wydajności systemów opieki zdrowotnej, analizy zdrowia pracowników danej grupy zawodowej, a także wskaźniki i środki do opisu i monitorowania jakości życia obywateli Unii Europejskiej. Projekty powinny brać pod uwagę różne grupy społeczno-demograficzne i kulturowe.
Komisja Europejska uważa, że optymalne propozycje w tym zadaniu będą wnioskować o wkład z UE w zakresie od 4 do 6 mln EUR. Niemniej jednak, KE nie wyklucza składania i dofinansowania wniosków ubiegających się o inne kwoty.
8. Rozwój bioinformatyki w celu sprostania rosnącym oczekiwaniom biomedycyny i potrzeb klinicznych.
Najnowsze osiągnięcia technologiczne w dziedzinie biologii molekularnej, biomedycyny i biologii systemów pozwalają na znaczne zwiększenie tempa generowania danych i pozyskiwania wielu różnych typów danych. Te nowe technologie stają stopniowo coraz mniej kosztowne i bardziej dostępne dla poszczególnych laboratoriów. Obecnie dostępne narzędzia bioinformatyki są jednak niewystarczające do maksymalnego wykorzystania tych nowych, różnorodnych i złożonych danych. Braki w w związku z tym nie jest optymalna. Bioinformatyczna sieć gromadzenia, przechowywania, organizacji, integracji, analizy i wykorzystania danych wymaga wsparcia w celu utrzymania konkurencyjności nauki europejskiej.
Propozycje w tym projekcie powinny koncentrować się na rozwoju nowych metod matematycznych, statystycznych i obliczeniowych, w celu rozwiązania zidentyfikowanych wąskich gardeł w dziedzinie bioinformatyki. Projekt może obejmować, ale nie musi się ograniczać, do: lepszego zbierania danych, ich organizacji i przechowywania, metodologii lepszej analizy i przetwarzania danych, interoperacyjności, nowego podejścia do integracji danych oraz standaryzacji danych, w tym rozwój zarówno przedklinicznych i klinicznych standardowych procedur operacyjnych, poprawy dostępności i łatwości obsługi biomedycznych i klinicznych danych badawczych.
Spodziewane budżety dla aplikacji z tego tematu to 2 do 3 mln euro.
