Polski rząd na początku stycznia przyjął projekt Umowy Partnerskiej, która będzie mapą drogową wykorzystania dotacji unijnych w okresie 2014-20. Oczywiście pod warunkiem przyjęcia tych zapisów przez Komisję Europejską. Analizując proponowane na kolejną perspektywę budżetową programy dotacyjne opisane w Umowie Partnerskiej nie sposób nie doszukać się bardzo dużych analogii z tym czego doświadczaliśmy we właśnie kończącym się okresie. W zasadzie mamy do czynienia z takimi samymi programami operacyjnymi poza jednym nowym dotyczącym cyfryzacji naszej gospodarki i administracji (Program Operacyjny Cyfrowa Polska).
Kiedy jednak zagłębimy się w proponowane szczegóły poszczególnych założeń dostrzeżemy nowe akcenty, które będą charakteryzowały wytyczne, a w konsekwencji dostępność nowych grantów. Ważnym aspektem, który przewija się w obrębie przedstawianych propozycji jest stymulowanie innowacyjności naszej gospodarki. Jak pokazują liczne światowe badania, polska gospodarka pod względem innowacyjności w ramach Unii Europejskiej nie przegrywa aktualnie jedynie z Grecją (np. wg Global Innovation Index 2013 Report). W związku z tym przedsiębiorstwa powinny spodziewać się znaczącego ograniczenia dotacji wspierających inwestycje w rozwój przedsiębiorstwa jeśli działania te nie będą powiązane z badaniami, rozwojem i komercjalizacją innowacyjnych rozwiązań.
Programem operacyjnym, który w szczególny sposób będzie dedykowany innowacjom, jest Program Operacyjny Inteligentny Rozwój (POIR). Jest to drugi co do wielkości (po Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko) program z punktu widzenia wyasygnowanego budżetu. Istotnym aspektem działań POIR będzie wsparcie projektów od pomysłu, aż do jego komercyjnego umieszczenia na rynku. Nie ma wątpliwości, że dla każdej innowacji ten proces jest obarczony ryzykiem i niepewnością ostatecznego wyniku, stąd wsparcie będzie ułatwiało autorom innowacji doprowadzenie jej do rozwiązania widocznego przez konsumentów. Wsparcie to będzie uruchamiane już przy tworzeniu innowacyjnych przedsiębiorstw przez wyspecjalizowane IOB. Następnie dofinansowaniu będą podlegały projekty badawczo-rozwojowe inicjowane przez firmy lub jednostki naukowe. Wsparciem będzie również objęte tworzenie powiązań naukowo-gospodarczych akcelerujących powstawanie, rozwijanie i komercjalizowanie innowacji. Subsydiowaniu będą także podlegać działania wdrożeniowe wyników prac badawczo-rozwojowych w działalności firm, jednak w tym zakresie raczej będzie to pomoc zwrotna. Na dofinansowanie będą także mogły liczyć działania prowadzące do umiędzynarodowienia innowacyjnych firm.
Wśród planowanych flagowych obszarów oddziaływania POIR należy wymienić:
- realizację projektów badawczo-rozwojowych w konsorcjach biznesu i nauki,
- wspieranie projektów od pomysłu do rynku,
- szczególną koncentrację wsparcie dla firm z sektora MSP,
- silne preferencje dla działań realizujących inteligentne specjalizacje,
- preferencyjne traktowanie eko-innowacji,
- wspieranie klastrów.
Badania i rozwój (B+R) to bardzo ważny aspekt funkcjonowania wielu przedsiębiorstw z punktu widzenia mikro, ale też i całej gospodarki w skali makro. Dobrze realizowane działania B+R nie tylko pozwalają efektywnie konkurować przedsiębiorstwom dzięki możliwości zaoferowania unikalnych produktów, lepszych procesów czy wydajniejszych rozwiązań. B+R w skali całej gospodarki to dodatkowo tworzenie dobrze płatnych miejsc pracy dla osób bezpośrednio związanych z tymi działaniami czy promocja krajów wysoko rozwiniętych na arenie światowej. To właśnie z tych powodów politycy tak bardzo są zainteresowani pobudzaniem przedsiębiorstw do B+R. Dlatego POIR będzie wspierał innowacyjność i konkurencyjność polskiej gospodarki, mierzoną głównie zwiększeniem nakładów na B+R. POIR będzie realizował ten cel przede wszystkim poprzez:
- wsparcie przedsiębiorstw w obszarach innowacyjności i działalności badawczo-rozwojowej
- podniesienie jakości i interdyscyplinarności badań naukowych i prac rozwojowych
- zwiększenie stopnia komercjalizacji oraz umiędzynarodowienia badań naukowych i prac rozwojowych
Głównymi beneficjentami do których POIR będzie kierował wsparcie będą:
- przedsiębiorstwa (ze szczególnym zogniskowaniem na MŚP),
- jednostki naukowe, uczelnie
- instytucje otoczenia biznesu (IOB)
- podmioty zrzeszające ww. odbiorców wsparcia (np. konsorcja, klastry, platformy technologiczne).
W przypadku działań o charakterze systemowym, bezpośrednimi odbiorcami wsparcia będą jednostki administracji publicznej, natomiast pośrednimi – przedsiębiorstwa, jednostki naukowe i IOB.
Program Operacyjny Inteligentny Rozwój zyskał alokację na poziomie przekraczającym 10,1 mld euro, z czego 8,6 mld euro będzie pochodzić z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Program ten został podzielony na pięć osi priorytetowych:
I. Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowo-przemysłowe
Do przykładowych projektów w ramach tej osi można zaliczyć:
- Programy B+R prowadzone przez konsorcja naukowo-przemysłowe
- Projekty B+R przedsiębiorstw – od początkowej fazy badań, aż do etapu, kiedy nowe rozwiązanie będzie można skomercjalizować w postaci produktu, usługi, technologii czy procesu.
- Prace badawczo-rozwojowe prowadzone z udziałem funduszy kapitałowych.
Przewidywanymi beneficjentami tej osi są: przedsiębiorstwa (MŚP ale także duże firmy), konsorcja przedsiębiorstw, konsorcja przedsiębiorstw i jednostek naukowych oraz uczelni, jednostki administracji publicznej (w przypadku działań o charakterze systemowym). Budżet, wyasygnowany na tę oś, to ponad 4 mld euro. Instytucją pośrednicząca w realizacji pomocy będzie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
II. Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach
Projekty oczekiwane w tej osi to:
- Wdrożenia wyników prac B+R z wykorzystaniem instrumentów zwrotnych lub mieszanych (dotacyjno-zwrotnych).
- Tworzenie warunków infrastrukturalnych dla prowadzenia działalności B+R przez przedsiębiorstwa – tworzenie i rozwój infrastruktury B+R przedsiębiorstw.
- Innowacje technologiczne – kredyt skierowany do MŚP.
- Innowacje przedsiębiorstw o charakterze innym niż technologiczny – gwarancje z funduszu gwarancyjnego dla wsparcia dla projektów polegających na wdrożeniu wyników prac B+R przez firmy.
- Tworzenie i rozwijanie nowych firm – wsparcie przez fundusze typu venture capital, sieci aniołów biznesu oraz fundusze kapitału zalążkowego.
Beneficjenci w tej osi to: przedsiębiorstwa, koordynatorzy klastrów, fundusz funduszy. Budżet zarządzany w ramach tej osi to ponad 2,8 mld euro. Instytucją odpowiadającą za pośredniczenie w realizacji osi będzie Ministerstwo Gospodarki.
III. Wsparcie otoczenia i potencjału innowacyjnych
Projekty, które będą mogły ubiegać się o pomoc ze środków tej osi to:
- Rozwijanie otwartych innowacji (współpraca firm dużych i MŚP na rzecz dzielenia się wiedzą i realizacji innowacyjnych projektów).
- Ochrona własności przemysłowej przedsiębiorstw.
- Stymulowanie współpracy nauki z biznesem.
- Rozwój i profesjonalizacja proinnowacyjnych usług IOB.
- Rozwijanie klastrów, w tym budowa systemu krajowych klastrów kluczowych.
- Przygotowanie przedsiębiorstw i jednostek naukowych do udziału w programach międzynarodowych.
- Internacjonalizacja innowacyjnych przedsiębiorstw.
- Promowanie współpracy nauki i biznesu, kształtowanie i promocja innowacyjności jako źródła konkurencyjności gospodarki.
- Promocja turystyczna Polski.
Beneficjenci w tej osi to: przedsiębiorstwa, konsorcja przedsiębiorstw, jednostki naukowe, uczelnie, IOB, Specjalne Strefy Ekonomiczne, koordynatorzy klastrów, jednostki administracji publicznej. Budżet osi to prawie 1,3 mld euro, a instytucja pośrednicząca to Ministerstwo Gospodarki.
IV. Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego
Przykładowe typy projektów podlegających wsparci w tej osi to:
- Badania naukowe, w tym: strategiczne programy badawcze dla gospodarki; regionalne agendy naukowo-badawcze; programy badawcze wirtualnych instytutów.
- Rozwijanie nowoczesnej infrastruktury badawczej sektora nauki: wybrane projekty z Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej.
- Tworzenie międzynarodowych agend badawczych, inicjowanych w Polsce we współpracy z renomowanymi ośrodkami naukowymi z innych państw.
- Rozwój kadr sektora B+R, w tym m.in.: szkolenia, kursy i warsztaty z cenionymi ekspertami z kraju i zagranicy; rozwój umiejętności w zakresie zarządzania projektami B+R oraz współpracy z przedsiębiorstwami.
Subsydia z tej osi to: jednostki naukowe i ich konsorcja, uczelnie i ich konsorcja, naukowcy, studenci, doktoranci, konsorcja przedsiębiorstw i jednostek naukowych, IOB, jednostki administracji publicznej. Budżet jakim ta oś będzie dysponować to przeszło 1,6 mld euro, a instytucją pośredniczącą będzie NCBIR
V. Pomoc techniczna
Ostatnia oś przeznaczona jest do finansowania działań instytucji zaangażowanych w realizację POIR. Oś ta otrzymała budżet około 357 mln euro.
Przy analizie możliwości pozyskania dotacji dla działań B+R w swoim przedsiębiorstwie, oprócz weryfikacji oczekiwanych projektów w poszczególnych osiach, koniecznie trzeba wziąć pod rozwagę także Inteligentne Specjalizacje (o tym czym są inteligentne specjalizacje przeczytasz tutaj). Przewidywany termin uruchomienia pierwszych naborów w ramach POIR to (najwcześniej) czwarty kwartał 2014 roku. Tym nie mniej, prawdopodobnie już od wakacji będziemy mieli informacje o projektowanym kształcie planowanych dotacji. Należy zatem uzbroić się w cierpliwość, a najbliższe miesiące najlepiej wykorzystać na przygotowanie i dopracowanie projektów, które potencjalnie mogą zyskać wsparcie finansowe z funduszy unijnych.
