TEN- T to kompleksowa sieć szkieletowa
Transeuropean Network – Transport (TEN -T) to siatka kluczowych korytarzy tworząca sieć transportu wodnego, drogowego, kolejowego i lotniczego w Europie. Sieć TEN-T to część szerszego systemu sieci transeuropejskich (TEN), które oprócz korytarzy transportowych obejmują sieci telekomunikacyjne (eTEN ) i sieci energetyczne (TEN-E). Pierwsze plany dotyczące sieci transeuropejskich (TEN) Komisja Europejska przyjęła już w latach dziewięćdziesiątych. W tym początkowym etapie projekt TEN obejmował głównie korytarze transportowe w państwach UE – 17, czyli tych, które w tamtym czasie tworzyły Zjednoczoną Europę. Dopiero w tym roku KE ustanowiła nową politykę rozwoju sieci transportu obejmując równomiernie wszystkie 28 krajów członkowskich i przebudowała sieć TEN-T w sposób, który w pełni uwzględnia kraje Europy Środkowej.
Nadrzędnym celem nowych, obowiązujących od 2014 roku wytycznych TEN-T będzie połączeniepofragmentowanych, krajowych szlaków w jedną, prawdziwie europejską sieć tak aby zapewnić optymalne funkcjonowanie rynku wewnętrznego, mobilności osób i towarów, a tym samym realizować spójnośćgospodarczą, społeczną i terytorialną Unii Europejskiej. Ustanowienie skutecznej sieci transeuropejskiej (TEN -T) stanowi kluczowy element odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz konkurencyjności i zatrudnienia w Europie i będzie odgrywać równie ważną rolę w realizacji celów strategii Europa 2020. Jeśli Europa ma wykorzystać swójpotencjał gospodarczy i społeczny, konieczne jest budowanie brakujących ogniw i eliminacja wąskich gardeł w naszej infrastrukturze transportowej, w sposób uwzględniający aktualne wyzwania w zakresie efektywności energetycznej i ograniczania zmian klimatycznych.
TEN- T docelowy kształt
Wytyczne TEN-T będą rozwijać sieci TEN-T na dwóch poziomach. Pierwszy poziom to sieć podstawowa, tzw. sieć kompleksowa. Sieć ta obejmuje już istniejące i planowane infrastruktury w państwach członkowskich. Dalszy rozwój i unifikacja tej kompleksowej sieci będzie finansowana głównie przez państwa członkowskie z uwzględnieniem ograniczonego wsparcia funduszami polityki regionalnej i polityki transportowej Unii. W tym celu zostaną wykorzystane innowacyjne instrumenty finansowe o charakterze zwrotnym. Celem mierzalnym Unii w rozwoju tej sieci jest doprowadzenie do stanu, w którym zdecydowana większość obywateli europejskich (i przedsiębiorstw) w 2050 r. będzie znajdować się nie więcej niż trzydzieści minut od sieci kompleksowej TEN-T.
Drugi poziom sieci TEN-T obejmuje strategicznie najważniejsze części kompleksowej TEN-T. Nowa polityka po raz pierwszy określiła rdzeń sieci transportowej. Ten drugi poziom TEN-T obejmuje 9 głównych korytarzy transportowych: 2 korytarze północ-południe, 3 korytarze wschód- zachód oraz 4 korytarze przekątne. Sieć z tego poziomu wyeliminuje wąskie gardła w obecnej infrastrukturze wyselekcjonowanych szklaków, zmodernizuje infrastrukturę i usprawni realizację transportowych operacji transgranicznych i intermodalnych dla pasażerów i przedsiębiorstw w całej UE. Co bardzo ważne realizacja tego planu ma odbyć się poprzez działania zainteresowanych przedsiębiorstw oraz przy wsparciu sektora publicznego. Celem mierzalnym dla tego poziomu TEN-T jest jego całkowite funkcjonowanie w 2030 roku.
TEN-T jakie wsparcie finansowe?
Unia Europejska będzie wspiera realizację planów TEN-T poprzez kilka instrumentów finansowych. W ramach pomocy bezzwrotnej inwestorzybędą mogli sięgać po dotacje do: programu o tej samej nazwie (TEN- T), Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach narzędzi zwrotnych natomiast będą dostępne: pożyczki oraz gwarancje kredytowe Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
Parlament Europejski, Rada i Komisja Europejska w pełni zgodziły się, że cele poprawy sieci transeuropejskiej będą mogły być zrealizowane tylko przy zwiększeniu budżetu w porównaniu z dotychczasowym. Koszt rozwoju infrastruktury w państwach członkowskich UE w latach 2010-2030 szacuje się na ponad 1,5 bln €. Do 2020r. potrzeby inwestycyjne w sieć TEN-T szacowane są na około 500 miliardów €. Z tego 250 mld € będzie potrzebne do ukończenia brakujących ogniw i eliminację wąskich gardeł w sieci 9 głównych korytarzy.
W sposób priorytetowy potraktowano połączenia wschód – zachód. Dla projektów wpisujących się w poprawienie połączeń w tej osi, jeśli realizowane będą w państwach członkowskich kwalifikujących się do wsparcia z Funduszu Spójności, (czyli np. Polska) stworzono osobny mechanizm dotowania. W praktyce ten mechanizm będzie oznaczał finansowanie projektów realizowanych na wyznaczonych korytarzach TEN-T, w tym w wyznaczonych punktach węzłowych w krajach spójności, podwójnie ze środków Komisji Europejskiej oraz z agencji w państwach członkowskich. Pomimo, że dotacja będzie obejmowała finansowanie również z funduszy spójności pozostających w gestii państw członkowskich to w tym przypadku i tak dotacje będą rozdzielane tylko centralnie w Brukseli.
TEN-T na co dotacje?
Na subsydia w ramach programu TEN-T na okres 2014-20 zabudżetowano 26,3 mld euro. Finansowanie UE w zakresie rozwoju TEN-T będzie dostępne dla dwóch rodzajów działań:
Faza badawczo rozwojowa (finansowanie 50%) – badania potrzebne do przygotowania i realizacji projektu, w tym analizy przygotowania, wykonalności, oceny i zatwierdzania, jak również kompleksowe badania techniczne lub środowiskowe, analizy geologiczne, pomoc w zakresie przezwyciężenia trudności wczesnego stadium projektu, rozwoju projektu i przygotowanie jego finansowania;
Faza realizacyjna (finansowanie do 85%) - zakup, dostawę i rozmieszczenie elementów składowych, systemów i usług, prowadzenia prac budowlanych i instalacyjnych oraz uruchomienie projektu, rozwiązania zarządzania ruchem i jego bezpieczeństwem.
TEN-T oczekiwane nabory wniosków
Oczekuje się, że termin pierwszego zaproszenia TEN- T do składania wniosków w ramach budżetu 2014-2020 zostanie ogłoszony na przełomie I i II kwartału 2014. Jednak już w połowie grudnia 2013 rozpocznie się przyjmowanie aplikacji dotacyjnych w ramach wykorzystania jeszcze środków z obecnego okresu finansowego. Nabór ten będzie trwał do blisko połowy marca 2014 roku.
Całkowity budżet tego rozdania wynosi 350 mln €. Szczególnie interesującym aspektem tego naboru jest zawężenie zakresu aplikacji do badań dotyczących rdzenia sieci TEN-T, w tym analiz przygotowawczych dla projektów związanych z pracami w sieci bazowej, które kwalifikują się do finansowania. Inne oczekiwane tematy kwalifikujące się w najbliższym naborze to: działania mające na celu promowanie innowacji i nowych technologii w zakresie infrastruktury transportowej i urządzeń przyczyniających się do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i zmniejszenia kosztów zewnętrznych w ogóle oraz badania i prace dla dojrzałych projektów w dziedzinie terminali LNG.
