Owoce borówki znane są od dawna. Potwierdzają to informacje o bardzo chętnym ich zbieraniu przez ludność zasiedlającą rejony, na których borówka występowała w stanie dzikim. Służyły one nie tylko do bezpośredniego spożycia, ale również do suszenia i przechowywania na zimę, gdyż w dużym stopniu były stosowane w leczeniu niektórych dolegliwości przewodu pokarmowego. Wierzono, że borówki mają magiczną moc i ceniono je wysoko ze względu na właściwości lecznicze. Soki i syropy łagodzą kaszel, a przygotowane z owoców herbatki mają właściwości przeciwbólowe.
Znane jest ich znaczenie zapobiegawcze w występowaniu niektórych chorób nowotworowych i chorób serca. Obecnie już wiadomo, że owoce borówki znane są nie tylko z bardzo dużych wartości smakowych, ale jak większość owoców jagodowych wyróżniają się wysoką wartością dietetyczną przy małych właściwościach energetycznych i dużych zasobach cennych składników odżywczych.
Owoce borówki bogate są w makroelementy: potas, wapń, fosfor i magnez. Zawierają znaczne ilości sodu i żelaza, tiaminy, ryboflawiny, niacyny i witaminy A. Ubogie są w tłuszcze oraz białko i należą do owoców o niewielkiej zawartości witaminy C. W porównaniu z jagodami borówki czernicy, występującej w naszych lasach, owoce borówki wysokiej zawierają dwukrotnie większą ilość cukrów.
Badania ostatnich lat wykazały obecność znacznych ilości przeciwutleniaczy (fitoestrogenów) oraz wiele biologicznie czynnych substancji - laktyny o immunotropowych właściwościach, związków antyoksydacyjnych jak i enzymów obniżających poziom cholesterolu. Stwierdzono, że przeciwutleniacze zmniejszają niebezpieczeństwo występowania arteriosklerozy, chorób serca, zmniejszają we krwi poziom "złego" cholesterolu LDL i zwiększają zawartość "dobrego" HDL.
Jagody borówki wysokiej charakteryzują się najwyższą aktywnością przeciwutleniającą, przewyższając pod tym względem owoce pestkowe, cytrusowe, a także czerwone wino, powszechnie uznane za cenne źródło antyutleniaczy. Badania przeprowadzane w ostatnich latach potwierdziły właściwości lecznicze borówki wysokiej. Wyjaśniono korzystne dla zdrowia człowieka działanie antocyjanów, które nie tylko nadają jagodom barwę niebieską, ale mają właściwości naturalnych antyoksydantów. Razem z witaminami A, C i E usuwają z organizmu człowieka nadmiar wolnych rodników. To działanie przeciwko wolnym rodnikom jest skutecznym sposobem zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, łącznie z chorobami nowotworowymi. Wspomniane właściwości owoców skutecznie chronią przed wieloma chorobami, w tym również przed chorobami nowotworowymi stwierdzono, że prawidłowa praca przeciwutleniaczy może się odbywać w obecności takich minerałów jak: selen, cynk, miedź i mangan, które znajdują się również w owocach borówki wysokiej.
Wśród przebadanych 40 gatunków owoców i warzyw borówka zajęła pierwsze miejsce pod względem zawartości przeciwutleniaczy. Na drugim miejscu w tej klasyfikacji jest sok z winogron, a następnie truskawki, jarmuż i szpinak.
Od dawna wiadomo, że owoce borówki wysokiej zawierają związki o właściwościach przeciwbiegunkowych, w tym także związki niszczące oporne na leki bakterie E. coli.
W owocach borówki wykryto także kwas egalowy i kwas foliowy. Pierwszy z nich ma właściwości przeciwnowotworowe, hamuje rozwój nowotworów wątroby, płuc i przewodu pokarmowego. Drugi chroni przed nowotworami macicy, przeciwdziała wadom rozwojowym układu nerwowego u noworodków i dobrze oddziałuje na rozwój płodu. Dlatego jagody borówki wysokiej mogą być polecane kobietom w ciąży jako naturalne źródło kwasu foliowego.
Kolejną grupą substancji, dzięki którym borówka wysoka jest bardzo cennym składnikiem diety, są fitoestrogeny, czyli hormony roślinne, które mają dodatni wpływ na przemiany hormonalne zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Jagody borówki mają również działanie zapobiegawcze w infekcjach bakteryjnych układu moczowego.
W organizmie człowieka ważne jest działanie błonnika. Owoce borówki wysokiej w 100 g świeżych owoców zawierają 4,5g błonnika, jednak podobnie jak i innych substancji, mechanizm działania błonnika nie jest do końca poznany. Spotyka się doniesienia, że niektóre bakterie jelitowe mogą przemieniać kwasy żółciowe w substancje rakotwórcze. Błonnik wiążąc się z tymi kwasami żółciowymi oraz z innymi substancjami trującymi, rozcieńcza je i wydala z organizmu.
Od wielu lat znane jest regeneracyjne działanie owoców borówki (antocyjanów) na ludzki wzrok. W niektórych krajach spożywanie owoców lub picie soku borówkowego poleca się kierowcom samochodów, szczególnie prowadzącym auta o zmroku. W Japonii gdzie borówki są popularnym parafarmaceutykiem ludzie pracujący przy komputerach piją sok borówkowy, by zapobiec zmęczeniu oczu. U osób w starszym wieku spożywanie świeżych owoców poprawia pamięć, opóźnia starzenie oraz ogranicza występowanie chorób przewodu moczowego.
Owoce mrożone zachowują podobne właściwości jak owoce świeże. W owocach suszonych wspomniane wcześniej właściwości przeciwutleniaczy zmniejszają się o około 20%, a w procesie przetwarzania związki te tracą swoją aktywność w jeszcze większym stopniu.
Tak na koniec tego artykułu mogę dodać, że te wszystkie dobroczynne dla zdrowia współczesnego człowieka właściwości borówki wysokiej sprawiły, że Amerykanie nazwali ją owocem XXI wieku.
