Pisząc na moim blogu o tym co odróżnia spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością od spółki jawnej zaakcentowałem, że sprawy spółki osobowej prowadzą bezpośrednio jej wspólnicy, sprawy spółki z o.o. prowadzą natomiast członkowie zarządu. Konsekwencją takiego uregulowania jest przyjęcie przez Kodeks spółek handlowych, że jedynie członkowie zarządu, nie zaś wspólnicy objęci są ustawowym zakazem konkurencji.
Każdy prawnik jednak wie, że w ustawie liczy się czasem nie tylko to co jest w niej napisane wprost, ale także to co można z niej wyczytać w drodze dokonywania wykładni. Często spotykam się z pytaniem „Czy jako wspólnik spółki z o.o. mogę prowadzić działalność konkurencyjną do mojej spółki w ramach innej spółki bądź jednoosobowej działalności gospodarczej?”. Pytanie wcale nie pozbawione sensu.
Odpowiedź na nie brzmi: tak, ale… 
Czyli mamy wyjątki.
Pierwszy dotyczy sytuacji, w której jednocześnie jesteś wspólnikiem oraz członkiem zarządu. Wtedy, z tytułu członkostwa w zarządzie obowiązuje Cię zakaz konkurencji. Mówi o tym art. 211 kodeksu spółek handlowych. Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Czyli będąc członkiem zarządu nie możesz zajmować się interesami konkurencyjnymi, chyba że uzyskasz zgodę spółki. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołania zarządu.
Drugi wyjątek nie jest już taki oczywisty. Otóż, w sytuacji gdy prowadzisz interesy konkurencyjne, może pojawić się sytuacja, w której pozostali wspólnicy mogą zażądać wyłączenia Cię ze spółki. Jak wynika z art. 266 kodeksu spółek handlowych z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. Ważnymi przyczynami na gruncie cytowanego przepisu są przykładowo:
- niemożność bezkonfliktowego współdziałania ze wspólnikiem, będąca następstwem relacji interpersonalnych wewnątrz spółki z o.o. (wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 1997 r., II CKN 31/97),
- prowadzenie działalności konkurencyjnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 29 listopada 2007 r., I ACa 925/07), przy czym Sąd zastrzegł tutaj, że „prowadzenie działalności gospodarczej, nawet w tej samej branży, nie stanowi jeszcze podstawy uzasadniającej wyłączenie wspólnika ze spółki, lecz jednoczesne wykorzystanie przez niego kontaktów i informacji handlowych uzyskanych w spółce, wyłącznie dla własnej działalności.”
Trzeci wyjątek nie wynika z przepisów, może jednak wynikać z umowy spółki. Otóż w umowie spółki można zobowiązać wspólników do nieprowadzenia interesów konkurencyjnych wobec spółki i uzależnić taką możliwość od zgody samej spółki lub zgody wspólników. Spółka to w końcu nie tylko osoba prawna, to także stosunek prawny wymagający zaufania i lojalności.
Czwarty wyjątek ma także charakter umowny, obowiązek powstrzymania się od prowadzenia interesów konkurencyjnych może wynikać z tzw. umowy wspólników (z ang. shareholders agreement), która zawierana jest obok umowy spółki i może regulować sposób postępowania i współdziałania wspólników w spółce. Obowiązek taki może być połączony na przykład z obowiązkiem zapłaty kary umownej na rzecz innych wspólników.
