Włosy są giętkie i elastyczne — wydłużają się przy pociągnięciu i wracają do stanu pierwotnego, jeżeli siła ciągnąca ustaje, Właściwości te uwydatniają się znacznie, jeśli włos jest mokry. Wyciąganie włosa suchego zwiększa jego długość o 20—30%, a włosa zmoczonego zimną wodą — dosłownie do 100%.
Włosy tracą elastyczność pod wpływem gorąca — para wodna, czy też wrząca woda powodują powstanie ważnych zmian we włosie; oprócz utratą elastyczności, jego kształt zmienia się w sposób trwały. Włos wyciągany pod działaniem pary wodnej nie wraca po ochłodzeniu do stanu pierwotnego, jego wydłużenie staje się trwałe. Jeżeli działaniu pary zostaną poddane włosy skręcone, czy też nawinięte na nawijaki, to otrzymana forma skręcenia będzie trwała wręcz po wysuszeniu i oziębieniu.
Te właściwości włosa to zasada ondulacji. Zbyt wysoka temperatura albo zbyt długie jej działanie ma możliwość doprowadzić do uszkodzenia komórek kory włosa; włosy łamią się wówczas przy najlżejszym pociągnięciu — stąd występują w pewnych przypadkach powikłania po opracowaniu trwałej na gorąco. Uszkodzenia te zdarzają się, dlatego , że zabiegom poddaje się zwykle włosy mokre. W czasie, bowiem podwyższania się temperatury woda zawarta we włosach przechodzi w parę, która stwarza pękanie włosa. Jeżeli temperatura jest bardzo wysoka, włosy mogą ulec zwęgleniu.
Włos ludzki ma zdolność pochłaniania wody i pary wodnej, a dodatkowo gliceryny, tłuszczów zwierzęcych i roślinnych. Jednakże takie ciała, jak oleje mineralne, pochodne nafty (olej wazelinowy i wazelina), nie mogą przenikać do włosa, lecz pozostają na jego powierzchni. Te właściwości włosa określają rodzaj tłuszczu, jaki musi być zastosowany do produkcji różnych środków leczniczych i upiększających, jak i metodę ich stosowania. Zdolność pochłaniania wody przez włos określa kilka jego niebagatelnych cech. Znaną jest rzeczą, że włos wydłuża się lub kurczy zależnie od tego, czy otaczające powietrze jest wilgotne, czy suche. Włos ma możliwość pęcznieć, pochłaniając 10—15% wody; powiększanie się jego objętości ma możliwość być wskaźnikiem jego zdolności absorpcyjnych.
Już sam odcinek wilgotności włosa może w dużym stopniu wpływać na uczesanie. Włosy mają zdolność absorpcji, tzn. zatrzymują na powierzchni kurz, który przylega do nich dzięki pokrywającemu je łojowi.
Włosy — utworzone z materii izolującej — w stanie suchym łatwo elektryzują się przy pocieraniu. Pocierając włosy substancją plastyczną, można osiągnąć dosłownie iskrzenie. Własności elektryczne włosów są w znacznej mierze zależne od ich cech osobistych.
Siła przylegania włosa do głowy uzależniony jest od żywotności korzenia i jego trwałości. Mierzy się ją siłą konieczną do wyrwania włosa. Siła przylegania włosów na głowie jest znacznie większa niż innych włosów, na przykład na tułowiu.
Na zakończenie powinno się wspomnieć o mechanizmie modyfikacji zachodzących we właściwościach fizycznych włosów pod wpływem różnych czynników. Procesy te są zasadniczo spowodowane zmianami struktury keratyny.
Pociągnięcie włosa stwarza zdarzenie keratyny w keratynę (nawijanie włosów suchych na nawijaki). Natomiast zaprzestanie pociągania, dokonywanego w sposób mechaniczny, powoduje niezwłoczny powrót keratyny do odmiany i powrót włosów do ich pierwotnej formy. Po zmoczeniu włosów cząsteczki wody przenikają do wnętrza włosa, co ułatwia przeżycie keratyny w formę i stwarza wolniejszy powrót do formy, która nie ma możliwość utworzyć się uprzednio niż włos straci wodę, którą wchłonął. W ten sposób następuje tymczasowe utrwalenie postaci skręconej, która utrzymuje się tak długo , jak długo włos nie straci indywidualnej wilgotności.
Jest to teoretyczne wyjaśnienie układania włosów w fale.
Działanie pary wodnej bądź wrzącej wody oraz dodatkowo środków alkalicznych i reduktorów warunkuje przekształcenie chemiczne keratyny, przez przerwanie za radą hydrolizy wiązań typu soli i mostków cystynowych, którego rezultatem są nowe połączenia utrwalające nowy kształt włosa. Połączenia wyróżniają się od siebie, zależnie od tego czy powstały pod wpływem wyłącznie środków alkalicznych (zasada trwałej na zimno) albo środków alkalicznych w połączeniu z wysoką temperaturą i wilgotnością (zasada trwałej na gorąco).
Jeżeli już hydroliza postępuje zbyt daleko, keratyna ulega zniszczeniu i następuje przerwanie łańcuchów wewnątrz cząsteczki. W dodatku łój, który impregnuje włókno, jest zmydlany poprzez środki alkaliczne i wytwarza rodzaj mydła, które zostaje skasowane poprzez płukanie. Włos traci, wtedy gładkość powierzchni, a jego cylindryczny kształt zmienia się na owalny, czy też inny. Jeśli włos zostanie przed uczesaniem odbarwiony, a część wody utlenionej pozostanie w, nim w czasie wykonywania trwałej na gorąco, działanie wysokiej temperatury może spowodować dalsze utlenianie, niszczące włos coraz bardziej.
