Zmęczenie i regeneracja sił
Co to jest zmęczenie i co je powoduje? Zmęczenie jest to stan wyczerpania fizycznego lub psychicznego, obniżający sprawne działanie organizmu. Powodują je różnorodne przyczyny. Coraz częściej słyszy się skargi na zmęczenie od starszych i młodych, od kobiet i mężczyzn; odczuwają je nawet dzieci. Częściej na zmęczenie uskarżają się kobiety. Jest to spowodowane tym, że — jak już powiedziano — z reguły zakres obowiązków kobiety jest znacznie szerszy niż mężczyzny, zwłaszcza gdy domownicy zrzucają na barki pracującej zawodowo kobiety cały ciężar prowadzenia domu.
Dzisiejsze standardy pracy
Ankiety wykazują, że większość kobiet robotnic pracuje ponad 14 godz. na dobę, większość urzędniczek — ponad 13, kobiety uprawiające tzw. wolne zawody — ponad 11 godz. Czy te kobiety mogą być niezmęczone? Jakże mało czasu pozostaje im na sen, posiłki, pielęgnowanie zdrowia, sporty, gimnastykę i upiększanie. A dla siebie? — robotnica ma 15 min. czasu, urzędniczka — 30 min., a „aż" 90 min. - kobieta na stanowisku kierowniczym. W niedzielę znalazło się tego czasu „dla siebie" więcej, bo 2-4 godz. Jest to bardzo mało, stanowczo za mało, biorąc pod uwagę, że kobieta męczy się łatwiej i ma słabszą odporność fizyczną. Poza nadmiernym wysiłkiem fizycznym i umysłowym przyczyną zmęczenia może być nuda. Praca pasjonująca, która pochłania całą uwagę, bywa zwykle mniej męcząca niż praca nudna i monotonna. Bardzo interesujące są spostrzeżenia na temat hałasu, który też może być przyczyną zmęczenia, zależnie od typu człowieka i jego psychiki. Niektóre osoby, o normalnej psychice, pracujące w hałasie, w ogóle „nie słyszą" hałasu. Natomiast osoby słabe psychicznie i nie przyzwyczajone do hałasu nie mogą go w niektórych momentach znieść. Dzieje się tak wtedy , gdy są bardzo zmęczone. A więc hałas jest pewnego rodzaju testem na zmęczenie. Z drugiej strony nawet jeśli nie rejestruje się hałasu w danej chwili, to jednak wywiera on ujemny wpływ na psychikę, wywołując po pewnym czasie nieuzasadnione — zdawałoby się — zmęczenie.
Psychika a zmęczenie
Jednak najczęstsze przyczyny zmęczenia tkwią w psychice każdego człowieka, a wynikają z warunków pracy zawodowej i domowej. Analiza poszczególnych przyczyn zmęczenia wykazuje, że żadna z nich nie jest w 100% „odpowiedzialna" za zmęczenie; wynika ono z sumowania się tych przyczyn. Zmęczenie nie tkwi przy tym w samej pracy, ale w warunkach, które czynią ją nieprzyjemną, powoduje je indywidualna reakcja człowieka na te warunki. Wobec tego wydaje się, że można choć w pewnym stopniu zapobiec zmęczeniu lub przynajmniej zmniejszyć je.
Poważne skutki zaniedbania trybu życia
Jeżeli podczas pracy zaczyna się odczuwać zmęczenie jest to pierwszy sygnał alarmowy, który zwraca uwagę, że trzeba odpocząć, a wówczas należy poświęcić kilka minut na odprężenie. Czasem wystarczy dobrze przespana noc, aby odzyskać dobrą formę i to jest objaw prawidłowy. Jeżeli jednak zmęczenie nie ustępuje po odpoczynku, a ponadto jest połączone z dolegliwościami chorobowymi, związanymi z określonym narządem — jest to początek patologii. Kobiety najczęściej odczuwają zmęczenie w postaci bólu „w krzyżu" lub „w nogach". Nogi pod koniec dnia są obrzękłe i „ciężkie jak kłody". Niekiedy odczuwa się pieczenie i palenie stóp. Niektórzy reagują na zmęczenie bólami głowy, a nawet migrenami. Mężczyźni i kobiety — szczególnie pracujący na kierowniczych stanowiskach, związanych z dużą odpowiedzialnością, odbywający długotrwałe konferencje w dusznych, zadymionych, źle przewietrzanych lokalach — reagują zwykle na zmęczenie i dolegliwości związane z układem krążenia, a głównie z sercem (uczucie duszności, bóle w okolicach mostka). Długotrwałe zmęczenie tego typu może z czasem prowadzić nawet do zawału serca.
Walcz z objawami
Zmęczona kobieta jest w domu drażliwa i często ma ochotę płakać. Mężczyzna natomiast — szczególnie o usposobieniu gwałtownym — traci opanowanie, zaczyna krzyczeć, a nawet rzucać przedmiotami. Zmęczenie fizyczne może przejść w zmęczenie nerwowe i psychiczne. Człowiek zmęczony jest nieopanowany, zły, agresywny, powoduje konflikty z otoczeniem. Życie staje się trudne i przykre. Aby nie dopuścić do takiego stanu, należy zwalczać już pierwsze objawy zmęczenia. Jeżeli powstaje ono przy pracy zawodowej należy, co godzinę poświęcić kilka minut na odprężenie: wypicie filiżanki kawy, zjedzenie śniadania, przeczytanie gazety, rozmowę o czymś przyjemnym, a nawet wypalenie papierosa, chociaż ten sposób relaksu jest najmniej zdrowy. Po całodziennej pracy korzystnie wpływa spacer. Osoby niemające skłonności do tycia zregenerują swoje siły krótką drzemką poobiednią. Warto udać się do osobistej kosmetyczki, bądź do profesjonalnego zakładu. Tak luksusowe zabiegi jeszcze lepiej wpływają na nasze samopoczucie co pomaga nam w walce z psychicznymi objawami zmęczenia. Dzisiejsze wyposażenie gabinetów kosmetycznych pozwala nam na szereg opcji relaksacyjnych. Można również stosować przeciw zmęczeniu masaż, gimnastykę, kąpiele, natryski.
Dbaj o sen
Bardzo ważne jest, aby sen, stanowiący najlepszy wypoczynek, odbywał się w ciszy, spokoju, w dobrze przewietrzonym pokoju. Równie ważna w zapobieganiu zmęczeniu jest kwestia odżywiania. Należy unikać ciężkich, tłustych potraw, a spożywać pokarmy bogate w aminokwasy, składniki mineralne i witaminy (szczególnie A, Bp B2 i C). Dobrym środkiem przeciw zmęczeniu, szczególnie fizycznemu, jest cukier.
Rola rekreacji
Najważniejsze chyba jest jednak pogodne, optymistyczne usposobienie, które pozwoli wierzyć, że zmęczenie szybko minie, życie ułoży się lepiej, w myśl hasła „jutro będzie słońce". Racjonalny tryb życia wymaga, aby po zajęciach zawodowych poświęcić trochę czasu na odpoczynek. Pracownikom umysłowym zaleca się lekki wysiłek fizyczny na powietrzu, jak ćwiczenia sportowe albo chociaż spacer. Warto np. wracać z pracy do domu piechotą dość szybkim marszem. Świetną formą odprężenia są zajęcia na powietrzu, jak np. uprawianie ogródka działkowego lub łowienie ryb. Dobre rezultaty daje też majsterkowanie. Dla pracowników fizycznych bardziej wskazana jest lektura interesującej książki lub oglądanie programu telewizyjnego — oczywiście w wygodnej pozycji.
