Co dziś dostałeś?
„Co dziś dostałeś?” Z takim pytaniem większość uczniów spotyka się po zakończeniu każdego dnia szkolnego. Czasem jest ono okazją do pochwalenia się kolejnym pozytywnym wynikiem, niekiedy jednak zmusza ucznia do przyznania się do przegrania kolejnej ze szkolnych bitew. Słabe oceny odbierają motywację do nauki, dobre oceny często nie zachęcają ucznia do podjęcia wysiłku w celu dalszego doskonalenia swoich umiejętności. Odpowiedzią na tradycyjny system oceniania wykorzystujący sześciostopniową skalę ocen jest ocenianie kształtujące, które podnosi jakość uczenia się ucznia i sprawia, że pytanie „Co dziś dostałeś?” może być zastąpione pytaniem znacznie ważniejszym - „Czego się dziś nauczyłeś?”
Ocena sumująca
Ocena sumująca jest najczęściej stosowaną formą oceniania w polskich szkołach. Duża liczba uczniów w klasie, presja ze strony dyrekcji i rodziców, konieczność sprawnego realizowania programu nauczania oraz brak czasu utrudniają korzystanie z innych metod. Ocena sumująca opiera się na wskazaniu błędów popełnionych przez ucznia, informując go o stopniu opanowania materiału. Niska ocena często prowadzi do obniżenia poczucia własnej wartości ucznia. Taki system oceniania zazwyczaj motywuje tych uczniów, którzy uzyskują dobre i bardzo dobre wyniki w nauce. Nauczyciele pracujący z uczniami indywidualnie, prowadząc korepetycje, mają szansę na ograniczenie tej formy oceniania i zaadaptowanie nowoczesnych zasad oceniania kształtującego.
Ocenianie kształtujące
Idea oceniania kształtującego została wprowadzona przez badaczy angielskich P. Blacka i D. Williamsa. Ocena kształtująca nie jest wyrażana stopniem. Jest to informacja zwrotna, która pomaga uczniowi w nauce. Informacja zwrotna może mieć formę pisemnego komentarza w pracy ucznia, może być to również informacja ustna. Prawidłowa informacja zwrotna składa się z czterech elementów:
- wyróżnia dobre elementy w pracy ucznia,
- wskazuje elementy wymagające poprawy,
- przedstawia konkretne wskazówki, jak należy to poprawić,
- daje wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien dalej pracować.
Trzy pierwsze elementy wydają się być najistotniejsze. Dzięki informacji zwrotnej uczeń wie co potrafi zrobić, czuje się doceniony, zdaje sobie sprawę z czym ma problemy i wie co zrobić żeby je wyeliminować. Każda informacja zwrotna powinna być skierowana bezpośrednio do ucznia i napisana zrozumiałym dla niego językiem. Informacja zwrotna ma także istotne znaczenie dla rodziców – informuje ich o postępach dziecka w nauce umożliwiając udzielenie uczniowi pomocy.
Nie rezygnować z tradycyjnych stopni
Stosowanie oceny kształtującej nie powinno oznaczać rezygnacji z oceny sumującej. Stosowanie oceny kształtującej ogranicza natomiast częstość wystawiania tradycyjnych stopni. Warto ustalić z uczniem zasady korzystania z oceny kształtującej. Dobrym pomysłem jest korzystanie z tej formy oceniania w przypadku oceniania prac i testów służących opanowaniu materiału i doskonaleniu umiejętności. Większe sprawdziany powinny być oceniane z wykorzystaniem oceny sumującej. Nie należy oceniać danej pracy zarówno oceną sumującą jak i oceną kształtującą. Uczniowie otrzymując konkretny stopień są skłonni do lekceważenia wskazówek zawartych w informacji zwrotnej.
Uczeń zna kryteria oceniania i cele lekcji.
Ocenianie kształtujące pomaga zaangażować ucznia w proces uczenia się. Skuteczne ocenienie kształtujące wymaga od nauczyciela wyznaczenia jasnych i konsekwentnych kryteriów oceniania oraz poinformowania ucznia na co będzie zwracana uwaga oceniającego. Dzięki temu uczeń wie jakie elementy jego pracy są istotne, co pomaga redukować stres i buduje poczucie bezpieczeństwa ucznia. Każde zajęcia powinny być zorganizowane wokół celów określonych przez nauczyciela. Cele powinny być przekazane uczniowi w czytelny i zrozumiały sposób. Uczeń musi wiedzieć po co uczy się danego materiału. Zajęcia powinny kończyć się na wspólnej refleksji nad stopniem zrealizowania celów. Refleksja może mieć charakter pisemnego podsumowania zajęć, nauczyciel może poprosić ucznia o dokończenie zdań, np. „Dziś nauczyłem się...”, „Na dzisiejszych zajęciach przypomniałem sobie...”, „Osiągnąłem dziś wyznaczony cel, ponieważ...”.
Pomóżmy uczniom uczyć się lepiej!
Ocenianie kształtujące jest pracochłonne i czasochłonne jednak warto podjąć wysiłek wprowadzenia tej formy oceniania do własnego warsztatu pracy nauczyciela. Ocenianie kształtujące buduje atmosferę nauki, skutecznie zachęca uczniów do rozwoju i doskonalenia własnych umiejętności , sprawia, że stają się oni świadomymi uczestnikami procesu nauczania. Zaangażowanie ucznia i rodziców w proces uczenia się z wykorzystaniem oceniania kształtującego pomaga im zrozumieć istotę edukacji, którą nie jest zdobywanie ocen, ale nabycie wiedzy i umiejętności, które z powodzeniem mogą być wykorzystywane w dalszym rozwoju.
