Jak często myślimy, że dobrze znamy samego siebie? Niestety, często nasze przypuszczenia mogą okazać się złudne. Podejmujemy się różnorodnych zadań, wykonujemy tysiące czynności, wchodzimy w ogromną liczbę konfliktów… Jednak nie zawsze zdajemy sobie sprawę, dlaczego naprawdę się tak zachowujemy!
Człowiek jest istotą która w procesie ewolucji zyskała świadomość i to właśnie ona zwala nam na hamowanie niektórych popędów. Umiejętności tej nie posiadają inne zwierzęta, bo jaki pies odmówi sobie pożywienia w imię pięknej sylwetki? Już ten przykład pokazuje, że człowiek jest w stanie pohamować nawet te najbardziej podstawowe popędy i motywy.
Warto jest uściślić czym jest motyw, aby lepiej zrozumieć czym są motywy świadome a czym nieświadome. Każdy z nas w codziennym życiu używa owego słowa i zazwyczaj robi to dobrze. Motyw jest bowiem bodźcem, który sprawia, że podejmujemy jakieś działanie. Zdrowy człowiek musi mieć uświadomiony motyw swojego postępowania, dlatego, aby nie wyjść w swoich oczach za kogoś innego, niż dotąd myślał wprowadza on do swojej świadomości „sztuczny” motyw, zaś ten prawdziwy z niej wypiera.
Dlatego możemy wyróżnić trzy składniowe:
Sformułowany cel – jest to cel przez nas zwerbalizowany, dopuszczony do świadomości na mocy którego ‘wydaje się’ nam, że postępujemy. Często stanowi on mechanizm obronny, dzięki któremu możemy przystosować się do otoczenia. (Uchodzić za osobę kompetentną, zdolną, dobrą, wyrozumiałą etc.)
Kierunek działania – Jest to motyw nie zwerbalizowany, prawdziwy motyw naszego postępowania, który został jednak zepchnięty do podświadomości. Przy występowaniu kierunku działania cel (czyli coś założonego do osiągnięcia) często sprzeczne jest z programem (czyli sposobem wykonania założonego celu). Jeśli cel i program są ze sobą sprzeczne często występują wewnętrzne napięcia.
Skutek – Jest to efekt ludzkiego postępowania. Jak można się domyślać, jeśli będziemy postępować według ‘sformułowanego celu’, czyli wg tego, który przysłonił w świadomości ten prawdziwy motyw, pozorne rozwiązanie sytuacji wciąż będzie przynosić napięcia, gdyż prawdziwy (ukryty) motyw działania nie został wypełniony. (Program postępowania sprzeczny był z prawdziwym celem do osiągnięcia).
Dlatego tak ważne jest, abyśmy zdali sobie sprawę z prawdziwych motywów naszego postępowania i nie szukali usprawiedliwień przed samym sobą. Pamiętajmy, że można oszukać innych, ale czy warto oszukiwać samego siebie? Zachowanie takie doprowadzić może jedynie do niepotrzebnych napięć i konfliktów. Być może szukając winy w innych powinniśmy spojrzeć także na własne postępowania, może nasza osobowość stoi w opozycji w założeniami i oczekiwaniami innych osób, dlatego nie starajmy się udawać kogoś innego, ukrywając tym samym swoje prawdziwe motywy.
„Opór świadomy” wg Freuda wskazywał, że natrafiliśmy na faktyczny problem, który ciągnął za sobą nieprzystosowanie, kłótnie, wewnętrzny konflikt i napięcia. Jednak jak twierdził wyjaśnienie prawdziwej przyczyny problemu (w tym przypadku odkrycie motywacji własnego postępowania) doprowadzić może do automatycznego zrozumienia sytuacji i wyzbycia się wszelkich napięć i nieporozumień, a w konsekwencji do rozwiązania niepotrzebnych konfliktów.
Opracowanie: Rafał Zieliński
Na podstawie: "Psychologia dążeń ludzich" - K. Obuchowski
