Termin adolescencja w ujęciu psychodynamicznym

W czasie adolescencji dokonuje się reorganizacja psychiczna, której celem jest przystosowanie się jednostki do fizjologicznych i anatomicznych zmian towarzyszących pokwitaniu oraz ich konsekwencji. Z reorganizacją psychiczną następującą w okresie adolescencji wiążą się dwa równoległe procesy: proces rozwoju psychoseksualnego tj. kształtowanie tożsamości seksualnej oraz proces "powtórnej indywiduacji" (termin wprowadzony przez P. Blosa), z którym związane jest separowanie się od rodziców, opuszczanie ich jako pierwotnych obiektów miłości i autorytetów oraz znajdowanie ich substytutów poza rodziną.
P.Blos podzielił adolescencję na cztery fazy:
1. preadolescencję (11-13 r. ż.),
2. wczesną adolescencję (13- 17 r. ż.),
3. właściwą adolescencję (17-19 r. ż.)
4. późną adolescencję (19-22 r. ż.)
W dwóch pierwszych fazach największe znaczenie mają zachodzące zmiany biologiczne (w preadolescencji: zwiększone wydzielanie hormonów, pojawienie się drugorzędnych cech płciowych, a we wczesnej adolescencji pojawienie się miesiączki u dziewczynek i wytrysku u chłopców). Zmiany te powodują wzrost intensywności i naporu impulsów popędowych: seksualnych oraz agresywnych.
W fazie kolejnej (właściwa adolescencja) podstawowego znaczenia nabiera problem relacji z obiektem. W tym okresie adolescenta cechuje silna ambiwalencja w zakresie: afektu, impulsu, myśli, zachowania oraz częste i intensywne zmiany w wymiarach: miłość-nienawiść, aktywność-pasywność, męskość - kobiecość, fascynacja-obojętność, zależność-niezależność. Charakterystyczny dla tego okresu negatywizm to sposób, aby chronić ego przed pasywnym poddawaniem się - niezbędny krok w procesie indywiduacji (nie tylko wyraz wrogości).
W późnej adolescencji ustala się stabilna organizacja struktur psychicznych oraz określona relacja między światem zewnętrznym i wewnętrznym. Jest to okres dominacji ego oraz stabilizacji nastroju. Pojawienie się stabilizacji nastroju traktuje się jako oznakę osiągnięcia nowego, dojrzałego poziomu psychicznej stabilizacji i zakończenia rozwojowego procesu powtórnej indywiduacji oraz nabywania tożsamości.
Aby proces powtórnej indywiduacji został zakończony w ten sposób istotne jest wypełnienie 4 zadań rozwojowych okresu adolescencji:
- Przejęcie autorytetu od rodziców i od superego, co oznacza przyjęcie odpowiedzialności za to, kim się jest i co się robi. Adolescent w pewnym momencie dochodzi do tego, że pewne cechy rodzica stają się jego częścią, dochodzi do interioryzacji norm.
- Pogodzenie się z konsekwencjami norm i wydarzeń z wczesnego dzieciństwa (utrata obiektu, własne niesprawności psychiczne lub fizyczne).
- Zachowanie lub odzyskanie poczucia historycznej ciągłości z przeszłością, co umożliwia wycofanie libido z obiektów rodzicielskich bez przerw dezorganizujących ego. Powstaje spójny obraz siebie - adolescent rozumie to, co się z nim działo, a nie spostrzega siebie dysocjacyjnie - jako dwie różne osoby.
- Rozwiązanie konfliktów biseksualnych tzn. konsolidacja tożsamości i określenie preferencji seksualnej: bezlękowe przeżywanie siebie jako kobiety lub mężczyzny, ustalenie norm w gratyfikacji seksualnej, tożsamość zgodna z płcią biologiczną, wybór obiektów seksualnych.
Rozwijający się w adolescencji proces myślenia oraz uniezależnianie się od dominującego wpływu wczesnodziecięcych ideałów wspiera proces powtórnej indywiduacji.