Uciekinier sygnalizuje obecne w rodzinie zaburzenie obejmujące jego samego, jak również rodziców. Najczęściej ucieczka z domu stanowi ekspresję nieświadomego konfliktu i służy czasowemu rozładowaniu występujących w rodzinie napięć. Często też symbolizuje nieświadome pragnienie jednego lub obojga rodziców, żeby uciec przez odpowiedzialnością za rodzinę.
Wiek dorastanie to okres, kiedy nastolatek zmaga się ze sprzecznymi pragnieniami zależności i niezależności. Konfrontuje się z silnym uczuciem bezsilności i pragnieniem zależności od rodziców, a uczucia te wydają mu się wstydliwe, zagrażające, niemożliwe do spełnienia, co z kolei wywołuje atak paniki, a najsensowniejszym wyjściem z tej bolesnej sytuacji wydaję się być ucieczka. Podejmując ją młodzi pragną udowodnić sobie i rodzicom, że są niezależni i samowystarczalni, jednocześnie skrycie pragną być wybawieni i zaopiekowani przez nich.
Wyróżniono kila typów uciekinierów ze względu na motyw ucieczki i jej przebieg.
1. Poszukiwacze przygód - uciekają na krótki okres czasu. Pragną udowodnić, że mogą dać sobie radę bez wsparcia rodziców. Z poczuciem nabycia nowych doświadczeń i mądrości wracają do domu.
2. Hedoniści - uciekają na skutek „ucisku" i nawet najbardziej racjonalnych prób ograniczenia ich absolutnej wolności ze strony rodziców
3. Samotnicy - uciekają od nadmiernie wiążących rodzin, które nagradzają za pragnienia zależności lub powstrzymują przed uświadamianiem sobie własnych pragnień. Uciekają gdy doświadczają pragnienia uwolnienia się.
4. Wyrzutki - uciekają od odrzucających rodzin, gdzie stanowią często przeszkodę do realizacji pragnień i przyjemności rodziców, którzy odrzucają i zaniedbują dzieci, zmuszają je by same dbały o siebie.
5. Nadużywane nastolatki - właściwie robią to, co wydaję się najsensowniejsze biorąc pod uwagę ich sytuację. Ofiary seksualnych, fizycznych nadużyć opuszczają rodziny, gdy dochodzą do wniosku, że inne rodziny są takie same.
6. Emisariusze - spełniają misję rodziny, będąc subtelnie zachęcanymi przez rodziców do opuszczenia domu i podjęcia działalności, które pośrednio dostarczą korzyści jednemu lub obydwu rodzicom. Wyrażają poprzez działanie to, do czego rodzice nie są zdolni.
Niektórzy rodzice mogą również nieświadomie pragnąć uwolnić się od odpowiedzialności za opiekę nad nastolatkiem. Ci również pozostają w tej sytuacji w konflikcie pomiędzy poczuciem winy z powodu ucieczki, a pewnego rodzaju zadowoleniem z niej. Rodzicom często bardzo trudno jest zrozumieć i pogodzić wewnętrznie te sprzeczne uczucia. Jeszcze trudniej o nich rozmawiać.
Co robić gdy dziecko ucieknie?
• Po pierwsze aktywnie go poszukiwać, istnieje bowiem wysokie ryzyko, że nastolatek zaangażuje się w działania niebezpieczne, aby zaprzeczyć i pozbyć się uczucia strachu, paniki i zależności. Może próbować ekstremalnych, ryzykownych aktywności takich jak kradzieże, ekscesy seksualne, branie narkotyków. Potrzebny jest kontakt z Policją i prośba, aby przyprowadziła nastolatka jak tylko zostanie odnaleziony. Dobrym pomysłem tez jest skontaktowanie się przyjaciółmi nastolatka, ze względu na fakt, iż rzadko uciekają w pojedynkę, a ponadto jest duże prawdopodobieństwo, że przyjaciele będą znali miejsce pobytu uciekiniera. Odrębna sprawa to ich częsta niechęć do „wydania" kumpla. Ich wypowiedzi należy traktować z pewną nieufnością, a prosząc o pomoc zachować autentyczność w trosce i spokojnych zapewnieniach o dobrych intencjach, chęci rozwiązania, a nie zaognienia konfliktu i ukarania krnąbrnego, uciekającego nastolatka. Rodzice powinni również skontaktować się z instytucjami mieszczącymi się w rejonach, w których często gromadzą się uciekinierzy.
Postępowanie takie ma dużą szansę zakończyć się sukcesem biorąc pod uwagę fakt, że większość uciekających z domu chce zostać odnaleziona. Oczekują, że zostaną odnalezieni, a wysiłki by temu przeciwdziałać służą głównie temu by zachować twarz. Chcą wrócić do domu tylko wtedy, gdy rodzice naprawdę pragną by wrócili i są w stanie to okazać.
• Po drugie gdy nastolatek zostanie odnaleziony rodzice powinni przyjąć postawę mającą na celu poradzenie sobie z sytuacją ucieczki, poprzez zrozumienie dlaczego nie dało się jaj uniknąć. Należy unikać złości, oskarżeń, karania, jak również reakcji odwrotnej, a więc pełnego poczucia winy przepraszającego i samooskarżycielskiego tonu. Niewskazane i źle wróżące na przyszłość est poprzestawanie na nadmiernie uproszczonych, pochopnych wyjaśnieniach, zrzucających winę na jedna ze stron.
• Po trzecie, w sytuacji gdy konflikt rodzinny przerasta uczestników, trudno jest dojść do wspólnego konsensusu, rodzice obawiają się powtórzenia podobnych ucieczek w przyszłości, a nastolatek nie widzi innej konstruktywnej możliwości wyrażania swoich pragnień niezależności, należy poważnie rozważyć możliwość podjęcia terapii, a przynajmniej zgłoszenia się na konsultację do psychologa lub psychoterapeuty. Nie każda trudna sytuacja rodzinna kwalifikuje rodzinę na terapię, ale żadna nie jest tak nieistotna by ją bagatelizować. Jest to bowiem przejaw problemów istniejących wewnątrz rodziny lub poszczególnych jej członków.
