Postępowanie cywilne stanowi jedną z podstawowych form postępowania sądowego. Jego celem jest rozpoznanie, a następnie rozstrzygnięcie sporów cywilnoprawnych należących do właściwych sądów powszechnych. Spory te stanowią zdecydowaną większość wśród spraw cywilnych, a procedura ich rozstrzygania uregulowana jest przede wszystkim przez kodeks postępowania cywilnego.
Kto rozstrzyga sprawy z zakresu prawa cywilnego?
Postępowanie cywilne możemy podzielić na cztery części, a więc na postępowanie rozpoznawcze, zabezpieczające, egzekucyjne oraz postępowanie z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego. Procedura cywilna obejmuje swoją kuratelą sprawy z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, a także prawa pracy, ubezpieczeń społecznych i kilku innych.
Rozpoznawaniem spraw z tego zakresu zajmują się sądy powszechne (rejonowe, okręgowe i apelacyjne). Postępowanie cywilne najczęściej toczy się przed sądem rejonowym, dużo rzadziej przed sądem okręgowym, gdyż do jego właściwości należą sprawy z zakresu prawa autorskiego, prasowego, prawa niemajątkowego oraz roszczenia dochodzone wraz z nimi, które swoją wartością nie przekraczają 75.000 zł. W przypadku postępowania odwoławczego, właściwym sądem będzie sąd okręgowy lub administracyjny – w zależności od tego, jaki sąd wydał rozstrzygnięcie, od którego złożyliśmy środek odwoławczy. Sąd najwyższej instancji, a więc Sąd Najwyższy, rozpoznaje wyłącznie skargi kasacyjne (całkowite unieważnienie procesu wraz z wyrokiem), skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz zażalenia na postanowienie sądu II instancji, który ową skargę odrzucił.
Skład sędziowski
Jedną z podstawowych zasad procesu cywilnego jest to, że w przeciwieństwie do procesu karnego sprawę rozpoznaje tylko jeden sędzia. Wyjątkami od tej reguły są sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz prawa rodzinnego (oprócz spraw o alimenty). W tych przypadkach w procesie bierze udział tzw. czynnik społeczny, a więc dwaj ławnicy. Dopiero sąd odwoławczy orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych, poza jedynie postępowaniem uproszczonym, gdzie apelacja rozpoznawana jest również jednoosobowo.
