Zaburzenia zachowania, takie jak ADHD, ADD czy dysfunkcje typu dysleksja, dyskalkulia, dysgrafia są powszechnym problemem wśród dzieci i młodzieży. Wciąż jednak brakuje skutecznych metod ich terapii. Psychologowie i pedagodzy korzystają z najróżniejszych dostępnych im metod, dających mniejsze lub większe pozytywne efekty. Nie wszystkie można nazwać metodami stricte naukowymi, ale ich popularność jest ogromna, ze względu na nieskomplikowaną formę, powszechność i skuteczność. Jedną z takich metod jest kinezjologia edukacyjna.
Czym jest kinezjologia?
Kinezjologia jako nauka, zajmuje się badaniem ruchu (gr. kinesis – ruch, logos - nauka). Jej główne cele to poznanie psychologicznych efektów fizycznej aktywności oraz zrozumienie psychicznych i fizjologicznych reakcji ludzkiego organizmu na krótkotrwały i bardzo intensywny wysiłek fizyczny. Jest nauka interdyscyplinarną i korzysta m.in. z takich dziedzin jak: biologia, chemia, fizyka, psychologia i socjologia.
Kinezjologia edukacyjna została opracowana przez dr Paula Dennisona w latach 70 ubiegłego wieku. Jest więc stosunkowo młodą metodą, jednak jej skuteczność potwierdzają terapeuci, psychologowie i nauczyciele na całym świecie. Oparta jest na trzech założeniach:
1. nauka jest naturalną, przyjemną sferą działalności, kontynuowaną przez całe życie,
2. blokady ukryte w naszym ciele, przeszkadzające nam w nauce, uniemożliwiają także łagodne przejście przez stresy, oraz usuwanie wątpliwości w podejmowaniu nowych zadań,
3. wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w uczeniu się, lecz do tej pory nie czyniliśmy żadnych starań, aby je usunąć (owe blokady mogą trwać w nas całe życie, jeśli nie podejmiemy się zmiany tego stanu rzeczy). Właściwie rozpoznane blokady mogą zostać usunięte, pod warunkiem prawidłowo poprowadzonego treningu.
Paul Dennison, doktor nauk pedagogicznych, zmagając się z własną dysleksją, a także pracując z dziećmi i osobami dorosłymi w Centrum Uczenia się w Kalifornii oraz na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, opracował zestaw ćwiczeń nazwanych „gimnastyką mózgu”.
Gimnastyka mózgu jest programem rozwoju ruchowego ukierunkowanym na łatwe uczenie się dzieci i stymulowanie ich rozwoju. Wykorzystuje proste ćwiczenia, opracowane w taki sposób, aby zintegrować pracę ciała i umysłu. Ćwiczenia podzielone są na grupy:
- ćwiczenia przygotowujące do pracy w bliskiej odległości, jak pisanie, czytanie i inne umiejętności, wymagające sprawności małej motoryki, podnoszą także koordynację prawa – lewa, góra – dół i przygotowują do aktywności wymagającej koordynacji ruchowej w sporcie (duża motoryka),
- ćwiczenia pomagające rozluźnić napięcia w mięśniach i ścięgnach, przez co obniżają poziom stresu i relaksują,
- ćwiczenia energetyzujące i pogłębiające postawę – podtrzymują poczucie kierunku, stronności, ześrodowania i skupienia, pomagają także odtworzyć połączenia nerwowe między ciałem a mózgiem, ułatwiając tym samym przepływ energii elektromagnetycznej przez ciało.
Metoda ta jest nie tylko dobrym sposobem na efektywniejszą naukę, większe rozumienie i koncentrację, ale także na obniżenie poziomu stresu i relaks. Nasz organizm w sytuacjach stresowych reaguje podobnie, jak w sytuacji zagrożenia życia. Aktywizowane zostają mózg, układ mięśniowy, hormonalny, krwionośny, nerwowy, sensoryczny, w układzie serce – mózg powstają niespójne wzorce, co pozwala na szybką reakcję, ale jednocześnie zmniejsza zdolność organizmu do uczenia się, zapamiętywania czy tworzenia.
Kinezjologia edukacyjna wykorzystywana jest zwykle w pracy z dziećmi, jednak stosować ją mogą osoby w każdym wieku.
Opinia PAN
Ze względu na duże zainteresowanie, jakim cieszy się kinezjologia, Państwowa Akademia Nauk postanowiła wydać opinię dotyczącą jej podstaw naukowych. Należy zaznaczyć w tym miejscy, że nie zostały przeprowadzone żadne badania dotyczące skuteczności tej metody. Skupiono się jedynie na podstawach teoretycznych i istniejących już opracowaniach dotyczących metody Dennisona.
Ocenione zostały założenia teoretyczne, procedury diagnostyczne i terapeutyczne, naukowe dokonania dr Dennisona oraz sama skuteczność metody. Oto fragment opinii PAN:
„Niektóre ze stosowanych ćwiczeń ruchowych, zwłaszcza ćwiczenia na przekraczanie linii środkowej ciała, mogą oczywiście przynosić pewne pozytywne efekty. Generalnie, ćwiczenia ruchowe (takie jak w metodzie Dennisona oraz w różnych innych programach aktywizacji ruchowej), poświęcanie uwagi dziecku oraz fakt jego uczestnictwa w interakcjach z grupą innych dzieci, poddawanych podobnym procedurom terapeutycznym, mają swoje pozytywne konsekwencje dla ogólnej sprawności i uaktywnienia dziecka, jak też i dla jego ogólnego stanu psychicznego. W tym sensie przynajmniej niektóre ćwiczenia nie tylko można bezpiecznie stosować, ale nawet można spodziewać się uogólnionych pozytywnych efektów (choć zapewne nie spektakularnych).”
Pomimo iż cała opinia nie jest zbyt pochlebna, skuteczność metody została oceniona pozytywnie
Przykłady ćwiczeń
Ćwiczenie relaksacyjne, obniżające poziom stresu, zwiększające koncentrację:
Usiądź wygodnie, skrzyżuj nogi w kostkach, następnie skrzyżuj ręce, złącz dłonie i odwróć je (wyprostuj przed sobą ramiona, przenieś jedną rękę nad drugą, złącz wewnętrzne strony dłoni kciukami do dołu, spleć palce, przetocz zamknięte dłonie w stronę ciała tak, by spoczęły na klatce piersiowej, łokciami w dół). Zamknij oczy, dotknij językiem podniebienia i oddychaj miarowo.
Ćwiczenie energetyzujące, rozluźniające, przydatne przy głośnym czytaniu:
Zrób wdech nosem. Najpierw oczyść płuca, robiąc krótkie wydechy przez zaciśnięte wargi. Połóż ręce na brzuchu. Przy wdechu ręce podnoszą się, a przy wydechu, opuszczają. Zrób wdech. Zatrzymaj powietrze na trzy sekundy. Wydychaj płynnie licząc do trzech. Ponownie zatrzymaj oddech na trzy sekundy. Powtórz całość.
Ćwiczenie koordynujące wzrok, poprawiające widzenie obwodowe, poszerzające pole widzenia, wspomagające czytanie i pisanie:
Stań prosto. Wyciągnij przed siebie lewą rękę. Dłoń zaciśnij w pięść, a kciuk skieruj do góry. Narysuj płynnym, nieprzerwanym ruchem leżącą ósemkę (symbol nieskończoności). Patrz na wysunięty palec, jednak głowę trzymaj nieruchomo. Zacznij od środka i rysuj w stronę przeciwną do ruchu wskazówek zegara. Powtórz ćwiczenie pięć razy każdą ręką.
Ćwiczenie wspomagające słuchanie ze zrozumieniem, pamięć, koncentrację, rozciągające:
Jedną ręką chwyć mocno mięśnie barku. Głowę odwracaj powoli w lewo, potem w prawo. Podbródek trzymaj prosto. Głową sięgaj maksymalnie w prawo i w lewo, aby rozluźnić mięśnie szyi. Zrób wdech, gdy głowa jest w skrajnym położeniu i wydech w trakcie obrotu.
Zaleca się, aby wykonywaniu wszystkich ćwiczeń towarzyszyło wietrzenie pomieszczenia i picie wody.
(Opracowano na podstawie: Hannaford,C., Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Wydawnictwo Medyk)
Dla kogo? Dla każdego!
Gimnastykę mózgu stosuje się głównie w pracy z dziećmi z trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia itp.), z deficytami uwagi (lęk, agresja), zaburzeniem sfery motywacyjnej, o specyficznych potrzebach edukacyjnych (upośledzenie umysłowe, autyzm, zespół Downa). Pomaga także młodzieży i dorosłym z trudnościami w podejmowaniu decyzji oraz określaniu celów. Korzystnie wpływa na ogólne funkcjonowanie umysłu, a w szczególności na pamięć i koncentrację. Dzięki niej poprawiają się również umiejętności komunikacyjne.
Ćwiczenia są oparte na prostych naturalnych ruchach, które może wykonywać osoba w każdym wieku. Skutecznie zwiększają one integrację oczu, uszu i całego ciała. W konsekwencji poprawia to umiejętność pisania i czytania. Dzieci wykonujące gimnastykę mózgu są bardziej otwarte i ciekawe otoczenia, łatwiej się uczą, przyjmują nowe doświadczenia, a także wyrażają siebie. Często pomaga im to pokonać nieśmiałość.
Dorosłym pozwala koncentrować się na zadaniach i motywować się nawet do wykonywania tych najbardziej nie lubianych czynności. Dzięki ćwiczeniom poszerza się pole widzenia, zwiększa prędkość kojarzenia i przypominania oraz łatwość zapamiętywania. Wszyscy korzystający z gimnastyki mózgu czerpią także większą satysfakcję z nauki, lepiej radzą sobie ze stresem, a ich koordynacja senso - motoryczna jest bardziej precyzyjna. Ponadto poprawiają się ich zdolności organizacyjne i rozwija się myślenie abstrakcyjne.
U podstaw kinezjologii edukacyjnej leży założenie, że człowiek posiada nieograniczone możliwości rozwoju. Jego ciało i umysł stanowią nierozdzielną całość, a znając zasady ich funkcjonowania i wzajemnego oddziaływania można stymulować jego rozwój. A człowiek przecież uczy się przez całe życie.
Czym jest kinezjologia?
Kinezjologia jako nauka, zajmuje się badaniem ruchu (gr. kinesis – ruch, logos - nauka). Jej główne cele to poznanie psychologicznych efektów fizycznej aktywności oraz zrozumienie psychicznych i fizjologicznych reakcji ludzkiego organizmu na krótkotrwały i bardzo intensywny wysiłek fizyczny. Jest nauka interdyscyplinarną i korzysta m.in. z takich dziedzin jak: biologia, chemia, fizyka, psychologia i socjologia.
Kinezjologia edukacyjna została opracowana przez dr Paula Dennisona w latach 70 ubiegłego wieku. Jest więc stosunkowo młodą metodą, jednak jej skuteczność potwierdzają terapeuci, psychologowie i nauczyciele na całym świecie. Oparta jest na trzech założeniach:
1. nauka jest naturalną, przyjemną sferą działalności, kontynuowaną przez całe życie,
2. blokady ukryte w naszym ciele, przeszkadzające nam w nauce, uniemożliwiają także łagodne przejście przez stresy, oraz usuwanie wątpliwości w podejmowaniu nowych zadań,
3. wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w uczeniu się, lecz do tej pory nie czyniliśmy żadnych starań, aby je usunąć (owe blokady mogą trwać w nas całe życie, jeśli nie podejmiemy się zmiany tego stanu rzeczy). Właściwie rozpoznane blokady mogą zostać usunięte, pod warunkiem prawidłowo poprowadzonego treningu.
Paul Dennison, doktor nauk pedagogicznych, zmagając się z własną dysleksją, a także pracując z dziećmi i osobami dorosłymi w Centrum Uczenia się w Kalifornii oraz na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, opracował zestaw ćwiczeń nazwanych „gimnastyką mózgu”.
Gimnastyka mózgu jest programem rozwoju ruchowego ukierunkowanym na łatwe uczenie się dzieci i stymulowanie ich rozwoju. Wykorzystuje proste ćwiczenia, opracowane w taki sposób, aby zintegrować pracę ciała i umysłu. Ćwiczenia podzielone są na grupy:
- ćwiczenia przygotowujące do pracy w bliskiej odległości, jak pisanie, czytanie i inne umiejętności, wymagające sprawności małej motoryki, podnoszą także koordynację prawa – lewa, góra – dół i przygotowują do aktywności wymagającej koordynacji ruchowej w sporcie (duża motoryka),
- ćwiczenia pomagające rozluźnić napięcia w mięśniach i ścięgnach, przez co obniżają poziom stresu i relaksują,
- ćwiczenia energetyzujące i pogłębiające postawę – podtrzymują poczucie kierunku, stronności, ześrodowania i skupienia, pomagają także odtworzyć połączenia nerwowe między ciałem a mózgiem, ułatwiając tym samym przepływ energii elektromagnetycznej przez ciało.
Metoda ta jest nie tylko dobrym sposobem na efektywniejszą naukę, większe rozumienie i koncentrację, ale także na obniżenie poziomu stresu i relaks. Nasz organizm w sytuacjach stresowych reaguje podobnie, jak w sytuacji zagrożenia życia. Aktywizowane zostają mózg, układ mięśniowy, hormonalny, krwionośny, nerwowy, sensoryczny, w układzie serce – mózg powstają niespójne wzorce, co pozwala na szybką reakcję, ale jednocześnie zmniejsza zdolność organizmu do uczenia się, zapamiętywania czy tworzenia.
Kinezjologia edukacyjna wykorzystywana jest zwykle w pracy z dziećmi, jednak stosować ją mogą osoby w każdym wieku.
Opinia PAN
Ze względu na duże zainteresowanie, jakim cieszy się kinezjologia, Państwowa Akademia Nauk postanowiła wydać opinię dotyczącą jej podstaw naukowych. Należy zaznaczyć w tym miejscy, że nie zostały przeprowadzone żadne badania dotyczące skuteczności tej metody. Skupiono się jedynie na podstawach teoretycznych i istniejących już opracowaniach dotyczących metody Dennisona.
Ocenione zostały założenia teoretyczne, procedury diagnostyczne i terapeutyczne, naukowe dokonania dr Dennisona oraz sama skuteczność metody. Oto fragment opinii PAN:
„Niektóre ze stosowanych ćwiczeń ruchowych, zwłaszcza ćwiczenia na przekraczanie linii środkowej ciała, mogą oczywiście przynosić pewne pozytywne efekty. Generalnie, ćwiczenia ruchowe (takie jak w metodzie Dennisona oraz w różnych innych programach aktywizacji ruchowej), poświęcanie uwagi dziecku oraz fakt jego uczestnictwa w interakcjach z grupą innych dzieci, poddawanych podobnym procedurom terapeutycznym, mają swoje pozytywne konsekwencje dla ogólnej sprawności i uaktywnienia dziecka, jak też i dla jego ogólnego stanu psychicznego. W tym sensie przynajmniej niektóre ćwiczenia nie tylko można bezpiecznie stosować, ale nawet można spodziewać się uogólnionych pozytywnych efektów (choć zapewne nie spektakularnych).”
Pomimo iż cała opinia nie jest zbyt pochlebna, skuteczność metody została oceniona pozytywnie
Przykłady ćwiczeń
Ćwiczenie relaksacyjne, obniżające poziom stresu, zwiększające koncentrację:
Usiądź wygodnie, skrzyżuj nogi w kostkach, następnie skrzyżuj ręce, złącz dłonie i odwróć je (wyprostuj przed sobą ramiona, przenieś jedną rękę nad drugą, złącz wewnętrzne strony dłoni kciukami do dołu, spleć palce, przetocz zamknięte dłonie w stronę ciała tak, by spoczęły na klatce piersiowej, łokciami w dół). Zamknij oczy, dotknij językiem podniebienia i oddychaj miarowo.
Ćwiczenie energetyzujące, rozluźniające, przydatne przy głośnym czytaniu:
Zrób wdech nosem. Najpierw oczyść płuca, robiąc krótkie wydechy przez zaciśnięte wargi. Połóż ręce na brzuchu. Przy wdechu ręce podnoszą się, a przy wydechu, opuszczają. Zrób wdech. Zatrzymaj powietrze na trzy sekundy. Wydychaj płynnie licząc do trzech. Ponownie zatrzymaj oddech na trzy sekundy. Powtórz całość.
Ćwiczenie koordynujące wzrok, poprawiające widzenie obwodowe, poszerzające pole widzenia, wspomagające czytanie i pisanie:
Stań prosto. Wyciągnij przed siebie lewą rękę. Dłoń zaciśnij w pięść, a kciuk skieruj do góry. Narysuj płynnym, nieprzerwanym ruchem leżącą ósemkę (symbol nieskończoności). Patrz na wysunięty palec, jednak głowę trzymaj nieruchomo. Zacznij od środka i rysuj w stronę przeciwną do ruchu wskazówek zegara. Powtórz ćwiczenie pięć razy każdą ręką.
Ćwiczenie wspomagające słuchanie ze zrozumieniem, pamięć, koncentrację, rozciągające:
Jedną ręką chwyć mocno mięśnie barku. Głowę odwracaj powoli w lewo, potem w prawo. Podbródek trzymaj prosto. Głową sięgaj maksymalnie w prawo i w lewo, aby rozluźnić mięśnie szyi. Zrób wdech, gdy głowa jest w skrajnym położeniu i wydech w trakcie obrotu.
Zaleca się, aby wykonywaniu wszystkich ćwiczeń towarzyszyło wietrzenie pomieszczenia i picie wody.
(Opracowano na podstawie: Hannaford,C., Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Wydawnictwo Medyk)
Dla kogo? Dla każdego!
Gimnastykę mózgu stosuje się głównie w pracy z dziećmi z trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia itp.), z deficytami uwagi (lęk, agresja), zaburzeniem sfery motywacyjnej, o specyficznych potrzebach edukacyjnych (upośledzenie umysłowe, autyzm, zespół Downa). Pomaga także młodzieży i dorosłym z trudnościami w podejmowaniu decyzji oraz określaniu celów. Korzystnie wpływa na ogólne funkcjonowanie umysłu, a w szczególności na pamięć i koncentrację. Dzięki niej poprawiają się również umiejętności komunikacyjne.
Ćwiczenia są oparte na prostych naturalnych ruchach, które może wykonywać osoba w każdym wieku. Skutecznie zwiększają one integrację oczu, uszu i całego ciała. W konsekwencji poprawia to umiejętność pisania i czytania. Dzieci wykonujące gimnastykę mózgu są bardziej otwarte i ciekawe otoczenia, łatwiej się uczą, przyjmują nowe doświadczenia, a także wyrażają siebie. Często pomaga im to pokonać nieśmiałość.
Dorosłym pozwala koncentrować się na zadaniach i motywować się nawet do wykonywania tych najbardziej nie lubianych czynności. Dzięki ćwiczeniom poszerza się pole widzenia, zwiększa prędkość kojarzenia i przypominania oraz łatwość zapamiętywania. Wszyscy korzystający z gimnastyki mózgu czerpią także większą satysfakcję z nauki, lepiej radzą sobie ze stresem, a ich koordynacja senso - motoryczna jest bardziej precyzyjna. Ponadto poprawiają się ich zdolności organizacyjne i rozwija się myślenie abstrakcyjne.
U podstaw kinezjologii edukacyjnej leży założenie, że człowiek posiada nieograniczone możliwości rozwoju. Jego ciało i umysł stanowią nierozdzielną całość, a znając zasady ich funkcjonowania i wzajemnego oddziaływania można stymulować jego rozwój. A człowiek przecież uczy się przez całe życie.
Licencja: Creative Commons
