Arrasy znajdujące się w krakowskiej siedzibie polskich władców nazywa się również jagiellońskimi lub zygmuntowskimi. Nazwy te wywodzą się od osoby ich nabywcy, króla Zygmunta II Augusta, który zakupił je w Brukseli, będącej ówcześnie głównym ośrodkiem produkcji najbardziej kosztownych arrasów. Będąca wówczas u szczytu swej potęgi Rzeczpospolita nie żałowała pieniędzy. W ciągu lat 1550 – 1560 na Wawel trafiło około 170 arrasów, z czego do dziś zachowało się 138 tych cennych tkanin.
Arrasy wawelskie wykonane zostały przy użyciu bardzo drogich materiałów – najlepszej jakości wełny, jedwabiu, nici srebrnych i złotych. Przedstawiały wielką wartość pieniężną już w czasach swojego powstania. Dziś stanowią bezcenny skarb, jako że pozostają jedynymi ruchomymi renesansowymi pozostałościami wyposażenia zamku królewskiego na Wawelu. W ciągu niemal pięciu wieków swojego istnienia, arrasy przetrwały wiele zmiennych kolei losu. Dzięki niezwykłemu poświęceniu polskich historyków, zostały odzyskane od Związku Radzieckiego w latach dwudziestych ubiegłego wieku, czasy II wojny światowej i lata powojenne spędziły w Kanadzie. Od początków 1961 roku znajdują się ponownie w Polsce, można je dziś podziwiać podczas odwiedzin zamku królewskiego na Wawelu. Z uwagi na ich cenny charakter nie są jednak pokazywane w całości, na ekspozycji jedne wymieniają się na inne po pewnym czasie.
Renesansowe arrasy zygmuntowskie dzielą się na trzy główne grupy. W zależności od motywów, jakie przedstawiają, wyróżnić można następujące serie – biblijną, krajobrazowo-zwierzęcą i herbowo-monogramową.
Seria biblijna składa się z 19 wielkich arrasów, przedstawiających sceny pochodzące ze Starego Testamentu, ściślej rzecz biorąc z Księgi Rodzaju. Dzielą się pomiędzy sobą na historię pierwszych rodziców, historię Noego i dzieje wieży Babel. Tytuły poszczególnych scen zostały umieszczone w górnej ich części, w języku łacińskim.
Serię krajobrazowo-zwierzęcą tworzy 44 tkanin różnej wielkości. Jak łatwo się domyślić, przedstawiają one zwierzęta na tle krajobrazu. Takie przedstawienia są odbiciem nowych, renesansowych trendów w sztuce. Arrasy, jako tkaniny tworzone na podstawie obrazów malowanych na kartonach, wpisują się w nowe nurty.
Seria herbowo-monogramowa jest największa. Obejmuje między innymi tkaniny przedstawiające herby Polski i Litwy, monogramy Zygmunta II Augusta. Co ciekawe, wśród tej kategorii znajdują się również nietypowe arrasy, zwane w naszym kraju oponkami. Ich nazwa wywodzi się od charakterystycznego półokrągłego kształtu, który powstał po to, by mogły one zawisnąć jako dodatkowe ozdoby nad oknami i drzwiami poszczególnych komnat.
Arrasy wawelskie to jeden z najcenniejszych polskich zabytków. Podczas pobytu w Krakowie z całą pewnością warto poświęcić czas na ujrzenie ich w naturalnym otoczeniu królewskich komnat na Wawelu.
