Na początku należy stanowczo wyjaśnić, że jestem przeciwnikiem palenia papierosów. O ich szkodliwości dla palacza i jego otoczenia wie każdy, ale nie każdy słyszał o korzyściach dla zdrowia wynikających z palenia papierosów. Na pewno o informacjach zamieszczonych w poniższej części artykułu lekarze nie powiedzą pacjentowi, zwłaszcza uzależnionemu od nałogu nikotynizmu.
Zawarte w dymie papierosowym związki chemiczne, a także sama nikotyna, prowadzą do wzmożonej produkcji prostaglandyn w komórkach jelita grubego. Prostaglandyny to cząsteczki – pochodne kwasu arachidonowego – pełniące rolę immunomodulatora oraz wpływające na wiele różnych procesów biochemicznych w błonie śluzowej jelit. Prostaglandyny to niejednorodna grupa związków chemicznych o charakterze hormonów tkankowych, działających pro – lub przeciwzapalnie, wpływających na kurczliwość mięśniówki jelit, wydzielanie śluzu i elektrolitów przez jelita, przepuszczalność naczyń włosowatych, odczuwanie bólu, obrzęk tkanek, przekrwienie błony śluzowej i jej ukrwienie, odżywienie i regenerację.
Palenie papierosów powoduje zwiększone wydzielanie prostaglandyn w jelicie, o charakterze ochronnym i przeciwzapalnym. Związki te zwiększają wydzielanie ochronnego śluzu, działają cytoprotekcyjnie na nabłonek jelitowy, poprawiają ukrwienie i odżywienie błony śluzowej jelit i zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych. Prowadzi to do lepszego przepływu krwi przez naczynia włosowate, co skutkuje ustępowaniem przekrwienia błony śluzowej, obrzęku i stanu zapalnego. Prostaglandyny wydzielane są do śluzu jelitowego. Badania składu śluzu jelitowego u osób palących papierosy wykazały znacznie wyższe stężenie prostaglandyn o działaniu cytoprotekcyjnym (ochronnym), w porównaniu z osobami niepalącymi. Można powiedzieć, że zwiększone wydzielanie prostaglandyn jest reakcją obronną organizmu na działanie nikotyny.
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że palacze papierosów są mniej narażeni na rozwój stanu zapalnego jelita grubego o charakterze nieswoistym. Do tych zalicza się colitis ulcerosa, czyli wzrodziejąco-krwotoczne zapalenie błony śluzowej jelita grubego (WZJG). Jest to schorzenie często występujące u ludzi młodych, przebiegające z okresowymi zaostrzeniami i remisjami, na dzień dzisiejszy nieuleczalne. Rokowanie co do życia pacjenta jest dobre, jednak w ostrym rzucie choroby zdarzają się nawet śmiertelne powikłania (megacolon, krwotok, perforacja i zapalenie otrzewnej). Innym schorzeniem o podobnej etiologii jest mikroskopowe – limfocytowe i kolagenowe zapalenie jelita grubego i choroba Crohna (MC).
Palenie papierosów nie tylko znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia tych chorób, ale także prowadzi do ustąpienia ostrych objawów chorobowych u osób już dotkniętych tym schorzeniem. Można nawet stwierdzić, że zapalenie nieswoiste jelita grubego jest chorobą niepalących. Dlatego lekarze nie zalecają rzucania palenia w trakcie zaostrzenia objawów zapalenia jelita grubego.
U palaczy warstwa ochronnie działającego śluzu pokrywającego nabłonek jelitowy jest większa (grubsza). Stanowi to także sprawniejszą nieswoistą odporność komórkową na patogeny jelitowe.
Palenie papierosów może zmniejszać ryzyko rozwoju raka jelita grubego, ponieważ WZJG jest stanem przedrakowym. Niemniej jednak palenie nie tylko nie zmniejsza, ale zwiększa ryzyko rozwoju raka płuc i pęcherza moczowego.
Dym papierosowy zawiera znaczne ilości tlenku azotu NO o działaniu wazodylatacyjnym (rozkurczowym) na naczynia krwionośne. Tlenek azotu jest potrzebny do prawidłowej pracy serca, naczyń krwionośnych i erekcji.
Dlatego w początkowej fazie palenia, kiedy nie doszło jeszcze do rozwoju miażdżycy i uzależnienia od nikotyny, zapalenie papierosa może spowodować rozkurcz naczyń krwionośnych – w tym wieńcowych – zwiększyć przepływ krwi tętniczej, poprawić ukrwienie płuc i serca oraz narządów w miednicy, i poprawić potencję seksualną. Jest bowiem wiadome, że w zaburzeniach erekcji stwierdza się niedobór tlenku azotu, jak również upośledzone jego miejscowe wytwarzanie w zakończeniach nerwowych. Działanie tlenku azotu nie zależy od tego, czy jest wytwarzany endogennie (miejscowo), czy dostarczany egzogennie nawet w tak szkodliwej mieszaninie, jak dym papierosowy. Jednak uwaga – egzogenne dostarczanie generatorów tlenku azotu sprawia, że ustaje jego produkcja endogenna, co z czasem prowadzi do powstania odwrotnego efektu – zaburzeń erekcji i niedokrwienia tkanek i narządów. Do tego dołącza się jeszcze uszkadzający na śródbłonek naczyń wieńcowych i włosowatych, wpływ związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym.
Uszkodzenie śródbłonka i upośledzenie endogennej produkcji tlenku azotu sprzyja okołonaczyniowym stanom zapalnym prowadząc do odkładania cholesterolu, lipidów, wapnia, makrofagów (komórek piankowatych) i rozwoju miażdżycy.
