Jeszcze do niedawna osoba ubiegająca się o świadczenia opieki zdrowotnej musiała przedstawić dowód opłacenia składki zdrowotnej, na przykład miesięczny raport imienny ZUS RMUA/RCA czy inny dokument potwierdzający opłacanie składek. Pomijając fakt, że RMUA nie jest dowodem na opłacenie jakiejkolwiek składki, żądanie dokumentu potwierdzającego opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne wynikało raczej z nieznajomości obowiązujących przepisów przez pracowników służby zdrowia niż z rzeczywistego obowiązku przedstawienia takiego dokumentu. Co ciekawe od nowo zatrudnionych pracowników ubiegających się na przykład o EKUZ (europejska kartę ubezpieczenia zdrowotnego), którzy nie mogli jeszcze okazać RMUA, NFZ żądał druku zgłoszenia do ubezpieczeń (ZUS ZUA) oraz dodatkowo oświadczenia pracodawcy, że opłaci składkę na ubezpieczenie zdrowotne w ustawowym terminie. Takie żądanie jednak nie było wcale uzasadnione.
Zgodnie bowiem z art. 67 ust. 2 ustawy USTAWA z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do tego ubezpieczenia uzyskuje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej. Oznacza to, że bezpłatna opieka zdrowotna należy się każdej osobie podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do ZUS, nieważne jest przy tym, czy pracodawca opłacił, opłaca czy zamierza w ogóle opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej powstaje bowiem już od chwili zgłoszenia. Osobą podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego jest zarówno pracownik zatrudniony na umowę o pracę, zleceniobiorca (umowa zlecenie), jak również osoba prowadząca działalność gospodarczą.
Przykładowo, osoba nowo zatrudniona uzyskuje prawo do świadczeń od pierwszego dnia zatrudnienia, bo z taką datą powstaje obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego i z taką też datą zostaje zgłoszona do ZUS. Nawet gdyby pracodawca nie opłacił składki na ubezpieczenie zdrowotne, pracownik czy zleceniobiorca nie zostaną obciążeni kosztami udzielonych świadczeń opieki zdrowotnej, a o swoje upomni się ZUS bezpośrednio od pracodawcy.
Przedsiębiorca, który założył własną firmę może się bezpłatnie leczyć od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej, pod warunkiem, że działalność nie jest zawieszona. To, czy opłaci składkę na ubezpieczenie zdrowotne w terminie, czy jej wcale nie opłaci, nie ma znaczenia dla prawa do bezpłatnej opieki zdrowotnej.
Za osobę pobierającą zasiłek chorobowy pracodawca nie opłaca żadnych składek. Osoba taka ma jednak prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej, ponieważ spełnia warunki art. 67 ww. ustawy, to znaczy jest zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego i podlega obowiązkowi tego ubezpieczenia jako pracownik lub zleceniobiorca.
Powyższe nie dotyczy jednak osób, które ubezpieczają się dobrowolnie, na przykład zatrudnionych na umowę o dzieło. W tym przypadku prawo do świadczeń opieki zdrowotnej ustaje w razie nieopłacania składek i nie wystarczy tutaj sam fakt zgłoszenia, jak wyżej.
Warto zatem mieć na uwadze, że pojęcie „osoba ubezpieczona” w NFZ znaczy najczęściej tyle, co osoba zatrudniona i zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego, nawet jeżeli nie została za tę osobę opłacona składka na ubezpieczenie zdrowotne.
