W takim wypadku konsumentowi pozostaje droga sądowa. Można tu mówić o dwóch głównych drogach kontroli sądowej wzorców umownych pod kątem klauzul abuzywnych: kontroli abstrakcyjnej i kontroli indywidualnej.
Kontrola abstrakcyjna
Kontrola abstrakcyjna to kontrola wzorca umownego stosowanego przez podmiot profesjonalny, w oderwaniu od konkretnej umowy zawartej z konsumentem. Sąd sprawdza, czy dany zapis jest dozwolony, czy też nie. W sprawach tego rodzaju orzeka Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który jest Wydziałem Sądu Okręgowego w Warszawie. Kodeks postępowania cywilnego nie wprowadza ograniczeń czasowych w tym zakresie, poza jednym wyjątkiem. Kontroli podlegają także wzorce, których dany przedsiębiorca przestał stosować, jednak nie może upłynąć więcej niż 6 miesięcy od zakończenia ich używania.
W razie uwzględnienia powództwa, w sentencji wyroku sąd przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i zakazuje ich wykorzystywania. Obie strony mogą odwołać się do Sądu Apelacyjnego od tego wyroku. Możliwe jest także wniesienie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. Po uprawomocnieniu się wyroku sąd zarządza publikację wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpisuje zapis do rejestru klauzul niedozwolonych. Od tego momentu wyrok wywołuje skutki nie tylko w stosunku do stron procesowych, ale także wobec osób trzecich (dla wszystkich i przeciwko wszystkim).
Dla "nabitych w mBank" ważne jest ustalenie, czy w tym przypadku możliwe jest wytoczenie powództwa przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, celem uznania klauzuli zmieniającej oprocentowanie kredytów hipotecznych za niedozwoloną. Od jesieni 2006 r. BRE Bank S.A. zaprzestał stosowania klauzuli w nowo zawieranych umowach, jednakże nadal znajduje się ona w wielu umowach wcześniej. Czy w takim przypadku można wystąpić z powództwem, mimo iż dawno upłynęło już 6 miesięcy od zaprzestania stosowania spornego zapisu? Rozstrzygające jest rozumienie pojęcia „stosowania” wzorców umownych oraz ustalenie, czy chodzi tutaj o zaprzestanie „stosowania” w stosunku do nowych klientów, czy też co do klientów „starych” umów, które nadal wiążą konsumentów z bankiem. Przyjęcie drugiego stanowiska oznaczałoby, że na dzień dzisiejszy nie zaprzestano stosowania spornych zapisów i jest możliwe wystąpienie z pozwem do Sądu Ochrony Konsumentów i Konkurencji. Jednakże dotychczasowe orzecznictwo przemawia za pierwszym ze stanowisk.
„Pojęcie stosowania wzorców umów należy wiązać z momentem zawierania umów z użyciem tego wzorca, nie zaś z samym wykonywaniem przez strony postanowień umowy zawartej z użyciem tego wzorca”
(wyr. SA w Warszawie z 30.11.2004 r., VI ACa 399/04, Apel. W-wa 2005, Nr 4, s. 33).
Z treści powyższego orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie wynika, że momentem, od którego trzeba liczyć powyższy, 6-miesięczny okres, jest czas, kiedy zaprzestano stosowania danego wzorca w stosunku do nowych klientów. Dlatego w świetle prawa wniesienie pozwu do Sądu Ochrony Konsumentów i Konkurencji skutkowałoby najprawdopodobniej jego oddaleniem i przegraniem sprawy.
Kontrola indywidualna
Kontrola indywidualna dotyczy badania konkretnej umowy między konsumentem a przedsiębiorcą. Można to zrobić zarówno w drodze pozwu zbiorowego (w razie spełnienia związanych z tym wymogów), jak i indywidualnego. Przedmiotem pozwu może być np. pozew o uznanie (w oparciu o art. 189 KPC), że konkretne postanowienie zawarte w umowie nie wiąże go, lub pozew o zapłatę odszkodowania za nienależyte stosowanie umowy poprzez stosowanie klauzuli abuzywnej. W takim przypadku Sąd, obok badania przesłanek, czy dany zapis jest klauzulą niedozwoloną, bierze także pod uwagę inne postanowienia umowy pod kątem rozkładu praw i obowiązków stron oraz ryzyka, jakie ponoszą.
Ponieważ nie ma możliwości skutecznego wniesienia pozwu do SOKiK, jedyną drogą jest kwestionowanie zapisu o zmianie oprocentowania w drodze kontroli indywidualnej.
