Kucharze przyrządzali dania z ryb, mięsa, drobiu, kasz, warzyw, przyprawiali je imbirem, pieprzem, zielem angielskim, cynamonem, szafranem, papryką, goździkami, kminkiem, majerankiem, miętą, szałwią, tymiankiem, lubczykiem, czosnkiem oraz miodem.
Do najstarszych polskich potraw zaliczane były potrawy z kasz i mąki. Gotowano z nich zupy, potrawy na gęsto, na sypko, z mlekiem, z wodą, wypiekano i prażono w piecu. Najpopularniejsze kasze to radomska, manna, żytnia, perłowa, owsiana, jaglana i kukurydziana. Z dodatkiem mąki sporządzano z nich: ciastuchy (kluski wiejskie), gryczek (placek z grysu), pęcak z grochem, prażuchę (kluski), jagły z grochem oraz naleśniki, pierogi z różnymi nadzieniami.
Popularność kasz zaczęła słabnąć po pojawieniu się w XVII wieku ziemniaka. Duża różnorodność warzyw takich jak: kapusty, kalafiorów, kardów, szparagów, kalarepy, szpinaku, szczawiu, pasternaku, rzepy, czosnku, chrzanu, fasoli, soczewicy, jarmużu, porów bobu, dyni itp. Wtedy jadano więcej warzyw niż obecnie, gotowano je na rosole, w sosach, nadziewano, pieczono i smażono. Często je łączono z mięsem, kaszami, nabiałem i grzybami, przyprawiano na winno lub słodko.
Asortyment surowców rybnych jakimi dysponowała polska kuchnia, był bardzo bogaty min łososie, czeczugi, jesiotry, pstrągi, bolenie, rapy, ślizy, kiełbie, węgorze, śledzie, flądry, okonie, leszcze, liny, dorsze. Najstarszym sposobem sporządzania ryb jest pieczenie (nadziewano na kij i pieczono nad ogniem). Z potraw bardzo ceniono zupę rybną sporządzaną z kilku gatunków ryb. Gotowano także potrawy, w których ryby łączono z warzywami, owocami i grzybami. Ryby na szaro lub po królewsku przyrządzano, dusząc porcję filetów z gąszczem i z dodatkiem przypraw.
W kuchni staropolskiej stosowano ostrygi, żółwie, ślimaki i raki. Najstarsze techniki stosowane do sporządzania potraw z mięsa i drobiu to pieczenie, gotowanie i duszenie. Stosunkowo mało w tej kuchni jadało się zup, stanowiły one raczej danie śniadaniowe. Za najstarsze zupy uważa się: kapuśniaki, polewki, rosoły, barszcze, krupniki, zupy rybne, żur, czerninę oraz zupy owocowe (jabłczankę, śliwiankę i wiśniankę). Biermuszki, faramuszki, gramotki są to polewki piwne. Gramotka, faramuszka jest zupą postną. W jej skład wchodziło piwo jasne lekkie, jasny chleb żytni, masło i przyprawy. Biermuszkę sporządzano z piwa z dodatkiem goździków, masła, żółtek i śmietany. Zupy i polewki przyprawiano: lubczykiem, tymiankiem, bazylią, pietruszką. Barszcze robiono z buraków, porzeczek, berberysu, żurawin i agrestu. Sporządzano je jako barszcze czyste lub podprawione żółtkami i śmietaną, zawsze o smaku lekko kwaśnym. Dodatkami do nich były uszka, kołduny i nadziewane jaja. Rosoły sporządzano z mięsa cielęcego, wołowego, drobiu i dzikiego ptactwa. Podawano je z makaronem, ryżem, grochem, fasolą, grzankami oraz warzywami z rosołu, przyprawiano je pietruszką, koprem, czosnkiem, kwiatem muszkatołowym lub pieprzem.
