Z żalem obserwuję pewien fenomen polskiego życia kulturalnego, polegający na udawaniu, że przed szeroko pojętym XIX wiekiem polskiej kultury w ogóle nie było. Najsilniej jest to widoczne w dziedzinie muzyki. Nieustannie dzieje się w Polsce coś chopinowskiego. Kompozytor ten kojarzy mi się głównie z jęczeniem i gruźlicą i tak jest odbierany przez młodych i starych, choć często boją się oni otwarcie przyznać, że wolą zdecydowanie radosne dźwięki Bacha, Haendla, Haynda i Mozarta, a nawet romantyków niemieckich jak Schumann czy Mendelssohn.
Czasem jeszcze uhonorują pamięć Wieniawskiego, rzadziej Moniuszki. Nie pamięta się o poważnych kompozytorach takich jak Karol Kurpiński czy Jan David Holland. Jeszcze gorzej jest z muzyką przedromantyczną, wrzucaną do wspólnego kotła o nazwie „muzyka dawna” lub „staropolska” (cóż u licha znaczy to słowo?). Towarzyszy temu skrajne uromantycznienie obrazu polskiej kultury. Nie pamięta się tak samo o Kochanowskim jak i Krasicki, bo wszystko niknie w Mickiewiczowskiej „zadumie” nad nie wiadomo czym. Często pojawiają się postulaty by kształtować w Polakach postawę pozytywistyczną. Nie uda się to bez zrównoważenia proporcji w prezentowaniu wytworów kultury. Mój promotor prof. Waldemar Łazuga twierdził, że Polacy nie umieją się nawet wzruszać inaczej niż po romantycznemu. Faktycznie Polakom brakuje wrażliwości typu barokowego właściwej Włochom (commuovente) i Hiszpanom, żywego dowcipu Francuzów i zdystansowanej ironii Brytyjczyków. Założę się, że Polacy nie zawsze tacy byli. Tak jak Tocqueville pisał o les philosophes, iż zarazili dotąd szczerych i radosnych Francuzów swoją kapryśnością, tak można powiedzieć, że romantyczna edukacja wpoiła Polakom niezdrowy i wyjęty z wszelkich proporcji tragizm, co widać obecnie bardzo wyraźnie na przykładzie PiS i sekty smoleńczyków, wśród których ów tragizm zaczyna żyć własnym życiem.
Co mam na myśli mówiąc o bogactwie dawnej kultury Polski przedromantycznej? Niedawno pisałem o muzyce w Poznaniu w XVII i XVIII wieku. Na przykładzie życia muzycznego samej tylko Wielkopolski tych czasów, regionu wcale nie najbardziej kulturalnie uprzywilejowanego, chciałbym ukazać nieco czytelnikom bogactwo kulturowe I Rzplitej, bogactwo, którego nie przypominamy w należytym stopniu, fetując ciągle paryskiego emigranta i żydowskiego skrzypka z XIX w.
Zapominamy o Mielczewski, o Wojciechu Dankowskiem, o Bartłomieju Pękielu, o Karolu Kurpińskim, o muzyce Niemców Gdańskich z Johannem Freislichem na czele, że nie wspomnę już o renesansowym kompozytorze Mikołaju Gomółce. Ogińskiego znamy wsyzscy z jednego poloneza...
Warto dodać, że niedawno w Bibliotece UAM odkryto najstarszą polską znaną operę, pt. „Heca”, pochodzącą z czasów panowania Augusta II. Zachęcam wszystkich do pamiętania o zapomnianych i niedocenianych skarbach polskiej kultury i do walki z romantycznym tragizmem. Rzeczywistość wymaga od nas bowiem aktywnej i racjonalnej postawy, a a także wiele dystansu.
