Do najważniejszych kryteriów ich podziału możemy zaliczyć kryteria prawne i ekonomiczne.
Kryteria prawne umożliwiają klasyfikacje funduszy pod względem prawno- organizacyjnym. Opisują skutki prawne, wynikające z uczestnictwa w funduszu. Zaliczamy do nich: dopuszczalną formę prawno-organizacyjną, formę prawną, typ inwestora, osobowość prawną i konstrukcję funduszy.
Ze względu na konstrukcje funduszy można wyróżnić fundusze:
· otwarte- charakteryzują się zmienną ilością uczestników i jednostek uczestnictwa. Inwestorzy mogą nabywać i zbywać dowolną ilość jednostek w wybranym przez siebie momencie, ponieważ fundusz jest prawnie zobowiązany do odkupienia i umorzenia ich na żądanie uczestników. Jednostki mogą być przedmiotem zastawu i dziedziczenia. Nie mogą natomiast być sprzedawane przez uczestników osobom trzecim, a także być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, ponieważ nie są papierem wartościowym,
· zamknięte- charakteryzują się w miarę stałą i ograniczoną liczbą uczestników. Emitują certyfikaty inwestycyjne, które w przeciwieństwie do jednostek uczestnictwa są niepodzielnymi papierami wartościowymi, wystawianymi na okaziciela. Najczęściej przyjmują postać akcji. Walory te posiadają równą wartość, a ich ilość w funduszu może się tylko zmienić w wyniku kolejnej emisji. Certyfikaty mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, ale fundusz, który je wyemitował, nie ma prawa ich nabyć,
· mieszane– łączą w sobie cechy otwarty i zamkniętych funduszów. Podobnie jak fundusze inwestycyjne zamknięte posiadają stałą i ograniczoną liczbę uczestników. Emitują ograniczoną liczbę certyfikatów. Jednak w przeciwieństwie do funduszy inwestycyjnych zamkniętych są zobowiązane do odkupienia od uczestników i umorzenia certyfikatów, jeżeli zaistniały określone przez ustawę warunki.
Kryteria ekonomiczne pozwalają określić prawa i obowiązki inwestorów lokujących swoje środki w funduszu, wynikające z ekonomicznych zasad polityki inwestycyjnej, zawartej w statucie towarzystwa funduszy inwestycyjnych i regulaminie funduszy.
Jednym z najważniejszych tych kryteriów jest kryterium polityki inwestycyjnej, metod alokacji aktywów funduszy i poziomu ryzyka. Podział ten wyróżnia fundusze:
· fundusze akcyjne - lokują do 100% w akcje. Przynoszą wysokie zyski, ale mogą też generować znaczne straty zwłaszcza w czasie bessy. Są obarczone wysokim ryzykiem, ponieważ są bardzo podatne na wahania koniunktury rynkowej,
· fundusze hybrydowe- charakteryzują się umiarkowanym ryzykiem i wyższymi stopami zwrotu, ale nie tak wysokimi jak z funduszy akcyjnych. Lokują środki w akcje, obligacje, instrumenty pochodne, jednostki uczestnictwa innych funduszy, instrumenty rynku pieniężnego oraz waluty. Tak znaczna dywersyfikacja portfela ma za zadanie ograniczenie ryzyka. W zależności od przyjętej strategii udział wyżej wymienionych instrumentów w portfelu może być różny,
· fundusze obligacji-w zależności od przyjętej strategii mogą inwestować jeden lub więcej rodzaj obligacji. Walory te są emitowane przez Skarb Państwa, JST, przedsiębiorstwa. Fundusze te w celu zabezpieczenia swego celu inwestycyjnego mogą inwestować w instrumenty pochodne. Fundusze te są obciążone stosunkowo niskim ryzykiem, ale w zamian nie przynoszą zbyt dużych dochodów,
· rynku pieniężnego- są to najbezpieczniejsze fundusze o wysokiej płynności i bardzo niskim ryzyku. Lokują środki w instrumenty dłużne i lokaty bankowe o terminie zapadalności krótszym niż rok. Przynoszą zysk niewiele większy od lokaty bankowej.
Fundusze inwestycyjne można także podzielić w oparciu o formę uczestnictwa inwestorów w dochodach funduszu:
· fundusze kumulatywne- zyski z dywidendy i odsetki od bonów skarbowych są wypłacane inwestorom, natomiast zyski ze sprzedaży papierów wartościowych są ponownie zainwestowane,
· fundusze akumulacyjne (tezauryzujące)- wszystkie dochody wypracowane przez fundusz powiększają jego aktywa. Inwestor, aby zrealizować swój zysk musi odsprzedać jednostki uczestnictwa. Uzyskany przez niego dochód jest pomniejszony o podatek od zysków kapitałowych,
· fundusze dystrybutywne- wypłacają wszystkie wypracowane zyski inwestorom. Zyski inwestorów są opodatkowane podatkiem dochodowym i od zysków kapitałowym.
Kolejnym kryterium podziału jest wysokość kosztów uczestnictwa. W oparciu o to kryterium, wyróżnić można:
· fundusze bezprowizyjne- pobierają tylko opłaty operacyjne. Mogą sobie na to pozwolić za względu na brak pośredników i niższe koszty marketingowe,
· fundusze prowizyjne- od uczestnika są pobierane opłaty manipulacyjne przy nabyciu lub zbyciu jednostek uczestnictwa. Ich wysokość jest obliczana proporcjonalnie od wielkości wpłacanych środków,
Innym kryterium podziału funduszy jest sposób zarządzania funduszem. Można wyróżnić fundusze zarządzane:
· aktywnie- Zarządzający tymi funduszami zakładają, że można osiągnąć lepsze wyniki od benchmarku. W oparciu o analizę techniczną, fundamentalną lub wskaźnikową konstruuję się portfel. W założeniu ma on się składać z instrumentów o największej perspektywie wzrostu. Wadą tego sposobu zarządzania jest czasochłonność oraz wysoki koszt,
· pasywnie- kupują papiery wartościowe i trzymają je aż do ich terminy zapadalności. Inną metodą takiego zarządzania jest budowanie portfela inwestycyjnego wzorującego się na indeksie rynkowym. Fundusze zarządzane w ten sposób na ogół nie przynoszą zakładanego zysku.
Ze względu na specjalizacje, fundusze można podzielić na:
· fundusze branżowe- inwestują w wybrane branże przemysłowe, nie zawsze znajdujące się na obszarze jednego kraju. Inwestycja ta niesie za sobą duże ryzyko. Jeżeli koniunktura na daną branżę jest dobra, można osiągnąć znaczące zyski. Jednak w przeciwnym wypadku przynosi olbrzymie straty,
· fundusze nieruchomości- przeważnie są funduszami zamkniętymi, lokującymi środki w różnego rodzaju nieruchomości,
· fundusze private enquity i venture capital- przeważnie są to fundusze zamknięte. Inwestują na ograniczony okres w nowopowstałe firmy lub przedsiębiorstwa znajdujące się w początkowym stadium rozwoju, posiadających innowacyjne produkty albo metody produkcji nie istniejące jeszcze na rynku. Jest to inwestycja bardzo ryzykowna,
· fundusze hedgingowe- zarządzają przy użyciu dźwigni finansowej portfelem składającym się z instrumentów pochodnych, instrumentów pochodnych na te instrumenty oraz papierów wartościowych znajdujących się w obiegu publicznym,
· fundusze funduszy- lokują środki tylko w jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne innych funduszy
