Dobre warunki klimatyczne w tym regionie, obfitość wód naniesionych przez Nil i obie rzeki w Mezopotamii tworzyły warunki do osiedlania się ówczesnych plemion pasterskich i rozwoju rolnictwa.
Zboża zaliczamy do klasyfikacji botanicznej do rodziny Wiechlinowatych – Poaceae. Do tej grupy włącza się również kilka innych gatunków z innych rodzin botanicznych zwanych w celu odróżnienia zbóż prawdziwych, trawami szlachetnymi oraz zbożami rzekomymi. Marginalne jest ich znaczenie, gdyż należą do nich: gryka siewna, komosa ryżowa, szarłat spożywczy i inne gatunki.
Pierwszym udomowionym gatunkiem pszenicy była samopsza (genetyczny diploid), którą uprawiano prawdopodobnie 9 000 lat temu. Współcześnie ten gatunek można spotykać na terenach upraw górskich lub Morza Śródziemnego.
Wiele źródeł historycznych podaje jako pierwszy gatunek – płaskurkę ( genetyczny tetraploid). Źródła wskazują na ten gatunek już 8000 lat temu.
Współcześnie najpowszechniejszym gatunkiem uprawnym pszenicy jest pszenica zwyczajna ( genetycznie heksaploid). Jej walory sprawiły, że krótko po udomowieniu dotarła na bliski wschód, a do Ameryki Północnej w XVI wieku. Pszenica zwyczajna obecnie uprawiana jest na terenach stref klimatu umiarkowanego i w górzystych rejonach stref tropikalnych.
Innym gatunkiem uprawnym jest pszenica orkisz, zwana potocznie orkiszem. Jej pochodzenie nie jest ściśle określone. Liczne źródła wskazują na kaukaz, jak i na Półwysep Iberyjski. W Europie orkisz był uprawiany 1000 lat przed naszą erą, aż do późnego średniowiecza. Obecnie ten gatunek ze względu na walory dietetyczne i zdrowotne uprawiany jest ponownie, lecz bardzo powoli wkracza na uprawy Europejskiej. Z orkiszu produkuje się chleb, kaszę zwaną pęczakiem a także płatki, kiełki i piwo. Dietetycy twierdzą ze spożywanie orkiszu reguluje przemianę materii, a nawet zmniejsza zawartość cholesterolu we krwi.
Współcześnie najczęściej uprawiana jest jak już zostało wspomniane, pszenica zwyczajna, której obecnie jest ponad 50 000 gatunków. Wielkość produkcji w skali międzynarodowej to około 550-620 mln ton rocznie. Głównymi producentami ziarna są Chiny, Indie, USA. Rosja i Francja.
Bibliografia
- Grzebisz Witold, Szczepaniak Witold, „Zboża”, [w:] Produkcja roślinna – technologie produkcji roślinnej, cz. III, pod red. Witolda Grzebisza, Warszawa 2009, s. 12-17.
