Znaczenie abdykacji Benedykta XVI

Spis treści:

Wstęp. 2

1.     Doniesienia medialne na temat abdykacji Benedykta XVI 3

2.     Sposób wyboru papieża. 4

3.     Co oznacza abdykacja papieża?. 5

3.1.      Zaparcie się wiary. 5

3.2.      Czym jest urząd papieża?. 6

3.3.      Abdykacja papieża a nieomylność Boga. 6

4.     Kościół Katolicki międzynarodową korporacją. 7

4.1.      Czym są korporacje międzynarodowe?. 7

4.2.      Podobieństwo kościoła katolickiego i korporacji międzynarodowych. 7

5.     Wnioski 8

Wstęp

Niecodzienna decyzja Benedykta XVI o swojej abdykacji, skłoniła mnie do zastanowienia się nad znaczeniem tego czynu. Był to tak niecodzienny i zaskakujący akt, iż nie można pozostawi go bez głębszej analizy. Impulsem do tych rozważań była analiza felietonu dr Katarzyny Guczalskiej pt. „Co oznacza abdykacja papieża”[i]

Abdykację Benedykta XVI chwalona jest z każdej strony. Decyzja ta i wyrażane opinie skłoniły mnie do spojrzenie na tą kwestię z perspektywy teologicznej.

Należy zadać tutaj kilka pytań z których w tej pracy najistotniejszym jest pytanie nr 4:

1. Co abdykacja Benedykta XVI mówi nam o Bogu?
2. Czy Bóg jest omylny?
3. Czy Bóg ma wpływ na wybór swojego ziemskiego przedstawiciela?
4. Czy kościół katolicki jest instytucją „niebiańską” czy ziemską korporacją?

W rozdziale pierwszym przybliżę niektóre komentarze na temat abdykacji Benedykta XVI. Ukazują one sposób myślenia ludzi.

Rozdział drugi jest analizą sposobu wyboru papieża. Omawiana w nim kwestie pozwolą na ustalenie faktów dotyczących papiestwa.

Rozdział trzeci omawia mistyczny sposób wyboru papieża.

W rozdziale czwartym skupiłem się na teologicznym znaczeniu abdykacji Benedykta XVI w kontekście zaparcia się wiary, nieomylności Boga oraz tradycyjnym obrazem instytucji papiestwa.

W rozdziale piątym porównałem korporacje międzynarodowe z Kościołem Katolickim ukazując duże podobieństwo

Rozdział szósty to podsumowanie zagadnienia oraz wyciągnięcie wniosków.

Do przygotowania niniejszej pracy wykorzystałem szereg publikacji, z których najbardziej przydatna był felieton dr. Katarzyny Guczalskiej pt. „Co oznacza abdykacja papieża” oraz Katechizm kościoła katolickiego.[ii]

1.     Doniesienia medialne na temat abdykacji Benedykta XVI

Po ogłoszeniu przez Benedykta XVI decyzji o abdykacji w mediach pojawiło się wiele wypowiedzi i komentarzy:

W ostatnim czasie mogliśmy o dymisji papieża przeczytać:

 „Trudno o większe zaskoczenie, to jak grom z jasnego nieba”[iii]

 Bp. Tadeusz Gocłowski

 „Trzeba być wdzięcznym Benedyktowi, że pokazał, jak można rozwiązać problem urzędu, starości i słabości z wielką wiarą”[iv]

Ks. Adam Boniecki

 „Konklawe bez pogrzebu papieża to zupełnie nowa rzeczywistość. Benedykt XVI przejdzie do historii”[v]

Ks. Kazimierz Sowa

 „Można powiedzieć, że to normalna rzecz, bo wszyscy biskupi od 50 lat przechodzą na emerytury, przedtem wydawało się to nieprawdopodobne. Wszystko jest, więc zgodnie z logiką, ale mimo wszystko – papież to papież.[vi]

Jan Turnau

 „Ta decyzja to dowód dobrej odwagi, umiejętności publicznego powiedzenia: ‘brakuje mi już sił’”[vii]

Kard. Henryk Gulbinowicz

 „Okazuje się, że papież też może być zmęczony. To bardzo ludzki, piękny gest” [viii]

Stanisław Obirek

„Być może Benedykt XVI czuje się zmęczony i zniechęcony, przekonał się, że z jego siłą życiową nie będzie w stanie kierować Kościołem” [ix]

Dr. hab. Tadeusz Bartoś

W " Corriere della sera" Vittorio Messori zastanawia się, dlaczego papież ogłosił abdykację akurat 11 lutego:[x]

11 lutego to rocznica pierwszego objawienia Madonny z Lourdes i Światowy Dzień Chorego. Jaki dzień byłby bardziej odpowiedni, by ogłosić swoją słabość, niż ten poświęcony Madonnie z Lourdes, opiekunce chorych? To piękny gest - znak solidarności i braterstwa ze wszystkimi, którzy z powodu choroby lub lat nie mogą już liczyć na swoje siły.

Wypowiedzi te mają jeden wspólny mianownik – są wypowiedziami w perspektywie odpowiedzialności indywidualnej, osobistej, czysto ludzkiej. Nie ma w tym nic złego, że ludzie właśnie tak odebrali ten akt. Nie można się dziwić tej zaistniałej sytuacji, ponieważ ludzie deklarujący się, jako katolicy, nie znają arkanów swojej wiary. Nie mają odpowiedniej wiedzy teologicznej oraz filozoficznej. Nawet hierarchowie kościelni ulegli swoim emocją i ich wypowiedzi i w sposób najzwyczajniej ludzki wyrażali swoje opinie. Dla osób, które głębiej przyjrzały się temu zagadnieniu, ale poprzez pryzmat teologiczny abdykacja Benedykta XVI jest swoistym zaparciem się Boga – podobnym czynnej, jaki dokonał apostoł Piotr.[xi]

2.     Sposób wyboru papieża

W tradycji katolickiej Papież jest przedstawicielem Boga na ziemi. To Bóg za pośrednictwem Ducha świętego – będącą jedną z osób zaliczanych do trójcy świętej- wskazuje kardynałom w czasie konklawe osobę na, którą powinni oddać swój głos by była ciągłość nauki i wiary katolickiej. Koresponduje to z wypowiedzią kard. Josepha Ratzingera dla bawarskiej telewizji z 15 kwietnia 1997 r.:

„Nie twierdzę, że Duch Święty uczestniczy w wyborze papieża w sensie dosłownym, ponieważ Duch Święty na pewno by nie dopuścił do wybrania wielu papieży. Natomiast Duch Święty nie tyle trzyma rękę na pulsie, ile pełni rolę dobrotliwego nauczyciela, zostawiając nam swobodę działania, ale nie spuszczając nas z oka. Rolę Ducha Świętego należy rozumieć bardziej elastycznie. On nie narzuca, na którego kandydata mamy głosować. Zapewne chroni nas tylko przed tym, abyśmy wszystkiego nie zaprzepaścili.”[xii]

Słowa te poniekąd potwierdzają tradycyjne wierzenia mówiące, iż wakat na Tronie Piotrowym obsadzany jest przez Boga. Inny dogmat mówi o tym, że Bóg nie może kłamać.[xiii] A jeżeli tak to "Bóg jest nieomylny". Bóg jest nieomylny, bo żadna prawda nie jest Mu ani trudno, ani nawet łatwo dostępna, po prostu wszystkie prawdy są w Nim bezpośrednio i bez reszty. Pan Bóg nie musi stwierdzać prawdy poprzez rekonstrukcję poszczególnych jej elementów, wyciąganie wniosków itp.: On widzi prawdę samą w sobie. Rzecz jasna, widzi całkowicie i bez reszty całą prawdę, bo żadna prawda nie jest większa od Niego. Nie trzeba chyba nadmieniać, że byłoby głupotą i bluźnierstwem przypisywać jakiemukolwiek stworzeniu nieomylność właściwą Bogu.[xiv]

3.     Co oznacza abdykacja papieża?

Eugenio Scalfari, publicysta i polityk, twierdzi w dzienniku " La Repubblica", że abdykacja papieża była aktem rewolucyjnym:[xv]

 Podłoże jest oczywiste - Kościół się laicyzuje. Papież był dotąd uznany wewnątrz Kościoła i we wspólnocie wierzących za ziemskiego namiestnika Chrystusa. I gdy mówi ex cathedra na temat wiary, jego słowa są nie do podważenia. Ten punkt był dotąd najważniejszą przeszkodą w zjednoczeniu katolików, anglikanów i prawosławnych. Inne zakazy i utrudnienia zostały już w większości obalone. Nawet zapis o zwierzchnictwie biskupa Rzymu nad wszystkimi innymi, zwierzchnik rosyjskiej Cerkwi był gotów uznać prymat biskupa Rzymu na zasadzie primus inter pares.

Abdykacja Benedykta XVI usuwa tę przeszkodę: Ratzinger ogłosił rezygnację, nie powołując się na wolę Chrystusa. Abdykował z własnej woli. Pomniejsza to znaczenie papieża w Kościele. Skutkiem tego będzie inny rozkład sił wewnątrz tej instytucji. Wzrośnie znaczenie soborów i synodów, czyli zgromadzeń biskupów.

Jeżeli przyjmiemy tradycyjny sposób myślenia przybliżony w rozdziale 2, to musimy dojść do następujących wniosków:

3.1.                    Zaparcie się wiary

 Mamy tu do czynienia z Piotrowym zaparciem się Boga to może wydawać się tezą szokująca. Skoro swojego przedstawiciela na ziemi wybiera Bóg, a po pewnym czasie rezygnuje On z tej zaszczytnej funkcji to w gruncie rzeczy tak jak Piotr zapał się wiary, tak i Joseph Ratzinger poniekąd powiedział, że Bóg się pomylił wybierając go na Tron Piotrowy. Katolicyzm jest religią, która nie traktuje funkcji papieża, jako urzędu. Katolicy wierzą w to, że papież zastępuje na ziemi Chrystusa. Wyznanie to wierzy, iż to sam Duch Święty (jedność trzech osób boskich), powołał kardynała Ratzingera na stanowisko papieża, by ten reprezentował go na Ziemi. W czasie konklawe Kardynałowie tylko wykonali tą wolę Boga. Mistyczne znaczenie wyboru papieża oznacza ze człowiek piastujący tą funkcję staje się jednością z Jezusem Chrystusem. Mówiąc obrazowo to, co mówi i czyni papież jest odzwierciedleniem czynów Jezusa Chrystusa będącego jedną z części trójosobowego Boga. Za pierwszego papieża tradycyjne uważano Św. Piotra, który to zaparł się Chrystusa, to znaczy, podał się do dymisji. To zaparcie jest zdradą Boga, bo nie można przestać być apostołem i abdykować. Albo się jest apostołem, albo się nim nie jest. Albo się jest papieżem, albo się nim nie jest. Albo papież jest reprezentantem Chrystusa na Ziemi, albo nim nie jest. Jeśli nim jest – to nie może ustąpić z urzędu, bo to nie jest urząd, który się samemu wybrało (w sposób demokratyczny), lecz z woli Boga zostało się na niego powołanym (w sposób teokratyczny).

3.2.                    Czym jest urząd papieża?

W chwili abdykacji Benedykta XVI, pojawiło się pytanie:

Jeżeli papież nie reprezentuje Chrystusa na ziemi. To i Chrystus go na to stanowisko nie mógł powołać. Jeżeli tak to, kto zdecydował o tym wyborze?

Jeżeli przyjąć powyższą konstrukcję to o wyborze Josepha Ratzingera zadecydowała czysto ziemska organizacja. Niemająca z Duchem Świętym nic wspólnego. W takim przypadku papież może z urzędu ustąpić. Benedykt XVI ustąpił z urzędu i właśnie tym aktem wykrzyczał na cały głos wszystkim swoją prawdę.

Biskup rzymski (papież) nie jest żadnym zastępcą Chrystusa na Ziemi. Może on jak każdy inny zarządca ziemskiej korporacji zrezygnować z zarządzania „swoją firmą”.

A stąd wynika prosty wniosek Kościół Katolicki jest zwykłą korporacją.

3.3.                    Abdykacja papieża a nieomylność Boga

Sam akt abdykacji rzuca cień na dogmat o nieomylności Boga. Jeżeli Bóg powołał kardynała Ratzingera na urząd papieża, a papież po pewnym czasie sam rezygnuje z tego stanowiska to nasuwa się pytanie: Czy Bóg się pomylił w swoim wyborze? Czy może zmienił swoje zdanie w tej kwestii? W pierwszym przypadku nie można tego jednoznacznie wytłumaczyć – przecież Bóg nie mógł się pomylić, jest on przecież sam prawdą. W drugim przypadku, jeżeli zmienił zdanie to mógł je obwieścić w inny sposób. Mógł np. powołać Benedykta XVI do swojego „niebiańskiego królestwa”. Jak podaje Biblia kiedyś już tak to zrobił[xvi]. W przeciwnym wypadku możemy dojść do wniosku, że Kościół katolicki jest zwyczajną organizacją ziemską.

4.     Kościół Katolicki międzynarodową korporacją

Koncepcja przedstawiona w rozdziale czwartym skłania mnie do poważnego zastanowienia się nad kwestą ziemskiego pochodzenia Kościoła Katolickiego.  Jeżeli zastępowanie przez papieża Chrystusa było fikcją użyteczną dla politycznych celów tej organizacji. Mającą jedynie umocnić jej władzę. Także poszczególne dogmaty wiary katolickiej nie mogą być prawdziwe. Wynika to z prostego założenia, jeżeli Kościół Katolicki nie jest Mistycznym Ciałem Chrystusa, to musi być ziemską korporacją, i tak w sposób ziemski zarządzany.

4.1.                    Czym są korporacje międzynarodowe?

Korporacje międzynarodowe[xvii] to wielonarodowe przedsiębiorstwa lub firmy, spółki kapitałowe, które prowadzące działalność gospodarczą, w co najmniej dwóch krajach. Tworzą one zintegrowany, międzynarodowy system powiązań gospodarczych, podporządkowany wspólnej strategii.

Jednostki organizacji korporacji międzynarodowych są najczęściej podzielone według:

1. geograficznego kryterium rynków zbytu grup towarowych, obejmujących filie wytwarzające ten sam produkt (bez względu na geograficzną lokalizację filii)
2. struktury macierzowej (obejmującej podział zarówno wg geograficznych rynków zbytu, jak i grup towarowych)

Korporacje międzynarodowe stanowią jedną z głównych sił napędzających procesy globalizacji. Przyczyniają się one do wzrostu współzależności między krajami. Decydują one o tym, jakie miejsce będą zajmowały kraje słabiej rozwinięte. Ze względu na swój potencjał ekonomiczno-finansowy korporacje międzynarodowe oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe.

Korporacje międzynarodowe dysponuję wielką siłą ekonomiczną, na którą składają się•      duża wielkość (mierzona np. wartością sprzedaży)

1. nowoczesne produkty i technologie oraz systemy ich szybkiej dyfuzji w skali międzynarodowej,
2. wysoko wykwalifikowane kadry zarządzające i marketingu (zwłaszcza międzynarodowe systemy dystrybucji produktów),
3. duża mobilność posiadanych oraz kontrolowanych kapitałów

4.2.                    Podobieństwo kościoła katolickiego i korporacji międzynarodowych

Jak zauważyliśmy struktura Kościoła Katolickiego bardzo przypomina budową Korporacje międzynarodową.

Tabela 2 Zestawienie własne

Powyższa tabela w sposób obrazowy pokazuje, w jaki sposób jest zarządzania Korporacja międzynarodowa w porównaniu z Kościołem Katolickim. Nasuwa się tutaj myśl pomimo innej nazwy stanowisk funkcje, jakie pełnią poszczególne osoby w strukturze organizacyjnej są bardzo podobne.

5.     Wnioski

Akt abdykacji Benedykta XVI z funkcji papieża nie stał się problemem „organizacyjnym”, lecz teologicznym. Wyłaniające się teologiczne pytania po tym akcie w dalszym ciągu nie pozostają jednoznacznie rozstrzygnięte. Ten niespotykany od prawie 700 lat czyn wstrząsną podstawami Kościoła Katolickiego, na którym pojawiły się rysy, o których można przeczytać na portalu tygodnika " L'Espresso”, który opublikował rozmowę Eleny de Stabile z teologiem i byłym księdzem Giovannim Battistą Franzonim:[xviii]

Problem odejścia papieża nie dotyczy Ratzingera osobiście, ale instytucji papiestwa. Jest już ona przestarzała. To forma monarchii sakralnej, która nie przystaje do naszych czasów. Trzeba znaleźć formę bardziej uczestniczącą w naszej rzeczywistości, otwartą na dialog z innymi kulturami, która będzie się odwoływała do początków chrześcijaństwa.

Wraz z abdykacją Benedykta XVI dla Kościoła katolickiego otwiera się możliwość odnowy. Jeśli tej szansy nie wykorzysta, zamknie się na zawsze w bezwładzie skostniałych struktur, głuchy na ciągle zmieniający się świat.

O pontyfikacie Benedykta XVI nie mogę powiedzieć nic dobrego. Od początku, jako spadkobierca duchowy Karola Wojtyły, realizował strategię marginalizacji teologii wyzwolenia wewnątrz Kościoła.

Mam nadzieję, że pojawi się następca odważny, zdolny do zreformowania Kościoła. Nie jest nam potrzebny następny sobór, lecz Kościół wsłuchany w rzeczywistość i otwarty na potrzeby świata. Myślę, że wiatr odnowy w Kościele mógłby przyjść ze strony kobiet.

Słowa te podkreślają jeszcze jedną prawdę, która poprzez odrzucenie teologicznego sposobu jego interpretacji:

Kościół Katolicki jest zwykłą korporacją międzynarodową i jako taka instytucja musi zostać przemyślana na nowo. Dotyczy to w szczególności idei papiestwa.