Naturalne metody antykoncepcji opierają się na przewidywaniu cyklu miesiączkowego i obserwacji określonych objawów w celu rezygnacji ze współżycia seksualnego podczas dni płodnych.
Jedną z najstarszych metod antykoncepcji jest metoda „kalendarzykowa”. Opiera się ona na założeniu, że cykle miesiączkowe są regularne i u dojrzałej kobiety trwają przeciętnie od 26 do 32 dni. W każdym cyklu możemy wyróżnić takie etapy jak: krwawienie menstruacyjne (1. - 5. dzień cyklu), faza przedowulacyjna (średnio 5. - 14. dzień cyklu), owulacja (14 dni przed ostatnim dniem cyklu) oraz faza poowulacyjna (do ostatniego dnia cyklu). Okres, w którym należy powstrzymać się od kontaktów seksualnych, trwa od 7. do 19. dnia cyklu. Jednak u każdej kobiety może dojść na skutek różnorodnych czynników do zaburzeń cyklu miesiączkowego, co w konsekwencji prowadzi do przesunięcia terminu owulacji. Dlatego też metodą „kalendarzykową” uznaje się za mało skuteczną i coraz częściej od niej odchodzi.
Inną z naturalnych metod zabezpieczenia przed ciążą jest obserwacja śluzu wydzielanego przez szyjkę macicy. Czynność taką powtarza się minimum raz dziennie od momentu zakończenia menstruacji. Podczas trwania pełnego cyklu pojawiają się trzy rodzaje śluzu: suchy - po krwawieniu miesięcznym, o białym zabarwieniu - przed owulacją oraz rozciągliwy - w trakcie trwania owulacji. Śluz płodny jest przejrzysty, wyglądem przypomina białko jaja kurzego i rozciąga się na ok. 2 centymetry. Aby metoda obserwacji śluzu była skuteczna, powinna być ona prowadzona przez co najmniej pół roku, a kobieta musi wykazać się konsekwencją i dobrą znajomością swojego ciała.
Pomiary temperatury ciała to kolejna z naturalnych metod, która opiera się na codziennej obserwacji zmian, jakie zachodzą w kobiecym organizmie. Temperaturę mierzymy raz dziennie w godzinach porannych (najlepiej tuż po przebudzeniu) w pozycji leżącej. Pomiarów dokonuje się doustnie, dopochwowo lub doodbytniczo. Tuż po krwawieniu miesiączkowym temperatura jest niska, a w ciągu kolejnych dni może dalej spadać. Natomiast w dniu owulacji występuje najwyższy poziom temperatury. Trzy dni po owulacji temperatura obniża się, a jeśli doszło do zapłodnienia – pozostaje wysoka.
Badanie zmian szyjki macicy pomaga dookreślić czas płodny i niepłodny. Po miesiączce szyjka jest twarda, nisko ułożona i zamknięta. Gdy zbliża się jajeczkowanie, staje się miękka i otwarta na kilka milimetrów. Zmiany te można wyczuć wkładając w pozycji kucającej palec wskazujący i środkowy głęboko do pochwy.
Sporym ułatwieniem dla osób, które zabezpieczają się przed ciążą metodami obserwacji, jest prowadzenie tzw. karty obserwacji cyklu. Karta taka w wersji papierowej lub elektronicznej (dostępna np. w Internecie) służy do notowania codziennych wyników. W zależności od stosowanej metody karty mogą różnić się od siebie poszczególnymi parametrami. Na przykład w przypadku pomiarów temperatury ciała karta pomoże w tworzeniu wykresów temperatur. Zestawienie wszystkich kart pozwala ocenić, czy cykle są porównywalne. Aby jak najlepiej poznać swój organizm, warto obserwować się codziennie przynajmniej przez 6-8 cykli.
Najważniejszą zaletą naturalnych metod antykoncepcji jest brak ingerencji w organizm kobiety. Mogą być one traktowane również jako działanie z zakresu profilaktyki zdrowotnej, gdyż pozwalają szybko wykryć wszelkie nieprawidłowości, na jakie narażone jest nasze ciało. Wskaźnik zawodności Pearla jest w ich przypadku dość niski (0,8 – 1,2), a metody te uznaje się za skuteczne, ale wyłącznie przy prawidłowym i regularnym ich stosowaniu.
Za wadę metod naturalnych można uznać konieczność długotrwałej obserwacji organizmu oraz możliwość popełnienia błędu. Takie czynniki jak stres, nieregularny tryb życia, stany chorobowe, podróże, alkohol czy przemęczenie mogą ponadto zakłócać regularność przemian zachodzących w naszym organizmie, a przez to obniżać skuteczność naturalnych metod planowania rodziny.
Bibliografia:
Kalimon H., Antykoncepcja, wyd. Helion. Gliwice 2007
Wójcik E., Naturalne planowanie rodziny, wyd. Rubikon, Kraków 2009
