Kameleon jest gadem. To gromada zmiennocieplnych kręgowców. A co wiemy o gadach? Ich filogeneza zaczyna się pod koniec ery paleozoicznej, w Karbonie. To około 265-210 mln lat temu. W mezozoiku – 185-60 mln lat temu – stanowiły grupę dominujących zwierząt. Dziś grupa ta liczy zaledwie około 5 tyś. gatunków. Gady z reguły mają ciało pokryte łuskami, płytkami rogowymi i tarczkami. Chronią one skórę pozbawioną na ogół gruczołów śluzowych przed wysychaniem, pomagają w poruszaniu się i stanowią tarczę obronną. Są głównie mięsożerne, a zdobycz połykają w całości. Wyjątki od tej zasady pomijam celowo. Zamieszkują całą kulę ziemską (nawet w górach na wysokości do 4500 m n.p.m.) za wyjątkiem obszarów polarnych.
W drugim okresie mezozoiku, w jurze, wydzieliły się jaszczurki. Dziś to najliczniejsza grupa gadów licząca sobie około 3,5 tyś. gatunków. Głównie u tych, żyjących na drzewach lub obszarach pustynnych, możemy zaobserwować występowanie na powierzchni ciała grzebieni, kołnierzy, rogowych kolców oraz rogów. Wszystkie posiadają najrozmaitsze ubarwienia skóry od ostrzegawczych u osobników groźnych, bo np. trujących do upodabniających je do otoczenia, co nazywamy mimikrą. U form tropikalnych często są one bardzo jaskrawe z przewagą odcieni zieleni. Ich ciało jest wydłużone, a cechą charakterystyczną najliczniejszej rodziny jaszczurek właściwych (Lacertidae) jest długi, łamliwy ogon, który potrafią po stracie regenerować (np. żyjąca w Polsce jaszczurka zwinka). Są i jajo- i żyworodne. W większości są mięsożernymi drapieżnikami polującymi głównie na owady.
Kameleony aktywne są wyłącznie w ciągu dnia. Rozmiary mają raczej niewielkie, gdyż ich długość, w zależności od gatunku, waha się od 3,5 do 60 cm. Potrafią przemieszczać chromatofory w skórze dzięki czemu bardzo łatwo zmieniają ubarwienie ciała np. pod wpływem strachu, światła, temperatury czy podniecenia lub by się ukryć - kamuflaż czyli wspomniana wyżej mimikra. Ponieważ prowadzą nadrzewny tryb życia ich kończyny są wspaniale do tego przystosowane; zrośnięte przeciwstawnie palce 2 i 3 pozwalają zacisnąć się na gałęzi niczym obcęgi, zaś długi ogon jest tak chwytny jak u małp. Oczy mają nieosłoniętą jedynie źrenicę, są wyłupiaste i duże. Zwierzę potrafi każdym oddzielnie prowadzić obserwację. Nazywa się to widzeniem rozbieżnym, a pole ich widzenia obejmuje 180 st. w płaszczyźnie poziomej i 90 st. w pionowej. Żywią się owadami, które chwytają wyrzucając na znaczną odległość język z rozszerzonym, lepkim końcem. Robią to z zawrotną szybkością 5 m/s. Ofiara ma zaledwie 0,01 s, by uniknąć upolowania. Żyją raczej krótko. W zależności od wielkości mały do 2,5 roku, średnie 4-5 lat, duże 5-8 lat, a w wyjątkowych przypadkach do 10 lat. Samice zwykle krócej od samców ze względu na większą eksploatację organizmu spowodowaną przechowywaniem spermy, dojrzewaniem jaj lub płodów. Jednak większość kameleonów jest jajorodna. Po zapłodnieniu samica składa zwykle do 40 jaj. Tylko duże gatunki składają do 70. Okres inkubacji trwa dość długo, bo na ogół 150 – 200 dni (czasem do 320 dni). Młode w ciągu pierwszego miesiąca życia szybko rosną i podwajają swoją wagę, a w wieku 6-9 miesięcy osiągają dojrzałość płciową. Żyją pojedynczo, agresywnie (pomimo raczej powolnego poruszania się) broniąc i pilnując swojego terytorium.
W cz. 2 powiem parę słów o samej hodowli tego ciekawego gada. Zapraszam.
Bibliografia:
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN Warszawa 1962r.
Encyklopedia Internetowa „WIEM”
M.Młynarski „GADY” Warszawa-Kraków 1960r.
Dziękuję za pomoc panu Mariuszowi Lechowi
z Działu Herpetarium Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Warszawie
