To właśnie przemiana stworzeń wodnych w lądowe była jedną z najbardziej rewolucyjnych zmian, jakie zaszły w dziejach Ziemi i odmieniły jej historię. Już przed latami starano się zrozumieć ewenement tej transformacji, odkrywając skamieniałości zwane formami przejściowymi.
Po prehistorycznych stworzeniach przyszedł czas na badanie pierwszych czworonogów. Szwedzcy i brytyjscy naukowcy ukazali nam wówczas słynną ichtiostegę z Grenlandii. Rewolucję stanowią również tetrapody zbliżone kształtem do dzisiejszych salamander słodkowodnych.
Było o tym głośno dzięki odkryciu śladów świętokrzyskich czworonogów, zmienia to wprost historię polskiej, zarówno jak i światowej, jednocześnie splendoru dodaje fakt, iż dokonali tego odkrycia polscy naukowcy – Grzegorz Niedźwiedzki i Piotr Szrek. Prowadzili oni badania w kamieniołomach pod Kielcami już od początku XXI wieku. Natknęli się na dziwne struktury utrwalone w dewońskich dolomitach, przypominały one ślady odciśnięte przez triasowe gady. Parę lat przemyśleń i badań zajęło naukowcom dojście do faktu, że rzeczywiście są to ślady jurajskich dinozaurów.
Po 2007 roku ponownie powrócili do Zachełmia przyjrzeć się zagadkowym odciskom i odnaleźli nowe dowody na to co wydarzyło się przed milionami lat w polskim kamieniołomie. Już nic nie pozostawiało wątpliwości wobec faktu, że kroczyły tu pierwsze czworonogi, pierwsze, które wyszły z morza na suchy ląd. Ślady te są wazniejsze nawet niż same szczatki kostne gdyż stanowią dowód na to, iż stworzenia były zdolne do poruszania się po lądzie. Na ich podstawie odtworzono również warunki jakie panowały w czasie ich powstania. Takie ślady, niezależnie od kości, dostarczają wielu cennych informacji dotyczących pośrednio budowy łap ich twórców oraz bezpośrednio sposobu ich poruszania się. Odkryte tropy pokazały, że w rejonie dzisiejszych Gór Świętokrzyskich, na obszarach płycizn morskich,żyły zwierzęta mające cztery kończyny kroczne z palcami i zdolne do poruszania się na suchym lądzie.
W wyniku silnych pływów, zmian poziomu morza oraz ruchów tektonicznych obszary województwa świętokrzyskiego mogły być okresowo wynurzane, odsłaniając dno morskie, niezwykle bogate w różne organizmy morskich bezkręgowców. To właśnie one mogły być powodem upodobania tego miejsca przez pierwsze czworonogi, szukające łatwej zdobyczy. Dowody na okresowo panujące lądowe warunki stanowią liczne poziomy ze szczelinami z wysychania oraz ślady kropel deszczu.
Zachełmie odtworzyło środowisko istnienia naszych dinozaurów, pozwoliło zrozumieć przemiany ewolucyjne, oznaczyło wiek warstw w kamieniołomie, swoim odkryciem udowodniło że świętokrzyskie ślady są starsze o 18 milionów lat od najstarszych odnalezionych kosci pierwszych czworonogów.
Odkryta kolekcja liczy kilkadziesiąt okazów skamielin, istnieją nawet bloki ciężaru aż do 4 ton, a długości nawet do dwóch metrów.
