Daniel Goleman - amerykański psycholog, nauczyciel akademicki na Uniwersytecie Harvarda, wieloletni współpracownik New York Times, znany jest szerszej publiczności głównie za sprawą dwu książek poświęconych inteligencji emocjonalnej (1997, 1999). Pierwsza z nich zatytułowana Inteligencja emocjonalna przez pół roku utrzymywała się na na liście bestsellerów New York Timesa i została przetłumaczona na 30 języków. Jaka jest koncepcja inteligencji emocjonalnej w ujęciu Golemana? Otóż Autor w swojej pierwszej książce definiuje inteligencję emocjonalną jako „odmienny charakter mądrości”, który stanowi trzon dla innych struktur psychicznych człowieka, uważa że inteligencja emocjonalna to „zdolność hamowania impulsów emocjonalnych, odczytywania najskrytszych myśli innych osób, gładkiego układania sobie stosunków międzyludzkich” (Goleman, 1997). W kolejnej książce mianem inteligencji emocjonalnej uczynił pięć głównych kompetencji: samoświadomość, czyli wiedzę o własnych doznaniach emocjonalnych, preferencjach i możliwościach, samoregulację, czyli panowanie nad własnymi emocjami, motywowanie siebie do działania (dzięki wykorzystywaniu emocji), empatię oznaczającą umiejętność rozpoznawania stanów i potrzeb innych ludzi oraz umiejętności społeczne, czyli łatwość nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi ludźmi (por. Jaworowska, Matczak, 2008). Nie jest to jednak lista skończona, gdyż Autor w ramach komponentów inteligencji emocjonalnej wyróżnia między innymi optymizm czy umiejętności komunikacyjne. Lektura książek autorstwa Golemana nasuwa wniosek, że rozumie on inteligencję emocjonalną jako zbiór zdolności, cech osobowości i kompetencji. Co to oznacza? Otóż oznacza to, że nie wszystkie komponenty, które składają się na model inteligencji emocjonalnej mają „charakter inteligencji”. Czym innym bowiem są zdolności, czym innym cechy osobowości a czym innym jeszcze kompetencje. Zdolności to wrodzone predyspozycje do opanowania określonych umiejętności w sprzyjających warunkach, kompetencje to złożone umiejętności warunkujące efektywne radzenie sobie w różnego typu sytuacjach (por. Szewczuk, 1985; Matczak, 2007), natomiast cechy osobowości wyznaczają m.in. poziom, rodzaj i intensywność podejmowanej przez człowieka aktywności i sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Razi zatem u Autora brak precyzji w stosowaniu terminów psychologicznych. Różnicę między zdolnościami emocjonalnymi a kompetencjami emocjonalnymi stosunkowo łatwo zaobserwować w życiu codziennym. Przykładem może być osoba, która ma dobre zdolności do rozpoznawania emocji u siebie i innych, być czytelna emocjonalnie dla innych (dzięki wyrażaniu emocji poprzez mimikę, ton głosu czy gesty) oraz mieć dużą wiedzę emocjonalną – o uwarunkowaniach, przejawach czy konsekwencji występowania emocji czy sekwencji emocji, a zupełnie może nie radzić sobie w konkretnych sytuacjach emocjonalnych z innymi ludźmi. Czy innym bowiem jest potencjał emocjonalny (zdolności) a czym innym wykorzystywanie tego potencjału w praktyce (kompetencje) (por. Martowska, 2008, Martowska, 2009a, Martowska, 2009b). To między innymi dlatego na gruncie na nauki, konstrukt inteligencji emocjonalnej autorstwa Golemana jest określany jako model mieszany, w odróżnieniu od modelu klasycznego inteligencji emocjonalnej w ramach którego wszystkie komponenty mają status zdolności. Nie umniejsza to jednak znaczenia popularyzatorskich książek Golemana, dzięki którym problematyka rozwoju własnych zdolności i kompetencji emocjonalnych stała się bardziej dostępna dla szerszej publiczności.
Bibliografia
Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina of Poznań. Goleman, D. (1999). Inteligencja emocjonalna w praktyce. Poznań: Media Rodzina. Jaworowska, A., Matczak, A. (2008). Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej INTE N. S. Schutte, J. M. Malouffa, L. E. Hall, D. J. Haggerty’ego, J. T. Cooper, C. J. Goldena, L. Dornheim. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP (wydanie 2 zmienione). Martowska, K. (2008). Badania nad inteligencją emocjonalną. W: W. J. Wysocki (red.)., Patriae commodis serviens. Być Ojczyźnie pożytecznym. Księga Pamiątkowa dedykowana Prezydentowi RP Ryszardowi Kaczorowskiemu. Warszawa: Wydawnictwo UKSW. Martowska, K. (2009a). Inteligencja emocjonalna licealistów a oddziaływania wychowawcze rodziców. Ruch Pedagogiczny, 3-4, 55-70. Martowska, K. (2009b). Uwarunkowania kompetencji społecznych. Badania młodzieży. W: K. Franczak, M. Szpringer (red.)., Oblicza dojrzałości emocjonalnej dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie. Matczak, A. (2007). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KKS. Podręcznik. Wyd. II uzupełnione. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP. Salovey, P., Mayer, J. D. (1990). Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), s. 185-211. Szewczuk W. (red.), (1985). Słownik psychologiczny. Warszawa.
