Oznacza to, że żaden pracodawca nie wypłaca już odszkodowań jednorazowych w przypadku wypadków które zdarzyły się po 18 czerwca 2002 r. W Dzienniku Ustaw nr 78, pod poz. 713 został opublikowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 kwietnia 2002 r. (sygn. akt P 5/01). Tym wyrokiem, TK uznał za niezgodne z Konstytucją przepisy:
art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 z późn. zm.), w zakresie w jakim przepis ten wprowadza nierówne traktowanie pracodawców oraz osób uprawnionych do jednorazowego odszkodowania,art. 32 ust. 1 pkt 2 tej ustawy w części, w której przepis ten ogranicza wypłatę przez ZUS jednorazowych odszkodowań dla pracowników tzw. nieuspołecznionych zakładów pracy.
Zasady postępowania w sprawach o jednorazowe odszkodowanie zostały określone w stanowisku Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, zajętym po wydaniu tego wyroku. Oddziały ZUS wypłacają jednorazowe odszkodowanie w sprawach, w których wniosek pracodawcy o ustalenie po raz pierwszy uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo wniosek o przeprowadzenie badania dla celów zwiększenia jednorazowego odszkodowania:
1) wpłynął po dniu 18 czerwca 2002 r.,2) wpłynął przed 19 czerwca 2002 r. i pracodawca nie otrzymał przed tym dniem orzeczenia stwierdzającego procentowy uszczerbek na zdrowiu w związku z wypadkiem lub choroba zawodową lub orzeczenia stwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy i do samodzielnej egzystencji pozostającą w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową.
Ta sama zasada ma zastosowanie odnośnie wniosków pracodawców o ustalenie związku śmierci pracownika z wypadkiem przy pracy lub choroba zawodową. Jeżeli natomiast, pracodawca otrzymał to orzeczenie po 18 czerwca 2002 r. i dokonał po tym dniu wypłaty jednorazowego odszkodowania, to Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona refundacji tego świadczenia. Refundacja będzie dokonana w takiej wysokości, w jakiej pracodawca wypłacił to odszkodowanie, pod warunkiem, że dokonał tego zgodnie z przepisami, tj. z zachowaniem terminów określonych w § 16 i 17 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadków przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych (Dz.U. nr 36, poz. 199). Jeżeli pracodawca nie zachował obowiązujących terminów i musiał dodatkowo wypłacić z tego tytułu odsetki, to refundacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie pokryje tych odsetek. Przypominamy, że w myśl postanowień powołanego rozporządzenia, oddział ZUS podejmuje działania związane z uzyskaniem jednorazowego odszkodowania wyłącznie na wniosek pracodawcy - bez względu na status tego pracodawcy. Sam poszkodowany może natomiast wystąpić z wnioskiem o ustalenie uszczerbku na zdrowiu, jedynie w przypadku pogorszenia stanu zdrowia, jeżeli nie jest zatrudniony.
