Astma stanowi najczęściej występującą przewlekłą chorobę układu oddechowego u kobiet ciężarnych, choć w procentach jest to niewielki odsetek - ok. 0,4-4% - kobiet w ciąży.
Astma o ciężkim przebiegu na ogół nasila się w czasie ciąży, podczas gdy łagodniejsza postać choroby wykazuje tendencje do ustępowania. Nie można przewidzieć jaki wpływ będzie miała ciąża na przebieg astmy - obowiązuje tzw. reguła trzech - w 1/3 części przypadków występuje pogorszenie, w 1/3 - polepszenie, w 1/3 - przebieg astmy pozostaje bez zmian. W kolejnych ciążach przebieg kliniczny astmy u poszczególnych pacjentek jest zwykle jednakowy.
Astma ulega zaostrzeniu najczęściej między 24. a 36. tygodniem ciąży, gdy powiększająca się macica, na skutek wzrostu płodu, uciska przeponę utrudniając swobodne oddychanie, natomiast w ciągu ostatnich 4 tygodni objawy choroby na ogół się zmniejszają. Występowanie duszności podczas porodu należy do rzadkości.
Każde zaostrzenie astmy u kobiety w ciąży grozi niedotlenieniem płodu. W czasie skurczu oskrzeli może dojść do obniżenia zawartości tlenu we krwi (hipoksemia), co znacznie upośledza przepływ krwi przez macicę, i powoduje, że hipoksemia matki jest znacznie bardziej niebezpieczna dla płodu niż dla niej samej. Niewielkie zmiany utlenowania krwi matki mogą powodować istotne zaburzenia utlenowania płodu. Każde zaostrzenie astmy wymaga oceny stanu płodu.
Na ogół kobietom w ciąży można podawać wszystkie leki "przeciwastmatyczne" , przede wszystkim sterydy wziewne i leki szybko rozszerzające oskrzela w inhalatorze. Należy je stosować w najmniejszych dawkach zapewniających kontrolę objawów choroby.
Współpraca chorej i lekarza
Współpraca chorego na astmę i lekarza jest warunkiem uzyskania optymalnego indeksu terapeutycznego. Zasada ta odnosi się szczególnie do kobiet w ciąży chorych na astmę.
Powinny one:
• umieć prawidłowo inhalować leki i dokonywać pomiaru PEF,
• dokładnie wiedzieć, które leki stosować według sztywnego schematu, a które "na żądanie",
• wiedzieć, jak postępować w sytuacji, gdy wartość PEF zmieni się i(lub) objawy astmy ulegną zaostrzeniu.
Wartości PEF u kobiet wynoszą 360-550 l/min i nie ulegają fizjologicznym zmianom w czasie ciąży. Od lutego tego roku można prowadzić anonimowe dzienniczki monitorowania kontroli astmy i leczenia w portalu TacyJakJa.pl, gdzie automatycznie tworzone są z zapisywanych wyników wykresy i tabele, które można wydrukować. W dzienniczkach są zastosowane używane powszechnie w medycznym piśmiennictwie strefy: zielona (prawidłowa kontrola astmy), żółta (niewystarczająca kontrola astmy), czerwona (zła kontrola astmy).
Poród
Astma prawidłowo kontrolowana nie jest wskazaniem do cięcia cesarskiego, kobieta może rodzić drogami natury. Zalecane jest natomiast wówczas znieczulenie przewodowe porodu tzn. znieczulenie zewnątrzoponowe, gdzie wprowadza się cieniutki cewniczek w okolice kręgosłupa (po uprzednim znieczuleniu skóry) przez który podaje się okresowo lek blokujący włókna bólowe. Ból jest bowiem zupełnie niepotrzebnym stresem, niekorzystnym dla chorych na astmę. Rodząca czuje skurcze i może aktywnie przeć. Takie znieczulenie nie „przedostaje się" do dziecka. Zarówno w przypadku znieczulenia do porodu czy w razie cięcia cesarskiego należy poinformować anestezjologa o astmie i przyjmowanych lekach. Będzie on wówczas mógł dobrać właściwe leki znieczulające miejscowo lub ogólnie, które nie uwalniają histaminy i działają rozszerzająco na oskrzela lub/i hamują wydzielanie śluzu.
