Jak wspomaga nas kofeina

Kawa przydaje się zarówno kierowcom, jak i naukowcom. Jak mawiał Paul Erdos: Matematyk, to urządzenie do przekształcania kawy w twierdzenia.
Kawę pije wiele osób. Różne napoje z kofeiną - prawie wszyscy.
Jak kofeina działa na nas, to wiemy. Zbierzmy jednak fakty.

Jak działa kofeina?
Kofeina pobudza korę mózgową i ośrodki podkorowe oraz ośrodek oddechowy i naczynioruchowy. To jest istotne dla sprawnego działania mózgu. Rozszerza naczynia mózgowe, nerkowe i wieńcowe serca, a zwęża naczynia brzuszne. Wzmaga więc przepływ krwi z jamy brzusznej do skóry, mięśni i mózgu. Zwiększa przez to wydolność psychofizyczną. Przyśpiesza przemianę materii i podnosi ciepłotę ciała, co również wpływa na sprawność mózgu. Małe ilości kofeiny zwalniają czynność serca.
Kofeina wzmaga ilość wydzielanego moczu, a tym samym przyczynia się do odwadniania organizmu. To niekorzystny dla organizmu i mózgu efekt.
Duże dawki kofeiny zwiększają siłę skurczową mięśnia sercowego i wentylację płuc. Powodują gonitwę myśli i ogólne rozbicie myślowe. Nadmiar kofeiny osłabia koncentrację i powoduje trudności z zaśnięciem, bezsenność, drażliwość, niepokój, a nawet lęk czy drżenie mięśniowe. W skrajnych przypadkach może dochodzić do drgawek klonicznych.
Możliwe jest również zatrucie organizmu kofeiną. Taki stan powoduje zaburzenia myślenia, rozkojarzenie, gonitwę myśli, zaburzenia rytmu serca i tętna, częstomocz, pocenie się, uderzenia gorąca, dreszcze, szum w uszach, zawroty głowy, krótkotrwałe zaciemnienia i błyski w widzeniu, nudności, skurcze jelit i ból brzucha.
Dawka 20-30 g kofeiny powoduje porażenie mięśnia sercowego i ośrodka oddechowego oraz zgon.

Jaki jest mechanizm działania kofeiny?
Kofeina zwiększa ilość adrenaliny we krwi oraz prawdopodobnie blokuje receptory adenozyny. Jednocześnie zwiększa wydzielanie dopaminy pobudzającej ośrodki przyjemności w mózgu.

Jak kofeina działa na sprawność umysłową?
Zwiększa sprawność percepcji i analizowania wrażeń. Przyśpiesza i usprawnia procesy myślowe. W małych, a u niektórych osób również w średnich dawkach ułatwia pracę umysłową, polepsza procesy zapamiętywania i kojarzenia. Wydłuża okras uwagi, wzmacnia zdolność koncentracji i motywację. Poprawia nastrój, podnosi czujność, skraca czas reakcji. Znosi uczucie znużenia, zmęczenia i niechęci.
To korzystne działanie przejawia się szczególnie, gdy wykonujemy znane nam zadania o małym i średnim stopniu trudności.
Kofeina nie ułatwia wykonywania zadań o wzrastającym stopniu trudności, a czasem nawet je utrudnia. Może również zaburzać procesy pozyskiwania informacji i bezpośredniego zastosowania ich do rozwiązania złożonych problemów. Podobnie może utrudniać zdolność do opanowania nowych sposobów rozwiązania problemów. Utrudnia podejmowanie przemyślanych decyzji na podstawie dużej ilości danych oraz wykonywanie innych złożonych działań intelektualnych.
Oznacza to, że nie ułatwia, a nawet utrudnia wykonywanie zadań wymagających intensywnej pracy pamięci roboczej.
Można powiedzieć z pewnym uproszczeniem, że w łatwiejszych zadaniach zabezpiecza przed nudą, a w skomplikowanych dekoncentruje nadmiarem odbieranych bodźców.

Czy kofeina zwiększa sprawność w pracy?
Wykazano, że zwiększa efektywność przy wykonywaniu zadań wymagających twórczego myślenia. Polepsza bowiem zdolność do tak zwanych wolnych skojarzeń, swobodę w pisaniu i wysławianiu się.
Zwiększa także efektywność pracowników wykonujących nudne, powtarzalne zajęcia, przy których trzeba podejmować szybkie decyzje. To takie prace jak prowadzenie samochodu, sortowanie poczty czy wprowadzanie danych do komputera. Wiedzą o tym niektórzy pracodawcy i dbają, by kawy pracownikom nie brakowało.
Warto pamiętać, że mimo iż kofeina ułatwia wykonywanie znanych czynności, to utrudnia wykonywanie tych złożonych i nowo poznanych.

Czy kofeina może powodować jakieś choroby?
Z wielu dotychczasowych badań wynika, że umiarkowana ilość kofeiny ma pozytywne działanie.
Niektóre badania pokazują, że kawa może wypłukiwać z ustroju mineralny potas i prowadzi do jego niedoboru. Wypijanie większych ilości kawy (3 – 4 filiżanki) może osłabić przyswajanie wapnia, a nawet prowadzić do znacznych ubytków tego minerału.
Kofeina powoduje również obniżenie poziomu witaminy B1 i to mimo faktu, że kawa zawiera jej dość znaczne ilości.
Greckie badania pokazują, że osoby pijące dużo kawy są bardziej podatne na różnorodne stany zapalne. Te z kolei przyczyniają się do powstawania w organizmie substancji, które mogą prowadzić do chorób serca oraz cukrzycy.
Kanadyjscy naukowcy stwierdzili, że u osób mających wolną przemianę materii kofeina może zwiększać niebezpieczeństwo chorób serca. Ale u osób, których metabolizm jest szybki, kofeina może chronić organizm przed miażdżycą.
Nie zaleca się kawy przy nadciśnieniu i chorobach krążenia. U zdrowych osób przyspiesza ona bicie serca w nieznacznym stopniu. Stwierdzono jednak, że ciśnienie mogą podnosić inne składniki słodzonych i dietetycznych napojów gazowanych z kofeiną.
Z szeregu obserwacji wynika, że długotrwale i w większych ilościach stosowana kofeina osłabia kondycję układu nerwowego.

Jaka ilość kofeiny jest bezpieczna dla organizmu?
Jest to ilość w granicach od 30 do 250 mg dziennie. Ilość kofeiny w kubku kawy to 80 do 150 miligramów. Lub inaczej; filiżanka kawy z 1 czubatej łyżeczki zawiera około 100 mg kofeiny. Wynika z tego, że bezpieczną ilością są dwie filiżanki dziennie.
Jednak warto pamiętać, że nie ma bezpiecznej dawki kofeiny jednakowej dla wszystkich.

Jak sobie radzić z uzależnieniem od kofeiny?
Organizm dość łatwo przyzwyczaja się do tej substancji. Gdy jej nie otrzyma, reaguje drażliwością, niepokojem, bólami głowy. Im więcej kofeiny spożywaliśmy, tym cięższe są objawy jej odstawienia. Dlatego rozwiązaniem jest stopniowe zmniejszanie ilości wypijanego napoju.
W zlikwidowaniu efektów uzależnienia wspomaga organizm picie zwiększonej ilości czystej, niegazowanej wody. Na silne bóle głowy pojawiające się przy odstawieniu kawy może pomóc tabletka Aspiryny, Asprocolu lub innych piryn.

W czym jeszcze jest kofeina?
Spożywamy ją nie tylko z kawą. Kofeina jest w większości sztucznych napojów, coca-coli, herbacie, kakao, czekoladzie oraz popularnych ostatnio napojach z guarany. Co więcej, czekolada i kakao zawierają jeszcze inną substancję pobudzającą – teobrominę, w ilości 1 do 2% całkowitej objętości.
Z napojów kofeinowych warta polecenia jest zielona herbata. Zawiera ona w swym składzie wiele niezbędnych dla naszego organizmu elementów. Zielona herbata oczyszcza krew, obniża poziom złego cholesterolu i ciśnienie krwi, ma własności bakteriobójcze, działa przeciwko kamieniom w wątrobie, nerkach i pęcherzu moczowym a nawet, podobno, wzmacnia zęby.
Czarne herbaty ze względu na zawartość garbników są mniej zalecane.
Kofeina jest też w dużych ilościach w lekach sprzedawanych bez recepty; w środkach przeciwbólowych, przeciw przeziębieniu, w lekach pobudzających i środkach wspomagających utrzymywanie wagi. Również jest, chociaż o tym się nie wspomina, w wielu lekach na receptę.

Lepiej pić kawę, czy może inne napoje pobudzające z kofeiną?
Napoje inne niż kawa zawierają szereg sztucznych dodatków, np. kwas fosforowy, słodziki, barwinki i dużą część tablicy Mendelejewa w postaci różnych związków. To wielkie obciążenie dla organizmu. Na przykład kwas fosforowy potrafi doprowadzić do nadmiernej utraty wapnia i niszczenia kości.

Warto wiedzieć, że:
Wytwarzanie kofeiny w roślinach rozwinęło się prawdopodobnie w celu ograniczenia żerowania na nich owadów.
Kofeina nasila działanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych.
Powinniśmy pamiętać, by nie pić herbaty i kawy, które stoją kilka godzin, ze względu na tworzące się w nich szkodliwe substancje.

Krzysztof Pietraszek http://superumysl.pl