Rozporządzeniem WE nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych, powołany został do życia Europejski Tytuł Egzekucyjny - instytucja prawa znosząca wymóg uprzedniego przeprowadzania postępowania o uznanie lub stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa członkowskiego UE, ugody sądowej zatwierdzonej przez sąd lub zawartej przed sądem bądź dokumentu urzędowego w innym państwie członkowskim UE, w którym orzeczenie, ugoda, dokument mają podlegać wykorzystaniu.
Przedmiotowe rozporządzenie weszło w życie w dniu 21 stycznia 2005 r. i znajduje zastosowanie w obrocie prawnym pomiędzy wszystkimi Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej, za wyjątkiem Danii.
Podstawowym celem wprowadzenia instrumentu prawnego w postaci Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego było uproszczenie przeprowadzenia egzekucji orzeczenia pochodzącego z jednego Państwa członkowskiego w innym Państwie członkowskim. Art. 5 Rozporządzenia 805/2004 przewiduje, że orzeczenie, któremu nadane zostało zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego w Państwie Członkowskim jego wydania, jest bezpośrednio uznawalne i wykonalne w innych Państwach Członkowskich. Na mocy rozporządzenia zniesiono więc exequatur co oznacza, że procedura stwierdzenia wykonalności orzeczenia przeprowadzana w Państwie jego wykonania zastąpiona została postępowaniem w przedmiocie nadania orzeczeniu zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego, przeprowadzanym w Państwie wydania tego orzeczenia. Na skutek uzyskania przedmiotowego zaświadczenie, orzeczenie, któremu zostało ono nadane winno być, w graniach jego wykonania, w Państwie Członkowskim jego wykonania, traktowane w ten sam sposób co orzeczenia wydane w tym Państwie.
Ze względu na wejście w życie w dniu 10 stycznia 2015r. Rozporządzenia Rady (WE) nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych tzw. Bruksela I bis w zmienionym brzmieniu w stosunku do dotychczas funkcjonującego Rozporządzenia o nr 44/2001, praktyczna potrzeba zastosowania Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego w odniesieniu do orzeczeń sądowych uległa ograniczeniu do rozstrzygnięć wydanych w postępowaniach zainicjowanych przed datą 10 stycznia 2015r. Orzeczenia wydane po 10 stycznia 2015r. są bowiem bezpośrednio uznawane i wykonalne w innych państwach Unii Europejskiej (za wyjątkiem orzeczeń w sprawach alimentacyjnych wykonywanych w Wielkiej Brytanii, które niezależnie od daty zainicjowania postępowania wymagają stwierdzenia ich wykonalności).
Instytucja Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego znajduje zastosowanie w sprawach cywilnych oraz handlowych, bez względu na charakter Sądu lub Trybunału orzekającego. Nie ma możliwości jej wykorzystania do spraw skarbowych, celnych oraz administracyjnych, jak również spraw dotyczących stanu cywilnego lub zdolności prawnej osób fizycznych, praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia, upadłości, postępowania związanego z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, ubezpieczeń społecznych i arbitrażu.
Rozporządzenie nie zawiera definicji „sprawy cywilnych i handlowych”. Zakres wskazanych pojęć różni się w zależności od prawodawstwa danego Państwa Członkowskiego, tym samym przy ich wykładni nie należy sięgać do unormowań krajowych. Zgodnie z dominującym poglądem dla oceny czy sprawa ma charakter cywilny i handlowy jest jej ocena pod kątem przedmiotu sporu oraz charakteru stosunków między stronami. Stąd też przyjmuje się, że sprawa nie jest „cywilna ani handlowa”, jeżeli dotyczy sporu między organem władzy publicznej a osobą prywatną, a organ władzy publicznej działa w ramach sprawowania władzy publicznej.
Rozporządzenie znajduje zastosowanie jedynie w odniesieniu do roszczeń bezspornych, które to pojęcie obejmuje wszystkie te sytuacje, w których wierzyciel, przy możliwym do zweryfikowania niekwestionowaniu przez dłużnika, uzyskał decyzję przeciwko dłużnikowi albo nadający się do wykonania dokument wymagający wyraźnej zgody dłużnika. Za bezsporne można więc uznać roszczenie jeżeli:
- dłużnik wyraźnie zgodził się co do niego poprzez uznanie lub w drodze ugody zatwierdzonej przez sąd lub zawartej przed sądem w toku postępowania,
- dłużnik nigdy nie wniósł przeciwko niemu sprzeciwu zgodnie ze stosownymi wymogami proceduralnymi wynikającymi z prawa Państwa Członkowskiego wydania, w toku postępowania sądowego,
- dłużnik nie stawił się ani nie był reprezentowany w toku postępowania sądowego, po uprzednim zakwestionowaniu roszczenia, pod warunkiem, że takie zachowanie traktuje się jako milczące uznanie roszczenia lub uznanie faktów przedstawionych przez wierzyciela na mocy prawa Państwa Członkowskiego wydania,
- dłużnik wyraźnie zgodził się co do niego w dokumencie urzędowym.
Orzeczenia obejmujące tzw. roszczenia bezsporne stanowią na ogół wyroki poprzedzone uznaniem przez pozwanego roszczenia w sposób bezpośredni lub dorozumiany, wyroki zaoczne, ale również ugody, w tym te zawarte w toku postępowania sądowego, jak i zawarte w postępowaniu pojednawczym prowadzonym przed wszczęciem postępowania w sprawie oraz zawarte w wyniku mediacji i następczo zatwierdzone przez sąd. Rozporządzenie znajduje również zastosowanie do dokumentów urzędowych w sprawie roszczeń bezspornych, co oznacza, że np. w wierzyciel będący w posiadaniu aktu notarialnego, w którym dłużnik poddał się egzekucji stosownie do art. 777 k.p.c., może wystąpić o nadanie wskazanemu dokumentowi omawianego zaświadczenia.
Wydanie zaświadczenia europejskiego tytuł egzekucyjnego następuje przy użyciu formularza dołączonego do rozporządzenia w załączniku nr I, w języku, w którym sporządzone jest orzeczenie. Stosownie do art. 6 ust. 1 Rozporządzenia orzeczeniu w sprawie roszczenia bezspornego wydanemu w Państwie Członkowskim nadaje się zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, na wniosek wierzyciela złożony w dowolnym czasie, w sądzie wydania, jeżeli:
- orzeczenie jest wykonalne w Państwie Członkowskim wydania (orzeczenie, które jest prawomocne, jak również orzeczenie nieprawomocne ale natychmiast wykonalne z mocy ustawy - np. wyrok zaoczny lub z mocy decyzji sądu.)
- orzeczenie nie stoi w sprzeczności z przepisami rozporządzenia (WE) Bruksela I (nr 44/2001) oraz rozporządzenia (WE) Bruksela I bis (nr 1215/2012)dotyczącymi jurysdykcji w sprawach ubezpieczeniowych oraz jurysdykcji wyłącznej.
- postępowanie sądowe w Państwie Członkowskim wydania dotyczące roszczenia bezspornego w rozumieniu art. 3 ust. 1lit. b lub c Rozporządzenia, spełniło wymogi w zakresie minimalnych standardów postepowania określonych w rozdziale II Rozporządzenia, tj. w toku postępowania doszło do:
- Należytego doręczenia pozwanemu pisma inicjującego postępowanie;
- Należytego poinformowania pozwanego o roszczeniu (nazwy i adresy stron, kwota roszczenia i odsetek, podstawy roszczenia);
- Należytego poinformowania pozwanego o niezbędnych krokach proceduralnych wymaganych w celu zakwestionowania roszczenia;
- Umożliwienia pozwanemu złożenia wniosku o kontrolę orzeczenia
4. orzeczenie zostało wydane w Państwie Członkowskim, w którym dłużnik ma miejsce zamieszkania w rozumieniu art. 59 rozporządzenia (WE) nr 44/2001 w sprawach, w których :
- roszczenie jest bezsporne w rozumieniu art. 3 ust. 1lit. b lub c oraz
- odnosi się ono do umowy zawartej przez osobę, konsumenta, w celu, który można uznać za wykraczający poza jego działalność gospodarczą lub zawodową oraz
- dłużnik jest konsumentem
Rozporządzenie dopuszcza możliwość wydania zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego w stosunku do części orzeczenia spełniającej wskazane powyżej wymogi. W takim wypadku mamy do czynienia z częściowym europejskim tytułem egzekucyjnym.
W Polsce postępowanie w przedmiocie wydania zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego regulują przepisy art. 795(1) – 795(5) Kodeksu postępowania cywilnego stosowanie do których:
- sądem właściwym do wydania zaświadczenia jest Sąd, który wydał orzeczenie albo przed którym została zawarta ugoda lub który zatwierdził ugodę
- jeżeli wniosek o wydanie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dotyczy innego tytułu egzekucyjnego niż wskazany powyżej, w przedmiocie wniosku rozstrzyga sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony.
- zaświadczenie, na wniosek wierzyciela, nadawane jest w formie postanowienia w składzie jednego sędziego.
- postanowienie w przedmiocie nadania zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego doręczane jest zarówno dłużnikowi oraz wierzycielowi, z kolei postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego doręcza się wyłącznie wierzycielowi.
- na postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego wierzycielowi przysługuje zażalenie.
Sąd w uzasadnionych przypadkach może odmówić wydania zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego. W przypadku, gdy odmowa wydania związana jest z niezachowaniem minimalnych standardów dotyczących doręczeń, może dojść do naprawienia braków, jeżeli nastąpi: 1) prawidłowe doręczenie orzeczenia, 2) umożliwienie dłużnikowi zaskarżenia orzeczenia, 3) niewniesienie środka zaskarżenia przez dłużnika. W przypadku odmowy z innych przyczyn wierzycielowi pozostaje zaskarżenie decyzji odmownej lub uzyskanie wykonalności orzeczenia w trybie przewidzianym w odpowiednim Rozporządzeniu Rady (WE) w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych – tj. w Rozporządzeniu nr 44/2001 lub w Rozporządzeniu nr 1215/2012.
Rozporządzenie nie pozostawia tego przeciwko komu wydane zostało orzeczenie bez możliwości obrony. Przewiduje szereg instytucji służących kontroli prawidłowości wydania zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, tj.:
- wniosek o sprostowanie (art. 10 pkt 1 lit. a Rozporządzenia) – w przypadku rozbieżności między orzeczeniem a Europejskim Tytułem Egzekucyjnym;
Od wydanego zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego nie przysługuje środek odwoławczy. Zaświadczenie zgodnie z art. 10 ust 3 Rozporządzenia podlega jednak sprostowanie, gdy na skutek istotnego błędu istnieje rozbieżność pomiędzy orzeczeniem, a wydanym zaświadczeniem ETE. Zgodnie z prawem polskim sprostowanie orzeczenia następuje w trybie przewidzianym w art. 350 Kodeksu postępowania cywilnego, z tym zastrzeżeniem, że stosownie do postanowień Rozporządzenia postępowanie w tym przedmiocie może zostać wszczęte jedynie na wniosek.
- wniosek o cofnięcie (art. 10 pkt 1 lit. b Rozporządzenia) – w przypadku gdy Europejski Tytuł Egzekucyjny został w sposób oczywisty wydany niesłusznie;
Do uchylenia zaświadczenia stosowane jest prawo Państwa Członkowskiego wydania orzeczenia. Stosownie do art. 795(4) Kodeksu postępowania cywilnego wniosek uchylenie zaświadczenia może zostać złożony przez dłużnika w terminie miesięcznym od dnia doręczenia mu postanowienia o wydaniu zaświadczenia. Wniosek taki może zostać złożony przy użyciu standardowego formularza przedstawionego w załączniku VI Rozporządzenia nr 805/2004. Jeżeli wniosek nie jest sporządzony na formularzu określonym w przepisach Rozporządzenia nr 805/2004, powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego określonym w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego oraz wskazywać okoliczności uzasadniające wniosek. Przed uchyleniem zaświadczenia sąd wysłucha wierzyciela, któremu przysługuje zażalenie na postanowienie w przedmiocie uchylenia zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego.
- wniosek o stwierdzenie utraty, zawieszenia lub ograniczenia wykonalności orzeczenia (art. 6 ust 2 Rozporządzenia) – w przypadku wystąpienia jednej z okoliczności podlegających stwierdzeniu;
Zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego jest skuteczne jedynie w granicach wykonalności orzeczenia. Oznacza to, że w przypadku pozbawienia, zawieszenia lub ograniczenia wykonalności orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, na wniosek złożony w Sądzie wydania orzeczenia w dowolnym czasie, przy użyciu formularza przedstawionego w załączniku IV Rozporządzenia nr 805/2004, Sąd wydaje zaświadczenie wskazujące na brak lub ograniczenie wykonalności orzeczenia.
- wniosek o ograniczenie, zawieszenie, uzależnienie postępowania egzekucyjnego od złożenia zabezpieczenia (art. 23 Rozporządzenia) – w przypadku zaskarżenia orzeczenie, któremu nadano zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, bądź też złożenia wniosku o sprostowanie lub uchylenie zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego.
- wniosek o odmowę wykonania ETE (art. 21 Rozporządzenia) - jeżeli orzeczenie, któremu nadano zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, nie da się pogodzić z wcześniejszym orzeczeniem wydanym w jakimkolwiek Państwie Członkowskim bądź w państwie trzecim, pod warunkiem że: 1) wcześniejsze orzeczenie zostało wydane w odniesieniu do tego samego przedmiotu sporu i dotyczyło tych samych stron, 2) wcześniejsze orzeczenie zostało wydane w Państwie Członkowskim wykonania lub spełnia warunki konieczne dla jego uznania w Państwie Członkowskim wykonania, 3) niemożność pogodzenia orzeczeń nie było i nie mogło być podniesione w formie zarzutu w postępowaniu sądowym w Państwie Członkowskim wydania.
Postępowanie egzekucyjne prowadzone w oparciu o orzeczenie wzbogacone o zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego podlega prawu Państwa, w którym jest ono wdrażane. W celu wykonania orzeczenia wierzyciel jest zobowiązany przedstawić właściwym organom egzekucyjnym tego Państwa następujące dokumenty:
- odpis orzeczenia, który spełnia warunki niezbędne dla stwierdzenia jego autentyczności
- odpis zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego spełniający warunki niezbędne dla stwierdzenia jego autentyczności jak również, w razie potrzeby, transkrypcję zaświadczenia ETE lub jego tłumaczenie na język urzędowy Państwa Członkowskiego jego wykonania (lub jeżeli jest kilka języków urzędowych na język urzędowy lub jeden z języków urzędowych, w jakim zgodnie z prawem tego państwa członkowskiego prowadzi się postępowanie sądowe w miejscu, gdzie ma nastąpić wykonanie, bądź też na jakikolwiek inny język wskazany przez Państwo Członkowskie wykonania, jako możliwy do zaakceptowania).
Dodatkowe informacje, jak również odpowiednie akty prawa europejskiego dotyczące zagadnień poruszanych w artykule można znaleźć na stronie - www.handelzagranica.pl
