Każdy przedsiębiorca prowadzący działalność za granicą (eksporter, importer, zamawiający usługi, czy wykonujący usługi, ) może znaleźć się sytuacji, kiedy jego zagraniczny partner nie rozliczy się lub nie wykona ciążącego na nim zobowiązania (nie dostarczy towaru, nie wykona usługi) W takiej sytuacji konieczne jest dokonanie wyboru odpowiedniego sposobu dochodzenia należności. Na tym etapie kluczowe jest posiadanie wyczerpującej wiedzy na temat instytucji prawnych jakie można wykorzystać. Dzięki temu podjęta decyzja, co do sposobu dochodzenia należności będzie w pełni racjonalna, uwzględniająca zarówno korzyści jak i koszty związane z każdym z dostępnych trybów postępowania.
Decydującym aktem prawnym na tym wstępnym etapie podejmowania decyzji o właściwej drodze postępowania jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2012r. nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, tzw. „Bruksela I”. Rozporządzenie to w sposób kompleksowy reguluje kwestię właściwości sądów w przypadku sporów o charakterze cywilnym i handlowym. Na ogół w sporach dotyczących przedsiębiorców zachodzi właściwość sądu siedziby pozwanego, jak również, alternatywnie właściwość sądu miejsce wykonania zobowiązania. W związku z tym często dochodzi do sytuacji, gdy przedsiębiorca ma możliwość dokonania wyboru, gdzie będzie prowadzone postępowanie sądowe. Na przykład w sytuacji, w której przedmiotem umowy jest sprzedaż towaru przez producenta polskiego do odbiorcy w innym kraju UE, przy czym wyprodukowany towar odebrany jest przez kupującego w magazynie producenta znajdującego się w Polsce to wówczas w przypadku nie rozliczenia się przez kupującego tytułem ceny dostarczonego towaru producent ma możliwość wystąpienia z roszczeniem przed sąd państwa UE siedziby odbiorcy, jak również przed sąd polski jako właściwy ze względu na miejsce wykonania zobowiązania.
Należy mieć również na uwadze, iż przed powodem otwiera się możliwość skorzystania zarówno w klasycznych krajowych procedur sądowej, jak również procedur europejskich wprowadzonych regulacjami przyjmowanymi na szczeblu Parlamentu Europejskiego i Rady. Instytucjami europejskimi, z których może skorzystać przedsiębiorca już aktualnie jest:
-
europejski tytuł egzekucyjny (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004r. nr 805/2004 w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych)
-
europejski nakaz zapłaty (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006r. nr 1896/2006 ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty)
-
europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007r. nr 861/2007 ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń)
W dniu 17 lipca 2014 weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 655/2014 z dnia 15 maja 2014 ustanawiające procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych stosowane jednak będzie od dnia 18 stycznia 2017 r., z wyjątkiem art. 50, który stosuje się od dnia 18 lipca 2016 r. Więcej informacji na temat aktualnie funkcjonujących instytucji, jak również nowopowstających rozwiązań prawnych można znaleźć na stronie – www.handelzagranica.pl.
W niektórych sytuacjach polski przedsiębiorca może zatem skierować roszczenie przed sąd polski w trybie przepisów krajowych lub przed ten sam sąd w trybie przepisów europejskich – w przedmiocie europejskiego nakazu zapłaty lub europejskiego postępowania w sprawach drobnych roszczeń. Może również skierować sprawę przed sąd kontrahenta korzystając z przepisów krajowych regulujący klasyczne postępowanie przed sądami tego państwa lub korzystając z wyżej wskazanych regulacji europejskich.
Regulacje europejskie dają nie tylko możliwość skorzystania ze szczególnych procedur sądowych ale również przewidują możliwość ich użycia przy wykorzystaniu nowoczesnych metod komunikacji. Przykładem tego trendu jest wdrażany aktualnie w kilku państwach europejskich (Austria, Estonia, Francja, Grecja, Holandia, Niemcy, Polska, Włochy) projekt e-Codex pozwalający na transgraniczne przesyłanie dokumentów w formie elektronicznej w ramach postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty.
Przewagą postępowań „europejskich” w przypadku sporów wszczętych przed dniem 10 stycznia 2015r. był fakt, że w odróżnieniu do orzeczeń „krajowych” nadają się do bezpośredniego wykonania na terenie innych państw Unii Europejskiej bez konieczności stwierdzania ich wykonalności. Po dniu 10 stycznia 2015r. w wyniku wejścia w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2012r. nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych w miejsce rozporządzenia 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000r. o tej samej nazwie, skutek bezpośredniej wykonalności rozszerzony został na orzeczenia sądów krajowych państw członkowskich Unii Europejskiej. W przypadku uzyskania przez przedsiębiorcę wyroku sądu polskiego na podstawie regulacji krajowych przed skierowaniem takiego orzeczenia do egzekucji za granicą, w zależności od momentu rozpoczęcia postępowania, konieczne będzie rozważenie potrzeby uzyskania zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych lub zaświadczenia potwierdzającego fakt wykonalności orzeczenia wydanego przez sąd polski (stosownie do art. 53 wyżej powołanego rozporządzenia o nr 1215/2012).
Jak wynika z powyższego problematyka związana z dochodzeniem wierzytelności i domaganiem się wykonania umów handlowych w sprawach międzynarodowych jest skomplikowana a podjęcie decyzji o wystąpieniu do sądu powinno być poprzedzone analizą obowiązujących przepisów i to nie tylko krajowy ale również europejskich. Niniejszy artykuł otwiera cykl publikacji dotyczących tematyki postępowanie międzynarodowych ze szczególnym uwzględnieniem instytucji europejskich, jakie mogą być wykorzystywane procesie międzynarodowej windykacji wierzytelności.
