Choroba ta znajduje się na pograniczu schorzeń neurologicznych i psychiatrycznych. Cechą bardzo charakterystyczną dla zespołu niespokojnych nóg jest czas pojawiania się objawów – mianowicie dolegliwości zgłaszane przez pacjentów z tym schorzeniem pojawiają się albo w godzinach nocnych, albo podczas odpoczynku. Typowe jest również to, że objawy ustępują w czasie dziennej aktywności i wykonywania ruchów. Pojawianie się dolegliwości w nocy zaburza sen, może prowadzić nie tylko do wystąpienia bezsenności (co jest często obserwowane), ale może być również przyczyną rozwoju zaburzeń z kręgu depresji. Najczęściej zgłaszanym przez pacjentów, a zarazem najbardziej dla nich uciążliwym objawem jest „uczucie niepokoju” w kończynach dolnych, zmuszające do stałego poruszania nimi i utrudniające, a czasami wręcz uniemożliwiające odpoczynek.
1. Jakie są przyczyny zespołu niespokojnych nóg?
Mówiąc o przyczynach zespołu niespokojnych nóg, należy rozpocząć od tego, że wyrożniamy dwa podtypy tegoż schorzenia. Postać pierwotna, czyli idiopatyczna, jest schorzeniem, którego przyczyny nadal pozostają nieznane, być może ma ona tło zależne od czynników uwarunkowanych genetycznie. W większości przypadków jej pierwsze objawy pojawiają się u osób młodych (najczęściej przed 20 rokiem życia). Druga postacią zespołu niespokojnych nóg jest postać wtórna, czyli taka w której wystąpienie objawów jest ściśle powiązane z obecnością innych chorób i stanów patologicznych w organizmie. Do przyczyn postaci wtórnej zespołu niespokojnych nóg zaliczamy:
· stany chorobowe związane z niedoborem żelaza w ustroju (niedokrwistość
z niedoboru żelaza, niedobór tego pierwiastka w diecie) - jest to zdecydowanie najczęściej rozpoznawana przyczyna zespołu niespokojnych nóg; zespół ten pojawia się częściej także w przypadku niedoborów magnezu,
· choroby ogólnoustrojowe – najczęściej wymieniane to: cukrzyca, choroby dotyczące stawów o przewlekłym przebiegu (na przykład reumatoidalne zapalenie stawów), zaburzenia krążenia żylnego, niewydolność nerek,
· leki o działaniu przeciwdepresyjnym, przeciwpsychotycznym, przeciwwymiotnym (metoklopramid), leki stabilizujące nastrój, środki stosowane w leczeniu padaczki (fenytoina), związki o działaniu antyhistaminowym (stosowane między innymi
w leczeniu chorób alergicznych).
Zespół niespokojnych nóg zdecydowanie częściej niż w populacji ogólnej występuje u osób starszych oraz u kobiet w ciąży, a także u pacjentów nadużywających alkoholu czy spożywających duże ilości kawy. W niektórych przypadkach wystąpienie symptomów zespołu Ekboma jest pierwszą manifestacją zaburzeń depresyjnych, a także może wyprzedzać o wiele lat pojawienie się objawów choroby Alzheimera.
2. Objawy zespołu niespokojnych nóg.
Najbardziej charakterystyczną cechą tego schorzenia jest to, że dolegliwości pojawiają się lub znacząco zwiększają swoje nasilenie w czasie odpoczynku i snu, a zmniejszają się lub zanikają całkowicie podczas aktywności ruchowej. Najczęściej zgłaszanymi przez chorych dolegliwościami są:
- odczuwanie „niepokoju” w kończynach dolnych, co przejawia się koniecznością stalego wykonywania ruchów nogami, gdyż tylko takie działanie przynosi ulgę – partnerzy osób chorych często relacjonują te objawy jako „bieganie przez sen”,
- nieprzyjemne drętwienia i mrowienia (relacjonowane jako wrażenie mrówek chodzących po nodze) pojawiające się w obrębie kończyn dolnych, zwykle w łydkach i stopach, rzadziej w udach,
- uczucie cierpnięcia nóg, prowadzące niekiedy do odczuwania kończyny jako obcej, nieswojej,
- uczucie zmęczenia i wyczerpania, będące efektem spowodowanych pozostałymi objawami zespołu niespokojnych nóg trudności ze snem, budzenia się w nocy, niemożności zaśnięcia, a nawet bezsenności.
Dolegliwości towarzyszące zespołowi niespokojnych nóg są niezwykle uciążliwe zarówno dla samego chorego, jak i dla jego najbliższego otoczenia.
Rozpoznanie zespołu niespokojnych nóg stawia lekarz po stwierdzeniu występowania u pacjenta typowych dla tego schorzenia dolegliwości.
3. Sposoby radzenia sobie z problemem zespołu niespokojnych nóg.
Jeśli stwierdzimy u siebie (lub u swojego partnera) występowanie objawów typowych dla zespołu niespokojnych nóg warto zgłosić się do lekarza, aby ten potwierdził lub wykluczył nasze podejrzenia oraz zlecił odpowiednie postępowanie. W początkowym okresie choroby, gdy jej objawy nie są jeszcze bardzo nasilone możemy spróbować zmienić nasz tryb życia, znajdując miejsce w codziennym planie dnia na ćwiczenia relaksacyjne oraz ruch. Istotne jest także zwiększenie ilości przyjmowanego żelaza, gdyż niedobór tego pierwiastka to najczęstsza przyczyna tego zespołu. Osoby cierpiące na RLS powinny pamiętać również o ograniczeniu spożywania alkoholu i kawy, a także innych używek, gdyż mogą one nasilać objawy choroby. Zwykle jednak działania te przynoszą tylko krótkotrwałą ulgę i konieczne jest włączenie specjalistycznego leczenia. Podstawowymi lekami stosowanami w tym przypadku jest połączenie preparatów zawierających lewodopę oraz inhibitor dekarboksylazy. Lekarz może nam przepisać także środki zaliczane do grupy benzodiazepin oraz opioidowych leków przeciwbólowych.
