Metoda ta początkowo rozwinęła się z technik używanych w alpinizmie jaskiniowym, gdzie zapewniała prosty, bezpieczny i szybki sposób dostępu. Jej pierwsze zastosowania na szeroką skalę odbywały się na platformach wiertniczych Morza Północnego. Wraz ze wzrostem zainteresowania tą formą rozwiązywania problemów w pracy, metoda ta rozwinęła się również na lądzie, gdzie wykorzystywana jest do wszystkich rodzajów pracy na wysokości: od mycia okien i fasad wieżowców, ogólną konserwację, remontów konstrukcji stalowych i żelbetowych, montażu reklam, ekspertyz technicznych, obsługi masztów GSM po prace geotechniczne w terenie naturalnym. Właściwie mógłbym wymieniać bez końca, ponieważ w dostępie linowym, jeśli chodzi o wykonywaną pracę, nie ma praktycznie ograniczeń.
Główne cechy dostępu linowego to:
· Pracownik wykorzystujący dostęp linowy jest na stałe przypięty do dwóch lin – liny, na której pracuje oraz liny zabezpieczającej
· Każda lina ma osobny punkt zamocowania
· W przypadku zniszczenia bądź uszkodzenia liny, na której użytkownik pracuje, lina zabezpieczająca zapobiega upadkowi
· Wszystkie narzędzia są cały czas podpięte do pracownika i zabezpieczone przed upuszczeniem
· Do wykonywania każdej pracy, aby umożliwić wzajemny nadzór i zapewnić bezpieczeństwo, niezbędnych jest przynajmniej dwóch pracowników;
· Wszyscy pracownicy wykorzystujący metody dostępu linowego przechodzą gruntowne szkolenie oraz poddawani są niezależnej ocenie według odpowiednich standardów oraz zobowiązani są do uczestniczenia, co trzy lata w ponownym
szkoleniu.
· Szkolenie powinno zawierać procedury ratownicze;
· Cały sprzęt jest regularnie sprawdzany oraz konserwowany;
Dostęp linowy to nie alpinizm
Należy zwrócić uwagę, iż sprzęt do uprawiania alpinizmu i wspinaczki w zdecydowanej większości nie nadaje się do wykorzystania w dostępie linowym. Nie dość, że nie jest on ergonomiczny to nie spełnia odpowiednich norm, dyktowanych przez prawo Polskie i Europejskie. Przez wiele lat potentaci w produkcji sprzętu wspinaczkowego opracowali zupełnie nowy sprzęt, stworzony tylko do prac w dostępie linowym, spełniający odpowiednie normy, bezpieczny w użytkowaniu oraz poprawiający komfort pracownika w niesprzyjających warunkach. Największymi „grzechami” nieodpowiednio przeszkolonych pracowników, są: praca bez kasku, praca na jednej, często nieatestowanej linie, używanie przyrządu zjazdowego bez blokady, brak odpowiedniego urządzenia do asekuracji, praca w pojedynkę, brak badań lekarskich czy procedur ratunkowych. Według szacunków dwóch największych, branżowych serwisów internetowych w Polsce, dostęp linowy wykorzystuje w pracy nawet kilka tysięcy osób. Zdecydowana większość z nich pracuje na sprzęcie do tego nieprzeznaczonym, nie stosując odpowiednich środków bezpieczeństwa i procedur. Jest to spowodowane mentalnością i powiązaniami ze środowiskiem wspinaczkowym i speleologicznym. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, iż istnieją odpowiednie przepisy, które regulują pracę w dostępie linowym, niestety są one porozrzucane po kilkunastu rozporządzeniach i ustawach, zaczynając od Dyrektywy Rady 89/665/EWG, poprzez szereg rozporządzeń a kończąc na Kodeksie Pracy. Trzeba jednak pamiętać, iż nieznajomość prawa nie zwalnia z jego przestrzegania. Ponieważ grono osób stosujących techniki dostępu linowego, w tym pracodawców, inwestorów i inspektorów nie jest tego świadoma, potrzebny jest sprawdzony system szkoleń oraz zasad dostępu linowego.
System dostępu linowego w Polsce.
Najbardziej znanym i rozpowszechnionym systemem pracy w dostępie linowym jest brytyjska IRATA (Industrial Rope Access Trade Association). Stowarzyszenie to powstało z końcem lat osiemdziesiątych z inicjatywy kilku dużych koncernów wykorzystujących dostęp linowy na platformach wiertniczych. Wytyczne szkoleniowe i zasady pracy w systemie IRATA są już sprawdzonymi i bezpiecznymi standardami w wielu krajach świata. Hiszpania, Niemcy, Norwegia, Nowa Zelandia, RPA czy Stany Zjednoczone to kraje, w których również istnieją organizacje zrzeszające pracowników dostępu linowego. Wszystkie oparte są na sprawdzonym już systemie IRATA.
Jaki system obowiązuje, zatem w Polsce?
Do 2009 roku byliśmy czarną dziurą na mapie w branży dostępu linowego. Co prawda podejmowano kilka prób, powołania podobnego stowarzyszenia do tych działających w krajach zachodnich. Nigdy jednak żadne tego typu przedsięwzięcie się nie udało. Z początkiem 2009 roku powołano Organizację Techników Dostępu Linowego. Pierwsze w Polsce stowarzyszenie, które podjęło się uporządkowania rynku dostępu linowego. Po kilku miesiącach żmudnej pracy powstał szereg dokumentów określający w jasny sposób zasady dostępu linowego oraz system szkoleń w dostępie linowym. Wszystkie wytyczne są oparte na sprawdzonym już systemie IRATA, dostosowane jednak do polskich przepisów, określających już pewne kwestie związane z tą branżą. Praca z wykorzystaniem metod dostępu linowego powinna odbywać się z zachowaniem wszystkich zasad bezpieczeństwa. Pracownicy powinni być kompetentni, odpowiednio przeszkoleni, doświadczeni oraz nadzorowani, a także zdolni do samodzielnego sprawdzania swojego sprzętu. Ponieważ istnieje duże ryzyko bezpośrednio związane z pracą na wysokości , niezwykle istotne jest aby wszyscy przyszli pracownicy posiadali pełną wiedzę na temat metod dostępu linowego, które będą stosować. Najbardziej powszechnym schematem szkolenia jest podział na trzy poziomy kwalifikacji.
Poziom 1.
Technik Dostępu Linowego – pracownik na tym poziomie jest zdolny do wykonywania działań pod nadzorem osoby z kwalifikacjami minimum poziomu 2. Pierwszy stopień to przede wszystkim umiejętności związane z obsługą Sprzętu Ochrony Indywidualnej (SOI), czyli tzw. sprzętem osobistym. Kursant uczy się samodzielnego poruszania się po linach – zjazdu, podchodzenia, stabilizacji w pozycji roboczej i pozycjonowania, pracy w ograniczeniu itp. Szkolenie obejmuje również wiedzę z zakresu budowy stanowisk
roboczych, inspekcji SOI oraz wybranych elementów autoratownictwa.
Poziom 2.
Specjalista Dostępu Linowego – pracownik na tym poziomie posiada wiedzę oraz umiejętności w pełnym zakresie dostępu linowego, przygotowuje stanowiska i bierze udział w akcjach ratowniczych, nadzoruje prace, bierze pełną odpowiedzialność
za prowadzenie prac, bierze pełną odpowiedzialność za grupy podlegających mu pracowników, posiada aktualny certyfikat pierwszej pomocy. Z racji pełnionej funkcji kandydat na ten stopień uczy się również metod planowania pracy w oparciu o ocenę ryzyka oraz inne przepisy BHP i akty prawne.
Poziom 3.
Instruktor Dostępu Linowego - pracownik na tym poziomie ma prawo prowadzić szkolenia z zakresu dostępu linowego na wszystkich poziomach. Posiada umiejętności ze wszystkich poziomów, oraz kompleksową wiedzę na temat zaawansowanych technik ratowniczych, przepisów prawnych i systemu certyfikacji. Musi posiadać aktualny kurs pierwszej pomocy. Trzeba zaznaczyć, że największy nacisk przy szkoleniu pracowników w tym systemie kładzie się na techniki ratownicze. Według polskiego i europejskiego prawa każdy pracownik wykorzystujący dostęp linowy powinien być przeszkolony w tym zakresie. Często, przybycie służb ratunkowych trwa niezwykle długo, a dodając do tego fakt, iż nie w każdym mieście znajduje się jednostka ratownictwa wysokościowego, pokazuje jak ważne jest wyszkolenie zespołu pracowniczego z zakresu technik ratowniczych. Ośrodki szkoleniowe muszą spełniać wszystkie wytyczne oraz najwyższe standardy tak, aby kursanci mogli w bezpieczny sposób wykonać wszystkie manewry zawarte w programie szkolenia. Organizator szkolenia powinien zapewnić odpowiednie warunki socjalne oraz miejsce do przeprowadzenia egzaminu teoretycznego. Czterodniowe szkolenie kończy się egzaminem przeprowadzonym przez niezależnego egzaminatora. Zewnętrzny egzaminator jest podstawą do obiektywnej oceny kompetencji wszystkich kursantów. Instruktor Dostępu Linowego może szkolić samodzielnie najwyżej 6 kursantów na jednym kursie. Wraz z pomocnikiem o kwalifikacjach Poziomu 2 może szkolić do 8 kursantów. Każdy certyfikat wydawany jest na okres trzech lat. Oznacza to, że po tym okresie pracownik ma obowiązek odbyć szkolenie przypominające. Jeśli w ciągu sześciu miesięcy osoba z certyfikatem nie pracowała w dostępie linowym, ma również obowiązek odbyć szkolenie przypominające, w przeciwnym razie jej certyfikat traci ważność. Szkolenia okresowe (przypominające) pozwalają odświeżyć wiedzę i przećwiczyć najważniejsze manewry, szczególnie te z ratownictwa, których w codziennej pracy się nie wykonuje. Ważnym elementem wyżej opisanego systemu jest Dziennik Prac. Każdy pracownik stosujący techniki dostępu linowego szczegółowo zapisuje w dzienniku wszystkie przepracowane godziny oraz informacje, na jakim obiekcie pracował, na jakiej wysokości i jakie zajmował stanowisko. Godziny powinny być potwierdzone przez osobę nadzorującą. Dziennik takowy jest potwierdzeniem referencji i doświadczenia technika lub specjalisty, ma to duże znaczenie przy przechodzeniu na wyższy poziom kwalifikacji. System ten jest gwarancją wysokiego poziomu wyszkolenia pracowników, a co za tym idzie zwiększenia bezpieczeństwa pracy. System zaproponowany przez OTDL zdobywa coraz większe uznanie i popularność wśród pracowników i pracodawców. Zainteresowanie wprowadzonymi zasadami i wytycznymi jest stosunkowo duże. Pamiętajmy jednak, że nie ma nic w tym systemie nowego. Jest on sprawdzony i doskonale prosperuje w krajach zachodniej europy już od kilkunastu lat. Ważne, aby jak najwięcej instytucji, organizacji i mediów związanych z bezpieczeństwem pracy wsparło tę inicjatywę. Poparcie ze strony Państwowej Inspekcji Pracy i pilotażowy cykl seminariów dla Inspektorów pracy z zakresu dostępu linowego, pokazuje jak poważnym problemem był nieuregulowany w żaden sposób rynek branży dostępu linowego. Kolejni partnerzy tacy jak Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników Służby BHP oraz szereg innych organizacji pozarządowych wzmacnia pozycje nowej organizacji, jako poważnej instytucji, dla której poprawa bezpieczeństwa pracy jest priorytetowym celem.
