Ceny transferowe. Ustalanie wysokości odsetek przy umowie pożyczki zawieranej przez podmioty powiązane

W zeszłym tygodniu zaprosił mnie na obiad dyrektor finansowy  doskonale prosperującej Spółki, którą od pewnego czasu obsługuję.

Umówiłem się z nim w mojej ulubionej knajpce podającej bajeczną zupę rybną z ostrym curry i owocami morza.  Po wstępnych  uprzejmościach trwających do deseru (pysznego zresztą  podobnie  jak zupa) zapytał mnie jak ma ustalić wysokość odsetek od pożyczki, która  zostanie udzielona jego Spółce przez polską spółkę matkę.

Ponieważ  Spółka systematycznie zwiększa zyski, prowadzi z własnych środków kilka inwestycji, a dywidenda pozostawiana w Spółce przyprawia o szybsze bicie serca  nie trudno się domyśleć, że pożyczka od udziałowca ma inny cel niż dokapitalizowanie Spółki.

Celem tym jest rzecz prosta optymalizacja opodatkowania wypłaty zysku wspólnikowi. Aby zrozumieć istotę takiej operacji  musisz porównać sposób opodatkowanie podatkiem CIT zysku wypłacanego w postaci dywidendy do opodatkowania transferu zysku jako wynagrodzenia za udzielenie pożyczki (w formie odsetek od pożyczki).

Nie wdając się w szczegóły - różnice w opodatkowaniu tych źródeł można zilustrować prostym przykładem.

Opodatkowanie wypłaty dywidendy:

Opodatkowanie wypłaty odsetek:

Jak  widać wypłata zysku w formie odsetek od pożyczki  może być nader atrakcyjna. W praktyce musisz pamiętać o ograniczeniach możliwości kwalifikacji wypłaconych wspólnikowi odsetek od pożyczki w podatkowe koszty wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT (chodzi o tzw. cienką kapitalizację).

Inną formą optymalizującą opodatkowanie przy zastosowaniu umowy pożyczki może być transfer kosztów uzyskania przychodów do pożyczkobiorcy w postaci zapłaty kwoty należnych odsetek z tytułu pozyskanych środków.

Niezależnie  od przyczyn zawarcia umowy - znajomy dyrektor zaczął badać rynek sprawdzając wysokość oprocentowania pożyczek i kredytów udzielanych aktualnie przez banki i instytucje para - bankowe.

Zebrane dane były niejednolite i trudne do porównania z uwagi na różnice warunków na jakich można uzyskać finansowanie.

Firma, w której „mój”  dyrektor pracuje w ogóle  nie otrzymywała dotąd pożyczek w związku z czym nie można było bazować na warunkach stosowanych przy udzielaniu finansowania przez podmioty niezależne.

Dyrektor zaś obawiał się, że transakcja może wywołać zainteresowanie organów skarbowych.

Aby rozwiązać opisany kłopot należy wyjść od ustalenia źródeł danych, którymi posługuje się tzw. „SKARBÓWKA”. 

Chyba najpopularniejsze w tych kręgach są Biuletyny Informacyjne NBP wydawane  przez Departament Statystyki NBP. 

W Biuletynach tych możesz znaleźć wysokość stóp procentowych na każdy ostatni dzień miesiąca w rozbiciu  na poszczególne banki oraz informację o okresach na jakie kredyty i pożyczki zostały udzielone. 

Pamiętaj że zarówno Ciebie jak i mojego znajomego dyrektora interesować będą dane na dzień udzielenia pożyczki. W każdym przypadku punktem odniesienia musi być najniższa wartość rynkowa odsetek, która w transakcjach pomiędzy podmiotami niezależnymi należałaby się pożyczkodawcy za udzielenie pożyczki na podobny okres i w podobnej wysokości.

Zarówno zawyżenie jak i zaniżenie poziomu odsetek od pożyczki uzyskanej od podmiotu powiązanego może wywołać niekorzystne skutki  podatkowe, których  obawiał się dyrektor finansowy obsługiwanej przeze mnie Spółki.

Zaniżenie poziomu odsetek spowoduje oszacowanie dochodu utraconego przez pożyczkodawcę, w wysokości  różnicy pomiędzy wartością odsetek ustaloną w transakcji a ich najniższą wartością rynkową.

Zawyżenie wartości odsetek wywoła u pożyczkobiorcy skutek w postaci zakwestionowania tej części podatkowych kosztów uzyskania przychodów, która odpowiada różnicy pomiędzy kosztem odsetek rynkowych a kosztem odsetek ustalonych przez podmioty powiązane.

Aby zweryfikować  „rynkowość”  warunków zawartej umowy nie wystarczą Ci dane „odsetkowe” publikowane w Biuletynach.  Oprócz tego trzeba musisz dokonać analizy całego kontekstu gospodarczego transakcji.

Co należy brać pod uwagę?

Niewątpliwie na kontekst taki składają się: cel pożyczki, ryzyko jej udzielenia i udzielone zabezpieczenie, waluta pożyczki i ryzyko różnic kursowych, w końcu zaś wysokość ewentualnej prowizji i warunki na jakich pożyczkę można spłacić przed umówionym terminem.

Niekiedy należy także wziąć pod uwagę koszty udzielonych zabezpieczeń oraz koszty instrumentów finansowych zmniejszających ryzyko terminowej spłaty bądź ryzyko zmian kursów.

W przypadku, gdy pożyczka pomiędzy podmiotami powiązanymi przewiduje warunki drastycznie niekorzystne dla pożyczkobiorcy sprawdź jego sytuację gospodarczą. Jeśli „ledwo zipie” – być może nie ma szans na uzyskanie jakiegokolwiek innego finansowania (stopień ryzyka uzasadnia zastosowane warunków w normalnej sytuacji uznawanych za wygórowane).

Jeśli pożyczka przewiduje hiper korzystne warunki dla pożyczkodawcy sprawdź w co innego może on zainwestować. Na przykład dostęp do wysokooprocentowanych obligacji państwowych może uzasadniać zastosowanie wyższych niż przeciętne stóp procentowych udzielanych pożyczek (pożyczkodawca rezygnuje  z bezpiecznego wysokiego dochodu aby podjąć ryzyko udzielenia pożyczki).

Niestety nie ma tu recept uniwersalnych. Każda transakcja musi być oceniana z uwzględnieniem towarzyszących jej okoliczności. Daje to przedsiębiorcy spore możliwości manewru.

Z drugiej strony organy podatkowe także mają spore pole do popisu.

Mając to na uwadze,  niezależnie od wysokości odsetek zastosowanych w umowie pożyczki,  zawsze ale to zawsze zadbaj o przygotowanie dokumentacji podatkowej takiej transakcji. Dzięki temu unikniesz ryzyka dodatkowej nieprzyjemności w postaci SANKCYJNEJ  stawki opodatkowania.