Faszyzm

 Pierwszym z nich jest olbrzymie niezadowolenie po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Niemcy byli wielkimi przegranymi tego konfliktu. Włochy, choć należały do grupy zwycięskich państw nie otrzymały oczekiwanych łupów wojennych. Rozczarowanie społeczeństw dodatkowo pogłębiło olbrzymie bezrobocie, które wynosiło milion osób w roku 1933 we Włoszech zaś w Niemczech sześć milionów. Po zakończeniu działań wojennych żołnierze walczących stron zaczęli wracać do swoich miast i miasteczek. Niestety najczęściej spotykało tam ich wielkie rozczarowanie światem, jaki ich witał. Bardzo szybko okazywało się, że nie są już w stanie wrócić do swojego poprzedniego mieszczańskiego życia. "Znaleźli się oni poza nawiasem normalnego, mieszczańskiego życia". Następnym bodźcem były niewątpliwie kolejne kryzysy ekonomiczne, jakie nękały zarówno Niemców jak i Włochów. Wpędziły one w nędzę szerokie masy ludności. Pauperyzacja ludności postępowała bardzo szybko. Wielkie rozczarowanie powojennym porządkiem i bieda sprawiają, że ludzie zaczynają odwracać się od partii demokratycznych. "Skupiają się wokół militarystyczno - nacjonalistycznych milicji i związków zbrojnych". Przysłowiowym gwoździem do trumny był Wielki Kryzys z lat 1929 - 1933. Nie można jednak przyjmować kryzysu ekonomicznego jako głównego wytłumaczenia na pojawienie się faszyzmu a co za tym idzie i nazizmu. Pamiętać należy o tym, że kryzys, w co najmniej takim samym stopniu dotknął Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone, co Niemcy czy Włochy. Tam jednak podobnie jak w innych europejskich krajach ruch faszystowski pozostał zjawiskiem marginalnym. Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. Społeczeństwo europejskie przed rokiem 1914 prezentowało wyższy poziom cywilizacji niż kiedykolwiek wcześniej. Szczególną uwagę zwracano na kwestię praw człowieka. Pierwsza wojna, która przyniosła miliony ofiar, rannych i kalek była czymś, co na długo zmieniło światopogląd ludzi.

Życie ludzkie przestało przedstawiać tak dużą wartość jak przed wojną. Ten kryzys kulturowy zbiegł się z osłabieniem władzy państwowej. Po zakończonym konflikcie światowym cały kontynent przeżywał wstrząs. W części państw upadł stary konserwatywny porządek zaś nowa władza nie zdążyła okrzepnąć. Właśnie ten moment wykorzystali przywódcy faszyzmu. Można jednak zarzucić jedną rzecz władzom niemieckim. Chodzi mi mianowicie o brak pewności, jaki wykazywały podczas tłumienia demonstracji faszystowskich. Jak pisze Walter Laqvevr w swojej książce - "Siły porządkowe były w stanie powstrzymać zbrojne ataki - jak w Monachium w 1923 roku - ale zamiast reagować stanowczo, interweniowały jakby pod przymusem, wkraczając do akcji zbyt rzadko i zbyt późno". Teraz przedstawię krótką historię faszyzmu. Faszyzmowi we Włoszech dały założone przez Mussoliniego w Mediolanie Włoskie Związki Bojowe (Fasci Italiani di Combattimento). Miało to miejsce w roku 1919. Były to związki zrzeszające kombatantów odwołujące się do tradycji starożytnego Rzymu. W 1921 roku przeobraziły się w Narodową Partię Faszystowską ( Il Partio Nazionale Fascista). W 1922 roku Mussolini zdobył władze i utworzył faszystowskie państwo. Z czasem nazwa faszyzm przybrała wymiary międzynarodowego. Po objęciu władzy Mussolini dokonał rozprawy z opozycją. "Najbardziej brutalną postać uzyskał faszyzm w Niemczech, a tamtejsza ideologia znana jest jako nazizm lub hitleryzm". Szkolna Encyklopedia Historyczna charakteryzuje nazizm jako zbrodniczą, ludobójczą doktrynę i skrajnie antydemokratyczny, nacjonalistyczny ruch polityczny. W tym momencie dochodzimy do sedna tego podpunktu, czyli do określenia tego, czym jest faszyzm. Większość badaczy przychyla się do poglądu, iż nie istnieje jednorodna definicja faszyzmu. Walter Laqvevr zwraca uwagę na pytanie czy to właśnie nazizm stanowił najdoskonalsze wcielenie i spełnienie ideologii faszyzmu czy w związku z tym reżim Mussoliniego oznaczał jedynie połowiczność osiągnięć. Równie dobrze mogło być odwrotnie. Może to właśnie włoski faszyzm należy uznać za wzór, według którego należy oceniać pozostałe faszyzmy. Nie ma, co do tego wątpliwości, że faszyzm opierał się na fanatycznym nacjonalizmie. Doktryny rasistowskie głoszone przez nazistów miały zlikwidować rzekome zagrożenie ze strony ludności żydowskiej.

Dodatkowo w Niemczech rozdęty do granic możliwości został mit o krucjacie, która w imię postępu cywilizacji, skierowanej głównie w stronę komunistów. Po rewolucjach w Rosji nastąpiła swego rodzaju kontrofensywa ze strony partii faszystowskich. W Europie zapanowała swojego rodzaju moda na faszyzm. Faktem jest jednak, że ani Japonia w latach trzydziestych ani Turcja Ataturka ani Polska Piłsudskiego ani Hiszpania Franco nie były państwami faszystowskimi. W innych państwach europejskich także powstały partie o podłożu faszystowskim jak np. w Anglii gdzie liderem był sir Oswald Mosley. Nie zdobyły one jednak znacznego poparcia. Faszyzm nie był zjawiskiem statycznym. Szczególnie widać to na przykładzie Włoch gdzie początkowy radykalizm z czasem przeobraził się w ustrój bardziej umiarkowany by pod koniec wojny znów powrócić do rządów bardziej radykalnych. Wojna, jaka wybuchła sześć lat po objęciu władzy przez Hitlera jest dowodem na agresywność, jaką kierował się faszyzm. Z czasem wojna stała się najskuteczniejszym w mniemaniu faszystów sposobem osiągania celów. Jedną z ważniejszych cech, która odróżnia faszyzm od innych dyktatur jest stworzenie partii masowej. Zmonopolizowała ona życie polityczne. Należy wspomnieć również o innym zjawisku wcześniej niespotykanym. Otóż jest to pierwszy przypadek, gdy partia zdobywając władze w państwie tworzy aparat policji wprowadzając porządkowe oddziały partyjne w miejsce państwowych policji. Na koniec chciałbym napisać parę zdań dotyczących elektoratu partii nazistowskiej w Niemczech. Jak pisze Walter Laqvevr grupy ludności jakie przyciągał faszyzm były dosyć zróżnicowane. Nie istniała sztywna pronazistowska postawa uwarunkowana przynależnością klasową, pokoleniową czy kategorią płciową. Jak w dalszej części zauważa Laqvevr do 1931 roku naziści stanowili znaczny odsetek niższych warstw klasy średniej a już w roku 1932 zdobyli poparcie zarówno przedstawicieli klasy niższej jak i wyższej. W Niemczech powstały nazistowskie stowarzyszenia prawników i lekarzy. Nie miały praktycznie żadnego znaczenia, jeśli chodzi o politykę jednak odgrywały ważną rolę propagandową. Najwięksi niemieccy myśliciele tacy jak filozof Martin Heidegger i prawnik Carl Schmitt opowiedzieli się za nazizmem.