Zakładamy, że środki wyrazu tutaj omówione nie wykraczają poza obszar rejestracji zdjęcia i jego obróbki w aparacie cyfrowym. Najnowsze lustrzanki cyfrowe umożliwiają elektroniczne stosowanie filtrów, nakładanie zdjęć w aparacie po ich wykonaniu, wielokrotną ekspozycję, robienie zdjęć stroboskopowych za pomocą wbudowanej lub zewnętrznej lampy błyskowej oraz celowe prześwietlenie lub niedoświetlenie zdjęć (w stosunku do automatycznego pomiaru) o określoną wartość. Reszta środków wyrazu wykorzystuje własności lub błędy obiektywów, możliwości różnych czasów naświetlania, zniekształcenia i zbieżności perspektywy wynikające z nietypowych punktów widzenia aparatu itp., a przede wszystkim pomysłowości fotografa w przełamywaniu stereotypów i pełnym wykorzystaniu możliwości aparatu.
Środki wyrazu w fotografii:
- Ruch - efekt możliwy do uzyskania przez wydłużenie czasu naświetlania lub ruch aparatu
- Nieostrość poruszenia - ustawienie ostrości lub długi czas naświetlania
- Zmiękczenie obrazu - za pomocą filtrów lub specjalnego obiektywu
- Rozmycie obraz - Obraz rozbity w różnych powierzchniach, np. w wodzie, masce samochodu, szybie
- Dystorsje optyki - obiektywy szerokokątne przy fotografowaniu z małej odległości dają efekt przerysowania na pierwszym planie
- Kąt widzenia obiektywu i punktu widzenia - efekt różnej skali obiektywu na zdjęciu w zależności od ogniskowej obiektywu
- Gama kolorystyczna - Cz/B - Sepia - Cyjan
- Ziarno - czułość, szumy
Głębia ostrości
Głębia ostrości to zakres odległości od obiektywu, w których fotografowane obiekty zostaną zarejestrowane jako ostre. Jest jednym z ważniejszych środków wyrazu charakterystycznym dla fotografii. Często musimy zaakceptować obecność przypadkowych elementów w obrazie, jak również powinniśmy zdawać sobie sprawę z zależności pomiędzy fotografowanym obiektem a tłem. Korzystając z własności układu optycznego, zwłaszcza teleobiektywów w lustrzankach, w łatwy sposób możemy wyodrębnić z tła interesujący nas obiekt. Stosując duży otwór, czyli małą liczbę przysłony (np. f/2.8-4), korzystamy z małej głębi ostrości. Odwrotnie przy małym otworze względnym, czyli dużej liczbie przysłony (np. f/11-22). układ optyczny zapewnia dużą głębię ostrości.
Pamiętajmy: im dłuższa ogniskowa obiektywu, tym mniejsza głębia ostrości przy danej przysłonie. Teleobiektywy w lustrzankach cyfrowych charakteryzują się małą głębią ostrości, a obiektywy szerokokątne dużą. Zasadą jest również to, że głębia ostrości nie rozkłada się równo przed i za płaszczyzną na którą nastawiona jest ostrość. Na ogół większa część głębi ostrości rozciąga się za płaszczyzną ostrości, a mniejsza część przed. Dlatego, gdy fotografujemy obiekt o dużej rozpiętości wymiarów, należy ustawić płaszczyznę ostrości nie w połowie długości tego obiektu, lecz mniej więcej w jednej trzeciej, licząc od jego bliższej płaszczyzny. W ten sposób najlepiej wykorzystamy głębię ostrości, a obiekt fotografowany będzie maksymalnie ostry.
Głębia ostrość zależy również od odległości od fotografowanego obiektu. Im jesteśmy bliżej, tym jest ona mniejsza, im dalej - tym większa.
Można też tak nastawić ostrość, aby jej głębia sięgała do nieskończoności. Na przykład szerokokątny obiektyw 18 mm z przysłoną ustawioną na f/8 da na zdjęciu ostre obiekty znajdujące się od około 1 metra do nieskończoności przy ostrości ustawionej na odległość nieco ponad 2 metrów (odległość hiperfokalna).
