Często nie zdajemy sobie sprawy z tego jak ważną rolę w naszym życiu odgrywa pamięć. To dzięki niej posiadamy wspomnienia, przechowujemy informacje, uczymy się – funkcjonujemy w środowisku. Czym jest tak naprawdę? Czemu niektórzy zapamiętują od razu, a inni nie mogą przyswoić materiału pomimo wielokrotnego powtarzania? Dlaczego nie zawsze możemy przypomnieć sobie zapamiętane informacje? Czy można coś zrobić by to zmienić?
Pamięć jest wielofazowym procesem, odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia (Maruszewski, 2000). Ze względu na swoją podstawową funkcję (przechowywanie doświadczeń) pamięć porównywana jest przez psychologów do pisma – ma charakter czysto obrazowy. Przechowujemy w niej obrazy osób, przedmiotów i sytuacji, a także pojęć abstrakcyjnych, których przywołanie uruchamia cały ciąg skojarzeń i obrazów.
Na czym to polega?
Ludzie od lat chcieli znaleźć związek pomiędzy pracą mózgu a jej, jakże niematerialnym i ulotnym efektem – myślą.
Badania neuronalne i neuropsychologiczne wykazały, że pamięć polega (przynajmniej częściowo) na przepływie impulsów elektrycznych. Gęsta sieć neuronalna naszego mózgu tworzy „magazyn”, w którym możemy przechowywać niezliczone ilości informacji, a dzięki odpowiednim bodźcom możemy je również odtwarzać. To, jak wiele uda nam się odtworzyć zależy w ogromnej części od tego jak wiele udało nam się zapamiętać trwale.
Pamięć różnicowana jest zwykle ze względu na rodzaj informacji i sposoby ich przechowywania. Istotnym podziałem jest również ten oparty o kryterium czasu przechowywania informacji. Wyróżniamy tu trzy rodzaje pamięci:
1. ultrakrótką (sensoryczną) – związaną z procesami postrzegania
2. krótkotrwałą (operacyjną) – pozwalającą na tymczasowe zapamiętanie i przetworzenie informacji głównie akustycznych i wzrokowych
3. trwałą – pozwalającą zapamiętać praktycznie nieograniczoną ilość informacji i przechowywać trwale (zapominanie jest pozorne)
Pamięć krótkotrwała i długotrwała
Pamięć krótkotrwała pozwala nam na przechowanie niewielkiej ilości informacji przez krótki okres (kilka do kilkunastu sekund). Wykorzystujemy ją zwykle próbując zapamiętać np. dyktowany nam numer telefonu, adres, listę zakupów itp. Pamięć operacyjna jest tymczasowym magazynem dla informacji. Spełnia również rolę etapu przejściowego pomiędzy nowym bodźcem a pamięcią długotrwałą. Oznacza to, że każda informacja przechodząca przez nią w procesie przetwarzania zostaje zapamiętana trwale lub zapomniana (odrzucona, jako nieistotna dla nas). W przypadku przypominania droga jest odwrotna: wiadomości zgromadzone w pamięci długotrwałej przechodzą do krótkotrwałej, co pozwala nam dokonać selekcji i odtworzyć potrzebne w danej chwili fakty, wspomnienia itp.
Sytuacja przedstawia się nieco inaczej w przypadku pamięci długotrwałej. Możemy wyobrazić ją sobie jako ogromny magazyn, podzielony na działy: deklaratywny, a w nim podsystemy nazywane pamięcią semantyczną (dotyczącą języka i kojarzenia faktów) i epizodyczną (związaną ze zdarzeniami dotyczącymi nas, zlokalizowanymi w czasie i przestrzeni) oraz niedeklaratywny: pamięć związana z czynnościami, pomagająca dostosować się do warunków panujących w otoczeniu.
Ślady pamięciowe przechowywane są w postaci powiązanych ze sobą skojarzeniami grup. Są one bardzo indywidualne i nie sposób określić naukowo wszystkich reguł, które je porządkują.
Zapamiętywanie
Jest pierwszą fazą procesu pamięciowego. Podczas tej czynności nabywamy nowych umiejętności i informacji. Odbywa się w dwojaki sposób: pojedynczego spostrzeżenia lub złożonej aktywności opartej na powtarzaniu (wielokrotnej ekspozycji bodźca).
Od wieków ludzie próbują znaleźć sposoby na efektywniejsze przyswajanie informacji. Dzięki temu powstało wiele mnemotechnik, metod wspomagających pracę mózgu oraz diet, wpływających korzystnie na jego pracę. Naukowcy próbują stworzyć nawet pigułkę pamięci, twierdząc zgodnie, że procesem zapamiętywania można sterować. Jednak dopóki badania nad tabletką pamięci nie zostaną ukończone, musimy zdać się na nie - farmakologiczne metody.
Poprawmy swoją pamięć
Liczne eksperymenty z dziedziny psychologii poznawczej pozwoliły odnaleźć kilka sposobów wspomagających proces zapamiętywania. Metody te oparte są na wspomnianych już przeze mnie skojarzeniach. Zapamiętywane fakty będzie nam łatwiej wydobyć, gdy skojarzymy je z emocjami, kolorami, ruchem, konkretnymi obrazami – nawet absurdalnymi, śmiesznymi, dźwiękami, rzeczami już nam znanymi, osobistymi lub erotyką. Technika rzymskiego pokoju, metoda łańcuchowa czy słów zastępczych, tak jak wiele innych opiera się właśnie na skojarzeniach.
Ważnym czynnikiem wspomagającym proces pamięciowy jest oczywiście dieta. Bardzo dobrze wpływają na niego mięso i szałwia. Kreatyna zawarta w mięsie poprawia nie tylko muskulaturę ale, jak się okazuje, również pamięć. Natomiast szałwia od wieków była traktowana jako środek „ożywiający nerwy i pamięć”. Po ponad 400 latach naukowcy potwierdzili tę ludową mądrość.
Nikotyna i kofeina (oczywiście nie w nadmiernych ilościach) zostały zaliczone do substancji wpływających korzystnie na pracę mózgu i zapamiętywanie. Wyniki badań wskazują, ze substancje te skutecznie wspierają sprawność intelektualną wzmacniając połączenia pomiędzy komórkami nerwowymi w korze czołowej i przedczołowej, odpowiedzialnej za pamięć krótkotrwałą. Nie poprawiają one jednak pamięci długotrwałej, a stosowane w nadmiernych ilościach powodują, że nie możemy się skupić i ukierunkować naszej aktywności.
Pamiętajmy jednak, że nic nie zastąpi zdrowego snu. Uczenie się przed snem okazuje się być bardzo efektywne. Informacje, które zgromadziliśmy np. podczas czytania książki czy notatek podczas snu są uporządkowywane i zapamiętywane trwale, a gdy jesteśmy wypoczęci łatwiej nam z tej wiedzy korzystać.
Zdolność zapamiętywania jest indywidualna i wydawałoby się, że nie mamy wpływu na naszą pamięć. Nic bardziej błędnego. Sposobów na okiełznanie naszej pamięci jest mnóstwo. Czasami wymaga to regularnych ćwiczeń bądź zmiany naszych nawyków związanych z uczeniem się, ale warto spróbować. Jeśli nie radzimy sobie sami, zawsze możemy skorzystać z porad specjalistów, trenerów zajmujących się technikami pamięciowymi i efektywną nauką.
Pamięć jest wielofazowym procesem, odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia (Maruszewski, 2000). Ze względu na swoją podstawową funkcję (przechowywanie doświadczeń) pamięć porównywana jest przez psychologów do pisma – ma charakter czysto obrazowy. Przechowujemy w niej obrazy osób, przedmiotów i sytuacji, a także pojęć abstrakcyjnych, których przywołanie uruchamia cały ciąg skojarzeń i obrazów.
Na czym to polega?
Ludzie od lat chcieli znaleźć związek pomiędzy pracą mózgu a jej, jakże niematerialnym i ulotnym efektem – myślą.
Badania neuronalne i neuropsychologiczne wykazały, że pamięć polega (przynajmniej częściowo) na przepływie impulsów elektrycznych. Gęsta sieć neuronalna naszego mózgu tworzy „magazyn”, w którym możemy przechowywać niezliczone ilości informacji, a dzięki odpowiednim bodźcom możemy je również odtwarzać. To, jak wiele uda nam się odtworzyć zależy w ogromnej części od tego jak wiele udało nam się zapamiętać trwale.
Pamięć różnicowana jest zwykle ze względu na rodzaj informacji i sposoby ich przechowywania. Istotnym podziałem jest również ten oparty o kryterium czasu przechowywania informacji. Wyróżniamy tu trzy rodzaje pamięci:
1. ultrakrótką (sensoryczną) – związaną z procesami postrzegania
2. krótkotrwałą (operacyjną) – pozwalającą na tymczasowe zapamiętanie i przetworzenie informacji głównie akustycznych i wzrokowych
3. trwałą – pozwalającą zapamiętać praktycznie nieograniczoną ilość informacji i przechowywać trwale (zapominanie jest pozorne)
Pamięć krótkotrwała i długotrwała
Pamięć krótkotrwała pozwala nam na przechowanie niewielkiej ilości informacji przez krótki okres (kilka do kilkunastu sekund). Wykorzystujemy ją zwykle próbując zapamiętać np. dyktowany nam numer telefonu, adres, listę zakupów itp. Pamięć operacyjna jest tymczasowym magazynem dla informacji. Spełnia również rolę etapu przejściowego pomiędzy nowym bodźcem a pamięcią długotrwałą. Oznacza to, że każda informacja przechodząca przez nią w procesie przetwarzania zostaje zapamiętana trwale lub zapomniana (odrzucona, jako nieistotna dla nas). W przypadku przypominania droga jest odwrotna: wiadomości zgromadzone w pamięci długotrwałej przechodzą do krótkotrwałej, co pozwala nam dokonać selekcji i odtworzyć potrzebne w danej chwili fakty, wspomnienia itp.
Sytuacja przedstawia się nieco inaczej w przypadku pamięci długotrwałej. Możemy wyobrazić ją sobie jako ogromny magazyn, podzielony na działy: deklaratywny, a w nim podsystemy nazywane pamięcią semantyczną (dotyczącą języka i kojarzenia faktów) i epizodyczną (związaną ze zdarzeniami dotyczącymi nas, zlokalizowanymi w czasie i przestrzeni) oraz niedeklaratywny: pamięć związana z czynnościami, pomagająca dostosować się do warunków panujących w otoczeniu.
Ślady pamięciowe przechowywane są w postaci powiązanych ze sobą skojarzeniami grup. Są one bardzo indywidualne i nie sposób określić naukowo wszystkich reguł, które je porządkują.
Zapamiętywanie
Jest pierwszą fazą procesu pamięciowego. Podczas tej czynności nabywamy nowych umiejętności i informacji. Odbywa się w dwojaki sposób: pojedynczego spostrzeżenia lub złożonej aktywności opartej na powtarzaniu (wielokrotnej ekspozycji bodźca).
Od wieków ludzie próbują znaleźć sposoby na efektywniejsze przyswajanie informacji. Dzięki temu powstało wiele mnemotechnik, metod wspomagających pracę mózgu oraz diet, wpływających korzystnie na jego pracę. Naukowcy próbują stworzyć nawet pigułkę pamięci, twierdząc zgodnie, że procesem zapamiętywania można sterować. Jednak dopóki badania nad tabletką pamięci nie zostaną ukończone, musimy zdać się na nie - farmakologiczne metody.
Poprawmy swoją pamięć
Liczne eksperymenty z dziedziny psychologii poznawczej pozwoliły odnaleźć kilka sposobów wspomagających proces zapamiętywania. Metody te oparte są na wspomnianych już przeze mnie skojarzeniach. Zapamiętywane fakty będzie nam łatwiej wydobyć, gdy skojarzymy je z emocjami, kolorami, ruchem, konkretnymi obrazami – nawet absurdalnymi, śmiesznymi, dźwiękami, rzeczami już nam znanymi, osobistymi lub erotyką. Technika rzymskiego pokoju, metoda łańcuchowa czy słów zastępczych, tak jak wiele innych opiera się właśnie na skojarzeniach.
Ważnym czynnikiem wspomagającym proces pamięciowy jest oczywiście dieta. Bardzo dobrze wpływają na niego mięso i szałwia. Kreatyna zawarta w mięsie poprawia nie tylko muskulaturę ale, jak się okazuje, również pamięć. Natomiast szałwia od wieków była traktowana jako środek „ożywiający nerwy i pamięć”. Po ponad 400 latach naukowcy potwierdzili tę ludową mądrość.
Nikotyna i kofeina (oczywiście nie w nadmiernych ilościach) zostały zaliczone do substancji wpływających korzystnie na pracę mózgu i zapamiętywanie. Wyniki badań wskazują, ze substancje te skutecznie wspierają sprawność intelektualną wzmacniając połączenia pomiędzy komórkami nerwowymi w korze czołowej i przedczołowej, odpowiedzialnej za pamięć krótkotrwałą. Nie poprawiają one jednak pamięci długotrwałej, a stosowane w nadmiernych ilościach powodują, że nie możemy się skupić i ukierunkować naszej aktywności.
Pamiętajmy jednak, że nic nie zastąpi zdrowego snu. Uczenie się przed snem okazuje się być bardzo efektywne. Informacje, które zgromadziliśmy np. podczas czytania książki czy notatek podczas snu są uporządkowywane i zapamiętywane trwale, a gdy jesteśmy wypoczęci łatwiej nam z tej wiedzy korzystać.
Zdolność zapamiętywania jest indywidualna i wydawałoby się, że nie mamy wpływu na naszą pamięć. Nic bardziej błędnego. Sposobów na okiełznanie naszej pamięci jest mnóstwo. Czasami wymaga to regularnych ćwiczeń bądź zmiany naszych nawyków związanych z uczeniem się, ale warto spróbować. Jeśli nie radzimy sobie sami, zawsze możemy skorzystać z porad specjalistów, trenerów zajmujących się technikami pamięciowymi i efektywną nauką.
Licencja: Creative Commons
