Dobrze wiemy, że lokata nie należy dziś do efektywnych sposobów pomnażania naszych oszczędności. Jest dziś wiele innych ciekawych instrumentów, które dają wyższe stopy zwrotu, jednak przed wybraniem odpowiedniej dla siebie formy inwestycji przemyślmy dokładnie co chcemy osiągnąć.
Czy chcemy zarobić minimalnie więcej niż na lokacie, ale zbyt wiele nie ryzykując, czy chcemy zyski na poziomie 10-15%, gdzie występuje ryzyko umiarkowane, czy jednak mając spory zapas gotówki chcemy zaryzykować kupując akcje? To podstawowe pytanie powinniśmy sobie zadać przed każdą inwestycją… Ile tak naprawdę chcę zarobić i jakie jestem skłonny ponieść ryzyko?
Dziś jednak wielu niedoświadczonych inwestorów daje się ponieść emocjom, zapomina określić cel inwestowania i ewentualne poniesione ryzyko, więc kieruje się opinią publiczną, opinią znajomych i co najgorsze opinią wszechogarniających reklam z telewizji, prasy, internetu i bilboardów, obiecujących niebagatelne zyski na poziomie 20-40% na podstawie swoich tajemniczych danych historycznych z ostatnich kliku miesięcy. W żargonie finansowym to zjawisko jest określane jako owczy pęd czyli gwałtowne i nieuzasadnione kupowanie lub sprzedawanie akcji naśladujące aktualny trend giełdowy. Niedoświadczeni inwestorzy skuszeni ogromnymi zyskami biegną tam, gdzie ich najbliżsi sąsiedzi, znajomi. Kursy akcji na giełdach są zawsze uzależnione od zleceń na ich kupno, więc owczy pęd na kupno akcji ma wpływ na gwałtowny wzrost ich kursu. Sytuacja ta nie trwa jednak zbyt długo, ze względu na to, że nie ma pokrycia w rzeczywistej sytuacji finansowej spółek, a kurs akcji zostaje sprowadzony do poziomu racjonalnego odzwierciedlającego rzeczywistość.
Najważniejszą decyzją przy inwestycjach jest ta, kiedy decydujemy się wejść na rynek oraz kiedy z niego w porę uciec. Stanowi to niejako sedno całego rozważania o inwestycjach, stanowiące o naszych przyszłych zyskach lub stratach. Na poniższym wykresie WIG 20 czyli najważniejszym indeksie giełdowym 20 największych spółek, notowanych na warszawskiej GPW, zauważamy doskonale 2 kryzysy: ten z roku 2000 dotyczący spekulacji na akcjach firm informatycznych czyli tzw. „bańka internetowa” oraz ten bardziej nam znany, kryzys zapoczątkowany upadkiem banku inwestycyjnego Lehman Brothers w USA, który rzekomo również nas dotknął. Właśnie na przykładzie kryzysu zapoczątkowanego w USA przedstawię 10 najczęstszych kroków wyjaśniających jak zachowuje się przeciętny inwestor, dopiero rozpoczynający swoją przygodę z inwestycjami.
Notowania indeksu Wig20 od 1.01.1999 –17.04.2012 r.
Źródło: opracowanie własne
1. Wszystko zaczyna się od wygasania poprzedniego kryzysu. Zaufanie do sektora finansowego praktycznie nie istnieje. Przedsiębiorstwa starając się poprawić swoją kondycję finansową, kontynuują redukcję zatrudnienia, tną pensje pracowników, likwidują stanowiska pracy, ograniczają koszty produkcji. Przeciętny Kowalski nie chce mieć nic wspólnego z inwestycjami. Wśród znajomych, prasie, telewizji, internecie ciągle słyszy jak kolejni potracili całe swoje oszczędności lub co gorsze go również to dotknęło. Uważa, że jak zwykle go oszukali i najskuteczniejszym środkiem pomnażania pieniędzy są lokaty. Banki nie chcą dawać kredytów na rozwój firm, kredytów konsumenckich, bo w czasie kryzysu większość przedsiębiorstw wykazywała straty, a mając nadwyżki pieniędzy z lokat zniechęconych akcjami klientów, same je inwestują przyczyniając się do poprawy koniunktury i płynności na rynkach finansowych.
2. Przedsiębiorstwa tnące koszta produkcji, zaczynają odrabiać straty, produkcja staje się bardzie efektywna co powoduje wzrost ich zysków i wzrost ich notowań na giełdach. W tym samym czasie bezrobocie jeszcze może rosnąć. Po pewnym czasie oczyszczenia gospodarki i stabilnego rozwoju firm, WIG wzrośnie o 100% .
3. Przedsiębiorcy widząc poprawę koniunktury, zwiększającą się sprzedaż a zarazem wzrost zysków, rozpoczynają tworzyć nowe miejsca pracy, zatrudniając nowe osoby i tworząc nowe stanowiska, inwestują w nowe technologie produkcji. Kredyty dla firm stają się łatwiej dostępne, gdyż firmy dobrze funkcjonują, rozwijają się i przynoszą wysoki przychód. Przeciętny Kowalski nie chce podejmować nawet tematu inwestycji, bo przecież trwa kryzys. WIG wzrósł właśnie o 200%….
4. Bezrobocie zaczyna wyraźnie spadać, aż w końcu kształtuje się na bardzo niskim poziomie. Średnie pensje zaczynają rosnąć. Gospodarstwa domowe w końcu mogą odłożyć na koncie kilka lub kilkadziesiąt tysięcy zł. oszczędności na czarną godzinę. Panuje umiarkowany optymizm. Zamiast wakacji w Rewalu planujemy wyjazd do Egiptu, a samochód zmieniamy na nowszy, ponieważ banki poluźniły procedury przyznawania kredytów. Zyski na lokacie rosną zbyt wolno mimo zgromadzonych kilkudziesięciu tyś zł., więc zaczynamy interesować się innymi, bardziej zyskownymi inwestycjami. Zaczynamy czuć się pewnie, reklamy pokazują zyski z inwestycji po kilkadziesiąt procent. Kupujemy pierwsze jednostki funduszy akcyjnych i lokujemy oszczędności bezpośrednio na giełdzie, za pośrednictwem biura maklerskiego.
5. Pewnego dnia, idąc do pobliskiego warzywniaka na zakupy starsza pani zza lady wspomina, że kupiła już kilka jednostek funduszy akcyjnych i, że za dzisiejszy utarg ze sprzedaży planuje dokupić kolejne, bardziej ryzykowne, ponieważ wczoraj w przerwie M jak Miłość leciała reklama gwarantująca 40% zysków rocznie!!! Każdy dookoła nas zarabia… Masowo przelewamy pieniądze z lokat na te instrumenty z bilbordów zapewniające wysokie stopy zwrotu. Rany się zagoiły po poprzednim kryzysie, wchodzimy w inwestycje na samej górce nie widząc jej. Nie dostrzegamy ryzyka, a to jest właśnie ten moment kiedy doświadczeni inwestorzy wycofują swoje oszczędności z ryzykownych instrumentów finansowych i alokują je w bezpieczne obligacje.
6. Następnie nadchodzi nagłe tąpnięcie, załamanie kilkunasto procentowe zwiastujące koniec hossy. Wiedzą o tym tylko nieliczni. Zostają oni zakrzyczeni przez firmy sprzedające inwestycje, którym zależy tylko aby nie zmniejszyć zyskownych w sprzedaży ryzykownych instrumentów finansowych. Niestety to załamanie zostaje nadrobione, nawet z nawiązką, co nas utwierdzi, że dobrze zrobiliśmy nie sprzedając aktywów i daje złudne przekonanie o swojej nieomylności. Dobre nastroje tworzą fazę przegrzania. Doświadczeni inwestorzy już dawno uciekli z giełdy widząc wszechogarniający optymizm inwestowania.
7. Kolejne załamanie o kilkanaście procent… Kowalski uspokaja siebie, tłumacząc – spokojnie, przecież już miesiąc temu tak było i nawet to odrobiłem. Kolejne kilkanaście procent – spokojnie straciłem już 30 %, jest to największe załamania od kilku lat, więcej już na pewno nie spadnie. Po prostu odpuścimy w tym roku wakacje w Turcji i pojedziemy do Rewala.
8. Przy kolejnych spadkach zbierają się „eksperci” od inwestycji, rynku i gospodarek światowych czyli kilku wujków, ciocia, szwagier i dziadek z pokaźną emeryturą, który nie ma pojęcia gdzie są jego pieniądze na lekarstwa. Wszyscy twierdzą, że skoro już tyle straciliśmy lepiej nie wychodzić, bo co gorszego może się stać…. Odpuścimy już w tym roku Rewal i siądziemy przy grillu na balkonie.
9. Po ostatniej fazie spadków wszyscy są tak załamani, że zgodnie wycofują pieniądze z posiadanych inwestycji, by starczyło choć na waciki. Zaufanie do sektora finansowego praktycznie nie istnieje.
10. Przedsiębiorstwa mają małą płynność finansową, tracą ich akcje na wartości, zaczynają redukcję zatrudnienia, tną pensje. Banki posiadają nadwyżki pieniędzy z lokat zniechęconych akcjami klientów, i same je inwestują przyczyniając się do poprawy koniunktury i płynności na rynkach finansowych, a doświadczeni inwestorzy wybierają się na zakupy…
Aby odnieść sukces w inwestycjach i osiągnąć pokaźne zyski, nie możemy ulec owej presji owczego pędu. Oczywiście nie łatwo jest nie ulec masowej histerii – poddawać w wątpliwość większość informacji finansowych, czy żywić przekonanie, że finansiści kłamią na korzyść swoich korporacji, albo dali się zwieść. Jak wynika z tych 10 przedstawionych powyżej kroków, najlepszym momentem wejścia w inwestycje jest ten tuż po uspokojeniu i wygaszeniu nastrojów poprzedniego kryzysu, kiedy większość społeczeństwa jest do nich zniechęcona, a notowania są bardzo niskie. Takim momentem był początek roku 2009. Zauważmy również, że w sierpniu 2011 miała miejsce pokaźna korekta na rynkach spowodowana m.in. obniżeniem ratingu USA z AAA do AA, co spowodowało znaczną przecenę większości akcji na rynkach światowych. To może oznaczać, że dziś jesteśmy w momencie uspokojenia nastrojów inwestorów i w dobrym momencie na zakupy.
Taki podobny schemat występuje praktycznie przy każdym cyklu koniunkturalnym i jest wciąż popełnianym błędem nierozważnych inwestorów. Skutkiem tego, są straty wielu tysięcy ludzi chcących tylko zarobić te obiecane przez wszystkie reklamy i bilboardy 20%. Zadajmy sobie pytanie przed rozpoczęciem inwestycji – dlaczego inwestujemy, co chcemy osiągnąć, jakie ryzyko akceptujemy i sztywno się tych ustalonych zasad trzymajmy. Warto również zasięgnąć porady niezależnego doradcy, mającego w swojej ofercie nie jeden, a kilka produktów, o różnym stopniu ryzyka, opartych nie tylko o akcje, fundusze, obligacje ale również o instrumenty niezależne od koniunktury giełdowej. Pomoże on nam zrozumieć funkcjonowanie danego produktu, obiektywnie wyjaśni wszystkie koszty z nim związane, możliwe ryzyko i będzie na bieżąco monitorował rynek, dając nam sygnały ostrzegawcze. Miejmy tylko nadzieję, że przy obecnym cyklu wyciągniemy odpowiednie wnioski z historii i nie popełnimy tych samych błędów, a przynajmniej tego pod numerem piątym i szóstym.
