Współwłasność rzeczy. Obowiązki współwłaściciela.
W wyniku różnych życiowych zdarzeń dochodzi do sytuacji, kiedy stajemy się współwłaścicielami określonej rzeczy. Nastąpić to może np. przez spadek, nabycie darowizny, dorobienie się danej rzeczy przez oboje małżonków w czasie gdy trwa wspólność majątkowa, czy po prostu przez zakup rzeczy przez więcej niż jedną osobę. Każdy ze współwłaścicieli posiada określoną wielkość udziałów we wspólnej rzeczy. Jeżeli wielkość udziałów nie jest w żaden sposób określona, domniemywa się, że jest to współwłasność w częściach równych.
Każdy współwłaściciel ma prawo wykonywać swoje uprawnienia właścicielskie względem rzeczy będącej przedmiotem współwłasności. Każdy z nich jest więc uprawniony do współposiadania i korzystania z rzeczy w takim zakresie, w jakim daje się to pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z niej przez pozostałych współwłaścicieli. Np. jeżeli przedmiotem współwłasności jest dom, to współwłaściciele będą mogli wspólnie go zamieszkiwać, jednocześnie go posiadając. W przypadku rzeczy ruchomej, np. samochodu, każdy ze współwłaścicieli będzie mógł ją posiadać i używać np. w określone dni tygodnia czy miesiąca, albo według innych przyjętych zgodnie reguł.
Każdy ze współwłaścicieli ma prawo do pobierania z rzeczy pożytków, które ona przynosi (np. czynsz dzierżawny budynku, czynsz z najmu samochodu). Pożytki przypadają poszczególnym współwłaścicielom w stosunku do wielkości posiadanych przez nich udziałów w rzeczy. W taki sam sposób jak pożytki z rzeczy, dzieli się pomiędzy współwłaścicieli również wydatki ponoszone na jej utrzymanie.
Na współwłaścicieli prawo nakłada obowiązek współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną. Dla zwykłych czynności związanych z zarządzaniem rzeczą potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. Dla innych czynności (bardziej skomplikowanych, poważniejszych, silniej ingerujących w substancję rzeczy) potrzeba zgody wszystkich współwłaścicieli. Zgoda wszystkich współwłaścicieli potrzebna jest też do rozporządzenia rzeczą, np. do jej sprzedaży. W sytuacjach krytycznych na pomoc w zarządzaniu wspólną rzeczą przyjść może sąd, który może z jednej strony udzielić zgody na dokonanie jakiejś czynności, nawet wbrew woli wymaganej większości współwłaścicieli, a z drugiej strony może powstrzymać zapędy współwłaścicieli do dokonania czynności sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną. Sąd może ponadto, na wniosek współwłaściciela, wyznaczyć dla rzeczy wspólnej zarządcę, w przypadku, gdy występują trudności w zarządzie samodzielnym.
Zniesienie współwłasności.
Jeżeli współwłaściciele nie mogą dojść między sobą do zgody w kwestii wspólnego korzystania z rzeczy lub sposobu zarządzania nią, często najwłaściwszym rozwiązaniem staje się zniesienie współwłasności. Współwłasność w zasadzie ma charakter tymczasowy i każdy ze współwłaścicieli może w każdym czasie żądać jej zniesienia. Możliwość zniesienia współwłasności może zostać jednak czasowo wyłączona mocą zawartej między współwłaścicielami umowy, ale tylko na okres do 5 lat, z możliwością kolejnych przedłużeń tego okresu.
Procedura zniesienia współwłasności może przyjąć dwie zasadnicze formy. Po pierwsze, formę zwykłej umowy cywilnoprawnej. Należy przy tym pamiętać, że jeżeli zniesienie współwłasności dotyczyć ma nieruchomości, to umowa taka wymaga dla swej ważności potwierdzenia w postaci aktu notarialnego. Po drugie, w drodze orzeczenia sądowego. Forma umowy cywilnoprawnej zakłada zgodę co do jej treści, czyli w tym przypadku, co do sposobu zniesienia współwłasności. Jeżeli nie da się wypracować w gronie współwłaścicieli porozumienia możliwego do zaakceptowania przez wszystkich zainteresowanych, pozostaje złożyć w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania wnioskodawcy (w przypadku nieruchomości – sądzie miejsca jej położenia) wniosek o zniesienie współwłasności. Wniosek może złożyć każdy ze współwłaścicieli. Powinien on zawierać dokładny opis przedmiotowej rzeczy, opis wnioskowanego sposobu zniesienia jej współwłasności, oraz listę wszystkich zainteresowanych w sprawie. Rozpatrzenie wniosku podlega opłacie sądowej w wysokości zależnej od wartości przedmiotowej rzeczy. Jeżeli wniosek zawierać będzie uzgodniony projekt zniesienia współwłasności, opłata sądowa będzie o połowę niższa.
Jeżeli chodzi o sam sposób zniesienia współwłasności, czy to w drodze umowy, czy to w drodze orzeczenia sądowego, to przede wszystkim rzecz można po prostu fizycznie podzielić w stosunku do posiadanych przez współwłaścicieli udziałów we wspólnym prawie. Oczywiście fizycznemu podziałowi podlegają tylko takie rzeczy, które nie utracą przez to swoich właściwości. Podziałowi takiemu może podlegać np. działka gruntu, czy budynek, ale już nie samochód czy maszyna produkcyjna. W przypadku gdy w grę nie wchodzi fizyczny podział rzeczy, może ją przejąć na własność jeden z dotychczasowych współwłaścicieli, który spłaci pozostałych zainteresowanych. Jeżeli żaden z dotychczasowych współwłaścicieli nie będzie chciał przejąć rzeczy na wyłączną własność, rzecz można sprzedać osobie trzeciej, a uzyskaną kwotę podzielić pomiędzy współwłaścicieli w stosunku do posiadanych przez nich udziałów w rzeczy.
W wyniku różnych życiowych zdarzeń dochodzi do sytuacji, kiedy stajemy się współwłaścicielami określonej rzeczy. Nastąpić to może np. przez spadek, nabycie darowizny, dorobienie się danej rzeczy przez oboje małżonków w czasie gdy trwa wspólność majątkowa, czy po prostu przez zakup rzeczy przez więcej niż jedną osobę. Każdy ze współwłaścicieli posiada określoną wielkość udziałów we wspólnej rzeczy. Jeżeli wielkość udziałów nie jest w żaden sposób określona, domniemywa się, że jest to współwłasność w częściach równych.
Każdy współwłaściciel ma prawo wykonywać swoje uprawnienia właścicielskie względem rzeczy będącej przedmiotem współwłasności. Każdy z nich jest więc uprawniony do współposiadania i korzystania z rzeczy w takim zakresie, w jakim daje się to pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z niej przez pozostałych współwłaścicieli. Np. jeżeli przedmiotem współwłasności jest dom, to współwłaściciele będą mogli wspólnie go zamieszkiwać, jednocześnie go posiadając. W przypadku rzeczy ruchomej, np. samochodu, każdy ze współwłaścicieli będzie mógł ją posiadać i używać np. w określone dni tygodnia czy miesiąca, albo według innych przyjętych zgodnie reguł.
Każdy ze współwłaścicieli ma prawo do pobierania z rzeczy pożytków, które ona przynosi (np. czynsz dzierżawny budynku, czynsz z najmu samochodu). Pożytki przypadają poszczególnym współwłaścicielom w stosunku do wielkości posiadanych przez nich udziałów w rzeczy. W taki sam sposób jak pożytki z rzeczy, dzieli się pomiędzy współwłaścicieli również wydatki ponoszone na jej utrzymanie.
Na współwłaścicieli prawo nakłada obowiązek współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną. Dla zwykłych czynności związanych z zarządzaniem rzeczą potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. Dla innych czynności (bardziej skomplikowanych, poważniejszych, silniej ingerujących w substancję rzeczy) potrzeba zgody wszystkich współwłaścicieli. Zgoda wszystkich współwłaścicieli potrzebna jest też do rozporządzenia rzeczą, np. do jej sprzedaży. W sytuacjach krytycznych na pomoc w zarządzaniu wspólną rzeczą przyjść może sąd, który może z jednej strony udzielić zgody na dokonanie jakiejś czynności, nawet wbrew woli wymaganej większości współwłaścicieli, a z drugiej strony może powstrzymać zapędy współwłaścicieli do dokonania czynności sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną. Sąd może ponadto, na wniosek współwłaściciela, wyznaczyć dla rzeczy wspólnej zarządcę, w przypadku, gdy występują trudności w zarządzie samodzielnym.
Zniesienie współwłasności.
Jeżeli współwłaściciele nie mogą dojść między sobą do zgody w kwestii wspólnego korzystania z rzeczy lub sposobu zarządzania nią, często najwłaściwszym rozwiązaniem staje się zniesienie współwłasności. Współwłasność w zasadzie ma charakter tymczasowy i każdy ze współwłaścicieli może w każdym czasie żądać jej zniesienia. Możliwość zniesienia współwłasności może zostać jednak czasowo wyłączona mocą zawartej między współwłaścicielami umowy, ale tylko na okres do 5 lat, z możliwością kolejnych przedłużeń tego okresu.
Procedura zniesienia współwłasności może przyjąć dwie zasadnicze formy. Po pierwsze, formę zwykłej umowy cywilnoprawnej. Należy przy tym pamiętać, że jeżeli zniesienie współwłasności dotyczyć ma nieruchomości, to umowa taka wymaga dla swej ważności potwierdzenia w postaci aktu notarialnego. Po drugie, w drodze orzeczenia sądowego. Forma umowy cywilnoprawnej zakłada zgodę co do jej treści, czyli w tym przypadku, co do sposobu zniesienia współwłasności. Jeżeli nie da się wypracować w gronie współwłaścicieli porozumienia możliwego do zaakceptowania przez wszystkich zainteresowanych, pozostaje złożyć w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania wnioskodawcy (w przypadku nieruchomości – sądzie miejsca jej położenia) wniosek o zniesienie współwłasności. Wniosek może złożyć każdy ze współwłaścicieli. Powinien on zawierać dokładny opis przedmiotowej rzeczy, opis wnioskowanego sposobu zniesienia jej współwłasności, oraz listę wszystkich zainteresowanych w sprawie. Rozpatrzenie wniosku podlega opłacie sądowej w wysokości zależnej od wartości przedmiotowej rzeczy. Jeżeli wniosek zawierać będzie uzgodniony projekt zniesienia współwłasności, opłata sądowa będzie o połowę niższa.
Jeżeli chodzi o sam sposób zniesienia współwłasności, czy to w drodze umowy, czy to w drodze orzeczenia sądowego, to przede wszystkim rzecz można po prostu fizycznie podzielić w stosunku do posiadanych przez współwłaścicieli udziałów we wspólnym prawie. Oczywiście fizycznemu podziałowi podlegają tylko takie rzeczy, które nie utracą przez to swoich właściwości. Podziałowi takiemu może podlegać np. działka gruntu, czy budynek, ale już nie samochód czy maszyna produkcyjna. W przypadku gdy w grę nie wchodzi fizyczny podział rzeczy, może ją przejąć na własność jeden z dotychczasowych współwłaścicieli, który spłaci pozostałych zainteresowanych. Jeżeli żaden z dotychczasowych współwłaścicieli nie będzie chciał przejąć rzeczy na wyłączną własność, rzecz można sprzedać osobie trzeciej, a uzyskaną kwotę podzielić pomiędzy współwłaścicieli w stosunku do posiadanych przez nich udziałów w rzeczy.
Licencja: Creative Commons
