Wiele zwierząt,od pszczół poczynając po wieloryby,potrafi znaleźć właściwą drogę z miejsca na miejsce.Wykorzystują przy tym ultradźwięki,orientację chemiczną i wiele innych metod nawigacji Dla określenia i odnalezienia kierunku zwierzęta muszą głównie określić swoją pozycję wobec ziemi.Specjalne organy zmysłów mogą zmierzyć przyciąganie ziemskie i pole magnetyczne ziemi przekazać te informacje do mózgu i wyznaczyć ,jakie ruchy mięśni potrzebne są do osiągnięcia odpowiedniej zmiany kierunku.
Widoczne punkty orientacyjne
Wiele zwierząt podczas swych wędrówek orientuje się po stałych i widocznych punktach krajobrazu .Ptaki podczas przelotu kierują się wzdłuż rzek i wybrzeży .Ssaki lub owady podczas krótkich podróży orientują się według pewnych cech krajobrazu .Niektóre zwierzęta orientują się po pozycji słońca ,co jest już trudniejsze ponieważ słońce podczas dnia pozornie zmienia swe położenie .Ptaki pszczoły osy ,mrówki i niektóre motyle np. wędrowny motyl północno amerykański monarch,który przebywa drogę o długości 3000km umieją przeliczyć dzienny ruch słońca za pomocą swego zegara wewnętrznego i odnaleźć właściwy kierunek .Nawet przy zachmurzonym niebie zwierzęta te potrafią dokładnie określić kierunek za pomocą spolaryzowanego światła .Promienie słońca rozchodzą się w różnych kierunkach , ale wchodząc w atmosferę ,załamują się i polaryzują .Człowiek niestety nie potrafi wykorzystywać spolaryzowanego światła do orientacji .Niektóre ptaki ,skoczki i ropuchy mogą się orientować po gwiazdach i podobnie jak ludzie wyznaczają północ według gwiazdy północnej lub na południu orientują się według krzyża południa .
Substancje chemiczne
Bardzo interesujące są regularne wędrówki łososi z miejsca ich urodzenia w wodach słodkich aż do oceanu atlantyckiego ,a w następnym roku z powrotem do tarlisk .Przypuszcza się że w orientacji pomagają im czynniki optyczne .Łososie mogą się też kierować składem chemicznym wody w ich macierzystych rzekach Chemia odgrywa zapewne istotną rolę podczas wędrówek węgorzy europejskich przez Atlantyk na tarliska Żółwie morskie co roku odbywają długą podróż z Brazylii na wyspę Ascension ,gdzie składają jaja .Podczas płynięcia orientują się zapewne za pomocą węchu.Wiele samic motyli i ciem emituje specjalne substancje chemiczne ,zwane feromonami ,które stanowią jakby erotyczne przesłanie wabiąc samczyka z niewiarygodnej odległości .Samce jednego gatunku jedwabnika chińskiego potrafią za pomocą czułków wyśledzić samiczkę z odległości 11km.
Pole magnetyczne
Między północnym a południowym biegunem magnetycznym ziemi działają niewidzialne siły ,których istnienia dowieść można za pomocą kompasu .Człowiek przy określeniu swojej pozycji może użyć tego przyrządu ,ale wydaje się ,że zwierzęta mają podobne możliwości i wykorzystują te linie magnetyczne .Naukowcy przypuszczają ,że korzystają z nich wieloryby ,co może wyjaśnić ich wpadanie na plaże i wybrzeża ,które staną im na drodze .Sposób orientacji za pomocą pola magnetycznego Ziemi najczęściej wykorzystują ptaki . Podczas ciemnych nocy ,przy zachmurzonym niebie kiedy nie widać gwiazd ani punktów obserwacyjnych na Ziemi ,a żadne światło nie pokazuje im drogi ,potrafią znaleźć i utrzymać odpowiedni kierunek.Para pingwinów cesarskich rozdziela się przy poszukiwaniu pożywienia i wędruje daleko po zaśnieżonych obszarach bez jednego punktu obserwacyjnego ,a jednak oba ptaki spotykają się w tym samym miejscu.Jeśli jednak w ich pobliżu wytworzy się sztuczne pole magnetyczne ,są zagubione i zdezorientowane.Najdokładniej zbadano zachowania gołębi pocztowych znanych ze swej doskonałej orientacji i odnajdowania drogi do domu nawet z wielkich odległości .W mózgu gołębi odnaleziono kryształ hematytu zawierającego żelazo,które prawdopodobnie reagują na pole ziemi.
Orientacja dźwiękowa
Nietoperze wydają dźwięki o bardzo wysokiej częstotliwości .Tony te odbijają się od przeszkód ,powracają do zwierząt i są wychwytywane za pomocą wielkich małżowin usznych.Dzięki temu bardzo dokładnemu systemowi nietoperze orientują się w ciemnościach,potrafią ominąć przeszkodę i złowić nocne owady latające np.ćmy ,którymi się żywią .Ćmy zaś wydają częstotliwość zakłócającą ,by zwieść nietoperza .Niektóre południowoazjatyckie salangany i wenezuelskie jerzyki mają również rozwinięty system echolokacji,dzięki któremu orientują się w jaskiniach .Delfiny i niektóre wieloryby stosują podobne tony do porozumiewania się przy poszukiwaniu partnera i utrzymywania łączności w stadzie .Płetwale błękitne słyszą z odległości 850km. Samce długopłetwca śpiewają pieśń ,którą inne słyszą z wielkiej odległości .
