Nowotwór złośliwy jamy ustnej zaliczany jest do guzów tytoniozależnych. Analogicznie na jego rozwój wpływa palenie papierosów, o czym powszechnie wiadomo. Kolejną ważną informacją jest fakt, że przeważającą liczbę chorych (80-90%) stanowią mężczyźni, w tym ci nadużywający alkoholu i nałogowi palacze. Do powstania raka przyczyniać się może również nieodpowiednio dopasowana proteza (mechaniczne obtarcia), jak również zaniedbanie higieny jamy ustnej.
Czynniki sprzyjające rozwojowi nowotworów
· Predyspozycje osobnicze
· Płeć
· Narażenia na rakotwórcze czynniki
· Palenie i żucie tytoniu
· Nadużywanie wysokoprocentowych alkoholi
Lokalizacja nowotworów
Zmiany nowotworowe występują zazwyczaj na języku, dnie jamy ustnej, migdałkach podniebiennych, rzadziej na wewnętrznej stronie policzków. Ponad 90% przypadków stanowią raki płaskonabłonkowe, a kilka pozostałych procent mięsaki, gruczolaki, chłoniaki i oblaki.
Leukoplakia – rogowacenie białe
Są to zmiany w obrębie jamy ustnej, które dzielą się na kilka postaci: leukoplakia prosta (białe plamy na powierzchni błon śluzowych), leukoplakia brodawczakowata (zmiany o bruzdowatej powierzchni), leukoplakia nadżerająca (plamy o nieregularnej powierzchni).
Rogowacenie czerwone (choroba Bowena) – erytroplakia
Jest to zgrubienie błony śluzowej z występowaniem charakterystycznych gładkich, czerwonych ognisk. Zmiany te w blisko połowie przypadków są złośliwe i dają przerzuty do znajdujących się w pobliżu węzłów chłonnych.
Objawy
Światełko ostrzegawcze powinno się włączyć wtenczas, kiedy odczuwalny jest ból towarzyszący przełykaniu, jak również żuciu pokarmów. Charakterystyczna jest również otalgia i plucie krwią. W dalszej kolejności dochodzi utrata masy ciała, silne bóle wpływające na niemożność lub niezrozumiałe mówienie, a na samym końcu pojawia się cuchnący oddech i szczękościsk. Nowotwory złośliwe powodują przerzuty do węzłów chłonnych szyjnych.
Leczenie
Najczęściej operacyjne polegające na usunięciu zmian nowotworowych. Jeżeli są przerzuty, wówczas usunięte zostają także węzły chłonne. Operacje najczęściej wymagają rekonstrukcji.
Po zabiegu operacyjnym chory ma możliwość poddania się radioterapii.
Nowotwory gardła
Nowotwory części ustnej gardła występują przeważnie na migdałkach podniebiennych (rak płaskonabłonkowy). Zmiany rakowe charakteryzują się silnymi bólami i u blisko 60% chorych powodują przerzuty do węzłów chłonnych szyi. W zaawansowanym stadium nowotwór ogarnia także łuk podniebienny i podstawę języka, co z kolei powoduje otalgię, trudności w połykaniu i szczękościsk. Rak w obrębie gardła dolnego często obejmuje zachyłek gruszkowaty, okolicę zapierścienną i tylnią ścianę gardła. Podobnie jak w w/w przypadkach chorzy mają problem z połykaniem, trudnością w oddychaniu, chrypą oraz promieniującym bólem w kierunku ucha. Przerzuty obserwuje się w blisko 40% przypadków.
Leczenie
Zabieg operacyjny polega na usunięciu struktur gardła i jamy ustnej, co w następstwie wiąże się z operacją rekonstrukcji. Dodatkowo, w przypadku przerzutów usunięte zostają węzły chłonne szyi.
Profilaktyka
Nie jest odkrywczym stwierdzenie, że najważniejsza jest profilaktyka przeciwnowotworowa. Niestety, spory procent społeczeństwa w dalszym ciągu nie przykłada do tego wagi. Część ludzi zaniechuje badań w obawie przed wykryciem niepokojących zmian, a inni żyją z nadzieją, że nic im nie zagraża. Tak naprawdę tylko wczesne wykrycie raka daje niemalże stuprocentową gwarancję na całkowite wyleczenie. Nowotwór w zaawansowanym stadium daje liczne przerzuty i nawet po wykonanej operacji i radioterapii rokowania nie są najlepsze, bowiem 5-letnie przeżycie w najgorszych przypadkach wynosi raptem 20%.
Źródło
Przewodnik Lekarza 9/2002
Czasopismo Stomatologiczne 2005
Nowa Medycyna 2/2006
Klaudia Kula
