O niepłodności małżeńskiej mówi się, gdy u pary nie dochodzi do ciąży mimo regularnego współżycia w celach koncepcyjnych przez co najmniej 12 miesięcy. Warto zwrócić uwagę, że powodem problemów z poczęciem może być aż w 40% przypadków mężczyzna - zgodnie ze statystykami WHO za niepłodność odpowiada:
- sam mężczyzna w 20% przypadków,
- kobieta i mężczyzna w 21% przypadków,
- sama kobieta w 32% przypadków (dla części przypadków nie ustalono przyczyny).
Dane te sugerują, że w przypadku niepłodności małżeńskiej nie należy skupiać leczenia na diagnostyce kobiety.
Wskazane jest, aby ustalanie przyczyny niemożności posiadania potomstwa rozpocząć od badań jakości nasienia mężczyzny, gdyż pozwala ono łatwo, tanio i szybko wykryć przyczynę choroby (o ile leży ona po jego stronie). Warto dodać, że leczenie kobiety wymaga z reguły specjalistycznych badań, które są bardzo kosztowne. Stąd też jeśli para stara się o potomstwo ponad rok wówczas w pierwszej kolejności należy przekonać mężczyznę, aby oddał swoją spermę do laboratorium. Aby wyniki były wiarygodne niezbędne jest zachowanie 3-4 dniowej wstrzemięźliwości seksualnej oraz alkoholowej.
Chociaż pobranie materiału do badań (ejakulatu) dla wielu mężczyzn nie będzie niczym przyjemnym - podobnie jak badania ginekologiczne dla kobiet - to dzięki temu można nawet w ciągu jednego dnia dowiedzieć się, czy nasienie spełnia podstawowe normy i czy są przesłanki, że może być ono źródłem niepłodności pary.
W podstawowych badaniach jakości nasienia ocenia się przede wszystkim ilość, wygląd i pH ejakulatu, liczbę plemników oraz ich ruchliwość, żywotność i budowę. W ten sposób można wykryć najczęstsze przyczyny niepłodności męskiej jak aspermia i hipospermia (mała objętość ejakulatu), azoospermia (brak plemników), oligospermia (mała liczba plemników), asthenozoospermia (mała ruchliwość plemników), teratozoospermia (nieprawidłowa budowa plemników), nekrospermia (krótka żywotność plemników) itp.
Należy jednak pamiętać, że pojedyncze wyniki badań obrazują jedynie aktualny stan nasienia, który może się zmienić. Stąd też, aby zdiagnozować chorobę trzeba wykonać co najmniej 3 spermiogramy.
Wykonując badania należy pamiętać, że negatywnie na jakość ejakulatu wpływa zmęczenie, gorączka, infekcje, alkohol, tytoń, obcisła bielizna, czy też gorące kąpiele. Jeśli planuje się poczęcie dziecka należy zdecydowanie unikać tych czynników.
Chociaż badanie nasienia powinno zawsze poprzedzać specjalistyczne badania kobiety, to kobieta może już wcześniej rozpocząć samoobserwację podstawowej temperatury ciała, śluzu szyjkowego i/lub szyjki macicy, aby potwierdzić występowanie jajeczkowania oraz przewidzieć moment największej płodności.